#Johan Dijkstra | Explore Tumblr Posts and Blogs

jurjenkvanderhoek · 2 years

Text

DE WERKELIJKHEID DIE DE KUNSTENAAR ZAG

Passie. Je hart volgen. Dat heeft Bé Kracht gedaan. Al vroeg, in zijn jonge jaren aan de lagere school, blijkt zijn aanleg. Tekenen is zijn lievelingsvak. Hij is de artiest van de school en wordt geroemd door de exactheid waarmee hij de tekenvoorbeelden weet te kopiëren. Bij een nationale tekenwedstrijd in oorlogstijd verdient hij met zijn talent een zakje rozijnen. Het is de eerste tastbare waardering voor zijn kunstenaarschap. Want dat wil hij worden, kunstenaar. Om de dingen die hij ziet vast te leggen. In verf en met potlood, in linoleum en met etsnaald, met krijt en op steen.

Na een korte omzwerving in het leven, omdat je het zijn eerst wilt verkennen - het leven moet kennen, komt hij op de kunstacademie terecht. Hoewel het woord kunst voor deze academie enigszins misleidend is, het kunstonderwijs maakt deel uit van de MTS, krijgt Bé er vier jaar lang een gedegen vakopleiding, met name gericht op de technische beheersing van een ambacht. Voor Kracht is dat ambacht kunst. Door alle disciplines en technieken tot zich te nemen, als een spons in te zuigen, weet hij zijn landschappen op kunstzinnig creatieve manier kwijt te raken op doek en papier, maar ook in de grafische technieken weet hij een uitweg voor zijn inspiratie.

In de uitgave "Zonlicht en warmte spelen met de kleur" wordt de kunst van Bé Kracht in woord en beeld belicht. Woorden zijn er van Doeke Sijens en Jannes de Vries. Sijens is kenner van De Ploeg en De Vries voelt zich bijzonder aangetrokken tot de Groninger kunstkring vanwege zijn schilderende naamgenoot. Op aanraden van die Jannes gaat Kracht destijds met goedvinden van zijn ouders naar de academie om het vak te leren. Later is hij lid van de schildervereniging Nuance om zich daarna aan te sluiten bij De Ploeg. In zijn werk is hier en daar de invloed van die schilders terug te vinden, maar over het algemeen gaat Kracht zijn eigen weg. Hij heeft eenzelfde manier van kijken als bijvoorbeeld Johan Dijkstra en Jan Wiegers. Hij houdt van het landschap zoals Jannes de Vries en Jan Altink dat deden. Maar de kleuring van het expressionisme liet Bé Kracht links liggen, hij schept zijn eigen wereld.

Een boek als deze is daarom interessant, omdat de auteurs niet alleen een blik werpen op het hoe en waarom van de beschreven persoon, maar de biografie vooraf laten gaan door een stuk geschiedenis. Niet de kunst alleen is belangrijk, ook de cultuur en het landschap van waaruit het talent is ontsproten zijn van belang voor zijn creatieve groei. Daarom wordt het Groninger land, met name het geboortedorp Garnwerd dat daarin is gelegen, beschreven zoals Bé Kracht het zelf verbeeldde en nog vastlegt. Het gezin en de familie waarin hij door geboorte is terecht gekomen. Een interessant stuk geschiedenis komt aan de orde. De toon wordt gezet voor een gepassioneerd leven. De mens achter de kunstenaar is beschouwd, zijn stamboom onderzocht.

Voor het boek hebben de auteurs intensief met de kunstenaar gesproken. Zijn geschiedenis komt dan ook uit eerste hand, van hemzelf. Wel enigszins gekleurd door zijn herinnering, maar details krijgen plaats die anders niet achterhaald konden worden. Bé Kracht is nog onder ons. Daarom is dit boek ook zo waardevol, omdat de vragen naar het hoe en waarom door de man zelf kunnen worden beantwoord. Zo is het verhaal oorspronkelijk. Niet ingevuld door de historicus die denkt te weten hoe en waarom het zo gekomen is. Hoe de kunstenaar heeft gedacht en waarom hij het zo heeft gedaan als hij het heeft gedaan. De kunstenaar zelf weet het best hoe het begonnen en ontstaan is.

Daar krijgt hij in dit boek over zijn leven en werken alle ruimte voor. Naast de afbeeldingen is dat eigenlijk het meest interessante gedeelte. Vooral in het één na laatste hoofdstuk “De volledige vrijheid in kleur” komen de antwoorden. Dat hij van jongs af aan is gegrepen door het landschap. Dat hij steeds wisselende nuances in beeld wil uitdrukken. Bij het schilderen brengt hij in het schilderij ‘een stukje’ van zichzelf ‘naar buiten’, lees ik. Volgens Bé is dat ‘echt het mooiste wat er maar bestaat’ (…) ‘het (schilderen) is en blijft iets waar je heel veel gevoel in kwijt moet kunnen’. Iedere keer probeert hij bij het schilderen ‘de volledige vrijheid in kleur te vinden’. Bij het bepalen van een ‘beeld’ dat Bé maakt speelt ook het licht een belangrijke rol.

