#bloemstilleven

[jurjenkvanderhoek]

ONWERKELIJKE BORDERS GEZIEN DOOR THEO LEIJDEKKERS

Het essay van Petran Kockelkoren in de uitgave “Kleurenpracht” begint met de vraag wat je van kunst mag verwachten. Waarom kopen mensen een schilderij om thuis aan de muur te hangen? Word je op slechte smaak betrapt met een bloemstilleven of een aangeharkt landschap. Moet kunst behagen of jouw kijk op kunst weerspiegelen. Moet daaruit blijken dat je er verstand van hebt. Een schilderij zal je kijkgewoontes uitdagen en op losse schroeven zetten. De hedendaagse modernistische trend acht bloemschilderijen dan ook ongepast voor boven de bank. Maar kunstenaar Theo Leijdekkers stoort zich daar niet aan, hij wil met zijn werk het kijkplezier van de mens bevredigen. De schilder wil zijn beschouwers verleiden met tuinen van verf. In een realistische stijl zonder de werkelijkheid af te beelden. Een abstracte, in dit geval niet bestaande, omgeving gecomponeerd met planten als bomen en stengels als stammen – de border is een oerwoud en ik ben de pad.

Het boek “Kleurenpracht” belicht leven en werk van Theo Leijdekkers. De man schildert met olieverf op doek de meest prachtige bloemen in imaginaire tuinen. Met de manier waarop hij kleuren, licht en donker, aanbrengt op de drager staat hij op welhaast eenzame hoogte in de rangorde van de bloemstillevenschilders. Het boek brengt een ode aan de schilder, maar meer nog is het een lofdicht op de natuur. De natuur in alle ruimtelijke vormen en met een meervoudig kleurenspectrum is door de mens op het platte vlak vrijwel niet te evenaren. De afbeelding blijft een flauwe kopie, een poging tot weergave. Kunstzinnig en schilderachtig, dat wel. Sentimenteel in alle eenvoud. Maar Theo Leijdekkers waagt het. En hij slaagt er glansrijk in het inspirerende voorbeeld in realisme nabij te komen. Cum laude.

In het boek wordt eerstens zijn leven beschreven. Het verhaal lijkt overgeschreven uit een dagboek, en geredigeerd tot een leesbaar vriendelijke tekst. De lezer van het boek volgt Theo in zijn aanzet tot schilder. Zijn wegen door de eerste levensjaren en de latere paden die hij bewandelt om daar te komen waar hij nu is. Het is een leesbaar verhaal. Sappig voorzien van anekdotes en ervaringen in het tweegesprek met de kunstenaar zelf. Informatie uit de eerste hand en getuigenissen van direct belanghebbenden. Ik volg Theo op de voet. Het verhaal gaat dieper dan de gewone biografie. Het vertelt niet droog de punten in het leven van de kunstenaar, maar zegt veel over de persoon. Hoe hij in het leven staat als mens en geworden is tot kunstenaar. Want dat wordt je niet alleen maar door de opleiding en het talent, ook je omgeving is een voedingsbodem om als creatieve geest op te groeien. Die omgeving moet ontvankelijk zijn en vruchtbaar. Zo zodat jij je kunt ontplooien en ontwikkelen. Je naasten moeten als het ware achter jou staan, je ondersteunen. Dat die aarde vruchtbaar is blijkt uit het verhaal, maar zeker uit de vruchten die de boom Leijdekkers draagt. De plant kan er welig op groeien en uitbundig op bloeien. Niet alleen figuurlijk maar zeker ook letterlijk.

In het boek verlustig ik mij al aan de schoonheid. Maar ik wil die pracht met eigen ogen zien. Dus zet ik koers naar Garnwerd, ergens diep weg in de hooglanden van Groningen. Daar vind ik in een wat al te gemoedelijk tot expositieruimte omgevormd horeca etablissement het werk van Leijdekkers. Mijn stoutste vermoedens worden bewaarheid. Denk ik mij met het boek in de hand al in de hof van Leijdekkers, Bij de Doorrit waan ik mij zeker in het paradijs. Slaan de penseelstreken in gedrukte vorm weg, in de schilderijen zelf kan ik de hand van de meester vinden. De schilder volgt niet zeker het lineair perspectief, maar brengt wel stellig diepte in zijn werk. Zoals wij de wereld om ons heen zien, met een stip op de horizon en het zicht langs lijnen daarnaar toe, zo benadert Leijdekkers zijn onderwerpen niet. Hij zit middenin de planten en benadert haar bloemen als een bij die naar nectar zoekt. Of hij kruipt als een kikker onderlangs de bladen, beziet de planten als monumentale beelden.