Zelf zet Kracht zijn waarnemingen als landschapschilder in een statement op schrift: "ik observeer de natuur / ik zie het licht, het zonlicht / de schaduwen / de blauwen en de paarsen (...) zelfs de schaduwen krijgen kleur / het is een wonder / voor mij één wervelend palet / de kleuren boeien en inspireren / zachte groenen - fijne rosen (...) één grote betovering van / kleur, licht, wind, water / en uit dit altijd boeiende geheel kies ik / ga ik af op mijn intuïtie / dit is mijn emotionele keuze". Want dat is de drijfveer om het landschap, de omgeving in beeld te brengen. De emotie, het gevoel bij het zichtbare. En zoals geschreven kunnen door dat gevoel tegengestelde kleurnuances worden aangebracht. Zie ik zijn landschap in werkelijkheid niet terug, omdat het als zodanig niet bestaat. Want dat is kunst, mij met andere ogen leren kijken. De afbeelding te doorzien, waardoor ik de inspiratie waardeer. Het schilderij is geen kopie van de werkelijkheid, het voegt er iets aan toe. Het is een afdruk van de emotionele realiteit, gevoeld daar en toen.

Het landschap van Bé Kracht is het buiten van de provincie Groningen. Niet datgene dat zich voor zijn blik uitrolt, maar wat zijn ogen zien en zijn geest daarbij voelt legt hij vast. De kunstenaar zet het landschap naar zijn hand. De zichtbaarheid wordt door hem gemanipuleerd. Het gevoel dat hij heeft bij het zien daar op dat moment krijgt uiting op doek en papier. Hij werkt en plein air, op dat moment daar, om die emotie op het ogenblik te doorvoelen. Terug in het atelier kan zonlicht en warmte niet spelen met de kleur, dat moet dus daar en dan in het veld plaats vinden. Thuis kunnen nog eventueel details nader worden uitgewerkt, maar de emotie staat voor de drempel al vast.

Het boek toont talloze voorbeelden van dat landschap zoals Bé Kracht het ziet. En op elke plaat is dan ook onmiskenbaar de drijfveer van de maker te herkennen. De omgeving is met liefde vast gelegd, de impressie wordt expressie. Het ogenblik van de dag is het moment van de schilder. In zijn werk neemt hij het licht van de zon om warmte te leggen in zijn kleuren. Voor die impressie is hij de meester om de omgeving te onderwijzen hoe ze zich aan mij laat zien. Het is zijn landschap dat in werkelijkheid te herkennen is. Bij Kracht geen stadsgezichten, want hij is van het buitenleven, de landschappelijke blik. Het is er weids en overzichtelijk daar in dat Groningse landschap. Bé Kracht brengt die transparante openheid over op zijn schilderijen. Vrijwel altijd is er zicht tot de horizon, is het landschap vrij te ademen. Of er is een detail genomen uit dat landschap, wanneer de eigenheid van het landelijke leven moet worden gekarakteriseerd. Het is er gemoedelijk in de werken van Kracht. Contemplatief.

Hoewel Kracht sterk is in zijn schilderijen vind ik hem meer een tekenaar. In zijn tekeningen en grafisch werk maakt hij gedetailleerde illustraties bij het verhaal van zijn leven. Momenten door de tijd gezien, ogenblikken die herinneringen worden, schetsen die met scherpe pen zijn neergezet. Terwijl in verf nauwelijks personen worden gezien duiken met potlood en krijt mensen in de composities op. Portretten en huiselijke en taferelen, die het indringende en oplettende kijken verraden. Ook in de vluchtige tekening, de korte beeldbeschrijving, klinkt dat door. In de aquarel kan Kracht met waterverf en penseel het landschap krachtig neerzetten. Het behoeft geen retouchering, het staat er op zoals het is in een transparante blik deze techniek zo eigen. In zijn linosneden is de kleur verdwenen, maar door lijngebruik en compositie schijnt deze toch tussen de vlakken door. De opbouw lijkt wel op het ontwerp voor een glasraam, waarin ik zelf de kleuren in de witte vlakken tussen het zwarte lood denk.

Niet alleen het landschap is onderwerp voor Bé Kracht, hoewel dit onderwerp wel het grootste deel van zijn oeuvre inneemt. Ook maakt hij stillevens met fruit en bloemen. Het licht strijkt over de schil van de appel, raakt even een schaaltje aan en verzacht de glans van de asters. En de naakten krijgen dezelfde observatie als de natuur die heeft. Liefdevol volgt het krijt in de hand de lijnen van het lichaam. Eenzelfde benadering in ronde vlakken en gebogen lijnen vind ik terug in de landschappen. Er zijn geen harde overgangen, het Groningse land ligt er gekuist door emotie bij. Overal is Bé Kracht zichzelf, nergens doet hij zich anders voor of beeldt zoals men wil of verbeeldt zoals het hoort.

En wat is dan een echte Bé Kracht? Daarop blijft de kunstenaar zelf het antwoord schuldig, maar weten de auteurs wel te omschrijven. “Een dergelijk landschap is compleet, het is losgekomen van de geschilderde realiteit, het is zichzelf geworden, ook al weet de kunstenaar na al die jaren nog precies waar en wanneer hij het geschilderd heeft. Waarom hij het geschilderd heeft, blijkt uit het schilderij zelf, de compositie van het landschap, de wolken, de bomen, de besneeuwde velden, de verliefdheid die hij voelde toen hij het zag. Elk schilderij is de werkelijkheid die de kunstenaar zag.”

De kunst van Bé Kracht : Zonlicht en warmte spelen met de kleur. Biografie van de kunstenaar door Doeke Sijens en Jannes de Vries. Uitgeverij kleine Uil, 2022.

#bé kracht #doeke sijens #jannes de vries #biografie #kunstenaar

0 notes