De samenstellingen die hij in zijn imaginaire tuinen maakt hebben geen realistisch evenbeeld. De planten en bloemen zijn wel exact en gedetailleerd vorm gegeven. Maar de gecomponeerde stukken zijn zelden ergens in het echt aan te treffen. Het gaat er Leijdekkers dan ook niet om de werkelijkheid vast te leggen, maar het spel te spelen met kleur en vlak, licht en schaduw. De vormen zijn voor hem meer belangrijk dan een tafereel te schilderen dat op waarheid berust. Uit diverse omgevingen haalt hij onderdelen om er een compleet verhaal van te maken waarbij gelijkenissen met bestaande werkelijkheden op toeval berust. Natuurlijk de lelies, de rode kool, de hibiscus en de hosta - om maar wat voorbeelden uit zijn oeuvre te noemen - zijn bestaande planten, maar zijn weggesneden uit hun habitat om te verschijnen in de kleurrijke constructies van Theo Leijdekkers.

Hij legt de werkelijkheid vast, maar niet zoals deze zich gewoonweg aan ons presenteert. "Tussen zijn waarneming en het op doek brengen volgt deze schilder een proces van technische bewerking van de impressie", schrijft Doeke Sijens in een essay in het boek, "geregeld is er zelfs helemaal geen waarneming aan vooraf gegaan en zijn de beelden ontleend aan zijn eigen fantasie." Als basis voor zijn werk gebruikt Leijdekkers foto’s, deze maakt hij bij kwekerijen of in een siertuin. Hij fotografeert ze vanuit allerlei posities, en zoekt net zo lang tot hij een voorstelling heeft die hij wil uitwerken. Hij let daarbij op kleurcontrasten maar ook op sprekende details, die een bloem maximaal doen uitkomen. De schilderijen baseert hij op deze bewerkte foto’s. Daarbij wordt een bloem een object op zichzelf, losgezongen van de natuur. Zijn border wordt een bos. Met planten zo hoog als bomen. Microscopisch realistisch in weergave.

In Garnwerd tref ik bloemstillevens aan. Natura morta zoals de Italiaan dat zo lyrisch zegt. Dode natuur. De natuur op Leijdekkers schilderijen mag dan letterlijk dood zijn, figuurlijk is ze vol leven. Echter in het boek tref ik ook eerder werk aan. De geschreven biografie vertelt het verhaal van zijn leven. Daarnaast vertellen de platen de voortgang in zijn oeuvre. Want de schilder is niet meteen die esthetisch perfecte schilderijen gaan maken. Hij had al eerder oog voor een werkelijkheid boven de realiteit, maar gaf daar een andere uitdrukking aan. Gaandeweg zijn werken bezag hij de niet werkelijke realiteit in de natuur. Door de fotografische werkelijkheid schilderachtig echt te maken creëerde hij de mogelijkheid om via macro-opnamen monumentale afbeeldingen te maken. Voordat hij met verf en penseel de gecomponeerde voorstelling op doek kan zetten, gaat daaraan een technisch traject vooraf. Met fotografie, beeldbewerking in de computer en automatic intelligence manipuleert hij de inspiratie. Hij knipt en plakt als het ware het beeld tot een enkele veelzeggende uiting. Met die hulpen kan hij dat onwerkelijke beeld scheppen dat surrealistisch echt lijkt. Wat ik zie is er maar bestaat niet.

Zo mooi, zo had het moeten zijn, zo was het bedoeld. Zo maagdelijk in schoonheid, zonder afgestorven bladeren of insecten en slakken die de idylle komen verstoren. De planten zijn afgebeeld in de bloei van hun leven. Het moment in de schepping nog voor de zondeval. Deze bloemen kennen geen herfst, enkel hoogzomer. Ze hoeven niet te verdorren om vrucht te dragen, ze hebben het eeuwige leven. Met die kennis heeft Leijdekkers ze vastgelegd, vereeuwigd. Daarom is het onaards, want wij zijn van na de hap uit de appel. Van na het onbezonnen moment van verleiding, die de hele schepping op de kop zette. Ineens wisten we wat goed en kwaad was. Opeens was alle leven eindig. Maar in de wereld van Leijdekkers blijft de eeuwigheid een moment langer voortduren.

Kleurenpracht. Hoe tuinen van verf verleiden. Theo Leijdekkers, schilderijen. Tekst Jannes de Vries, Doeke Sijens, Petran Kockelkoren. Uitgeverij Profiel, 2023. Werken nog te zien tot en met 10 september 2023 in Bij de Doorrit te Garnwerd en bij Kunsthandel Ongering te Groningen.

#theo leijdekkers #bloemstillevens #kleurenpracht #kunst #schilderijen #uitgeverij profiel #boekbespreking

[beatricecenci]

Rachel Ruysch (Dutch, 1664-1750)

Bloemstilleven

#Baroque #Rachel Ruysch #Dutch Art #Art #Female Artists

[suzetteshea]

Bloemstilleven met druiven. (Flower still life with grapes)

Wijtze Gerrit Carel (Wim)Schumacher, (Amsterdam 1894 - 1986)

[love-for-carnation]

Bloemstilleven met anjers en violen (Flower still life with carnations and violets) Willem Vaarzon Morel (1868-1955, Nederlands)

#dianthus #carnation #violets #still life #painting #flowers #20th century art #20th century painting #netherlandish art #№Willem Vaarzon Morel

[joostjongepier]

Wat?   Korenveld met kraaien (8 juli 1890), Bloeiende acacia (7 juni 1890), Kreupelhout met twee figuren (22 juni 1890) en Regen – Auvers-sur-Oise (18 juli 1890) door Vincent van Gogh en ter vergelijking Regenachtige dag in Parijs door Gustave Cillebotte (1877) en Rain, Steam and Sspeed – The Great Western Railway (1844) door William Turner

Waar?   Tentoonstelling Van Gogh in Auvers – Zijn laatste maanden in Van Gogh Museum, Amsterdam

Wanneer?   15 juni 2023

Vierenzeventig schilderijen in zeventig dagen. Meer dan een per dag! Dorpsgezichten, landschappen, portretten, bloemstillevens. Van Gogh schilderde alsof de dood hem op de hielen zat. Hij werkte om zich te beschermen tegen zijn depressieve gevoelens. De tegenstrijdige emoties van Van Gogh zien we terug in wat hij schreef over het indrukwekkende Korenveld met kraaien. Het werk is er een van een reeks doeken die geschilderd zijn op panoramaformaat, waardoor de kracht van de natuur nog sterker tot uiting komt. Hij schreef over dit schilderij dat hij nadrukkelijk had geprobeerd “triestheid, extreme eenzaamheid” uit te drukken. Tegelijkertijd meende hij dat deze panoramische landschappen “zullen vertellen wat ik niet in woorden kan uitdrukken: hoe gezond en hartversterkend ik het platteland vind”

Als je rondloopt op een tentoonstelling met een grote hoeveelheid werken zijn er altijd schilderijen die eruit springen. Dat kan zijn om heel verschillende redenen. Eén zo’n werk is Bloeiende acacia. Het is één van de doeken in de sectie ‘Bloemstillevens.’ Het werkt valt mij op door de woeste verfstroken in wit, lichtgroen en blauw tegen een heel donkere achtergrond. Het is haast abstract. Gachtes zoon Paul herinnerde zich dat Vincent dit werk in hun tuin maakte: “Voor hij enkele toetsen kleur aanbracht op het kleine doek gooide hij telkens het hoofd in de nek om, met half gesloten ogen, de bloemen boven hem te bekijken, samen met de lucht, die aan beide kanten amper zichtbaar was door het dichte gebladerte.”

Kreupelhout met twee figuren is een merkwaardig werk. Eén van de redenen daarvoor is dat er geen enkel stukje lucht te zien is. We bevinden ons in een bos met dunne bomen in tamelijk rechte rijen. Het lage formaat van het doek, de afwezigheid van lucht en de strakke rijen bomen leveren een gevoel op van beklemming en zelfs claustrofobie. Midden in het bos zien we een man en een vrouw. Opmerkelijk is dat Van Gogh dit koppel niet noemt als hij het werk beschrijft: “Bosgezicht, lila populierenstammen en daaronder gras met roze, gele en witte bloemen en allerlei groen.” Deze omissie lijkt een bevestiging van de indruk dat de twee figuren een soort spookgestalten zijn.

Het laatste werk in mijn rijtje van opmerkelijke doeken is: Regen – Auvers-sur-Oise. Hoe vaak zie je regen op een schilderij? Zelden! Er zijn genoeg schilderijen met ‘regen’ in de titel. Ik vroeg ChatGPT om een aantal voorbeelden en binnen enkele seconden had ik er tien op mijn scherm staan, waaronder het werk van Van Gogh. Ook Caillebotte’s Regenachtige dag in Parijs stond in het lijstje. Dat was een doek waar ik zelf ook aan had gedacht. Het laat weliswaar natte straten zien en mensen met paraplu’s, maar geen neervallende regen. Ook op de andere werken zie ik paraplu’s, plassen of natte straten, maar niet echt regen. Uitzondering is Turners Rain, steam and speed – The Great Western Railway. Op dat woeste werk voel je de regen haast met kracht in je gezicht slaan. Zo erg is het bij van Gogh niet, maar er is wel échte regen. Hij geeft dit meteorologische verschijnsel weer door vrij transparante verfstrepen die licht hellend van boven naar beneden over het werk lopen. Waar je je bij Turner in een stormachtige regenvlaag waant, gaat het bij Van Gogh eerder om een frisse zomerbui.

#vincent van gogh #gustave caillebotte #william turner

[thatsbutterbaby]

Jaques Emile Blanche (1861-1942) -  Bloemstilleven. 

#Jaques Emile Blanche #Bloemstilleven

[oxane]

#leo gestel #bloemstilleven #1913 #painting #modernism

[toosvanholstein]

Een krater op Mercurius en een winnend lot uit een 18e eeuwse loterij

Wat een krater op Mercurius en een winnend lot in de 18e eeuw met elkaar te maken hebben? Toos van Holstein legt 't uit in TOOS&ART van deze week. Het heeft dus zeker met kunst te maken. Met heel veel kunst! En met Rachel Ruysch. #kunst #art

De kans dat er ooit nog eens een krater op de planeet Mercurius naar mij wordt genoemd, schat ik niet overmatig groot in. Maar Rachel Ruysch is die eer wel te beurt gevallen. Zij ‘t pas in 2013, dus 263 jaar na haar dood. En dat die krater ook nog maar 64 kilometer in doorsnee meet terwijl Rembrandt er een heeft van wel 700 km? Ach, typisch mannenvoortrekkerij. Maar ook, hoeveel Nederlandse…

View On WordPress

#bloemstilleven #Cosimo de Medici #Düsseldorf #Florence #Frederik Ruysch #Heidelberg #Juriaen Pool #krater #Mauritshuis #Mercurius #Poen de Wijs #Rachel Ruysch #rariteitenkabinet #Rembrandt #Rijksmuseum #Sint Petersburg #Toscane #Tsaar Peter de Grote #Willem van Aelst #Wunderkammer

[peaceinthestorm]

Jan Mankes (1889-1920, Dutch) ~ Bloemstilleven- Camelia's in glas, 1913 

Groninger Museum Collection

#jan mankes #still life #camelias #groninger museum

[enjoypaitings]

Leo Gestel (Dutch, 1881 - 1941) - Bloemstilleven met papavers en chrysanten, 1911

https://en.wikipedia.org/wiki/Leo_Gestelpicture

resolution 1899 × 2880

More by #leo gestel enjoypaitings

#leo gestel #leo gestel enjoypaitings

[jurjenkvanderhoek]

EEN AESTHETISCH AVONTUUR BIJ THÉO VAN RYSSELBERGHE

Het is geen normale catalogus, dat boek over de tentoonstelling van het werk van de schilder Théo van Rysselberghe in Singer Laren. Het is eerder een fanboek van een enthousiast bewonderaar en liefhebber van de kunst van deze neo-impressionist. De auteur van verschillende publicaties over deze Belgische kunstenaar Ronald Feltkamp buigt zich niet over het leven van Van Rysselberghe. Hij plaats de kunstenaar niet in de context. Hij wil geen opsomming van gebeurtenissen maken, maar alleen ingaan op de liefde voor het vak en de kundigheid van het schilderen. Feltkamp kiest voor zijn schrijven de tactiek van het kijken en aanvoelen, zodat zijn persoonlijke reactie op de kunstwerken verwoordt is. Als dé kenner van deze schilder is hij bevoegd om zijn onomwonden mening te geven op de kunstwerken. Hij doet hoog op van het werk en is zeker een beste ambassadeur om de schilder te vertegenwoordigen.

Ronald Feltkamp gaat in de uitgave ‘Van Rysselberghe – Schilder van de zon’ een aesthetisch avontuur aan met het schilderwerk. “Uit de overtuiging”, citeer ik hem, “dat een bijzonder kunstenaar zijn typisch eigen denken en voelen ontwikkelt, niet ideeën copiëert, maar die verwerkt tot een geheel eigen visie.” In zijn inleidende opmerking overziet Feltkamp voor de lezer toch in het kort de ontwikkeling die Van Rysselberghe als schilder heeft doorlopen. Van de klassieke techniek via het impressionisme en het neo-impressionisme terug naar de klassieke gladde aanpak maar met neo-impressionistische kleurcombinatie. En dan volgt één van de meerdere loftuitingen die Van Rysselberghe in een apart kunstvakje zetten: “Een ieder kan die technieken doorlopen, maar het gebruik ervan door Van Rysselberghe is uniek.” Dat de schilder werkelijk zo uniek is zal blijken uit de dan volgende teksten, die Feltkamp schrijft bij de in de tentoonstelling en het boek opgenomen schilderijen. En of de schilder werkelijk zo buitengewoon is zal een ieder voor zichzelf uit kunnen maken, de schrijver doet er in elk geval alles aan om de smaak in het voordeel van Van Rysselberghe te doen uitvallen.

“Dit is dus geen kunsthistorisch verhaal, maar een aesthetisch verhaal”, laat Feltkamp in zijn voorwoord ten overvloede weten. “Een verhaal waar Van Rysselberghe zoveel mogelijk zich zelf presenteert en de tekst als dienend gezien moet worden.” En, inderdaad, in de werken die in het boek zijn opgenomen toont de schilder zich overmatig. Niet iedereen zal van het genre houden waarin de kunstenaar zijn realiteit heeft gezet. Maar niemand kan erom heen dat Van Rysselberghe zijn vakmanschap tot in iedere verfstreek en elke penseelpunt heeft uitgebuit. Wanneer je liefhebber bent van de werkelijkheid zoals deze door de kunstenaar in beeld wordt gebracht, dan is er bij Van Rysselberghe voldoende te halen. Maar hij was geen schilder die zich speciaal toelegde op een enkel genre. Zo kan men bij hem terecht voor het landschap, portretten, bloemstillevens en naakten.

De naakten van Van Rysselberghe zijn echter geen erotische plaatjes, de schilder probeerde niet te verleiden. Het is een lof op de schoonheid van het vrouwelijk lichaam. Zo zette de schilder de dames ook neer, ongedwongen zichzelf. Niet in een begeerlijke pose, maar wel als van een lichaam om lief te hebben zonder agressieve sexuele bijbedoeling. Halfnaakt voor de spiegel zichzelf toiletterend, of op een intiem naaktstrand zich tegoed doend aan het zonlicht. Want zonlicht, de zonnewarmte, dat is een element waar Van Rysselberghe liefhebber van was. Hij liet het veelvuldig toe in zijn schilderijen.

Feltkamp somt zijn beschrijvingen niet in chronologische volgorde op, maar neemt mij wel mee door de tijd. Ik ga mee op reis en belandt aan kusten waar pijnbomen worden geschilderd en sta tussen de paarden in Marrakesh, kijk uit over de haven van Bologna. Vol bedrijvigheid, maar van een afstand zoals afgebeeld rust uitstralend. Eerst schilderde Van Rysselberghe nog gladjes zijn onderwerpen uit, maar na het zien van de door Georges Seurat ontwikkelde bewerkelijke puntjestechniek ging hij daar helemaal in op. Hij maakte geen platte afbeeldingen zoals Seurat maar bracht diepte in het pointillisme. Feltkamp schrijft daarover: “Velen hebben ‘gepointilleerd’ maar weinigen hebben de echte theorie van het, middels gescheiden opgebrachte kleurpuntjes via optische vermenging in het oog verkregen, effect konsekwent toegepast. (…) De toeschouwer realiseert zich natuurlijk niet hoe een ongelooflijk werk dat geweest is – al die kleine puntjes, duizenden, om zo’n Irma, twee meter hoog, uit de verf te laten verrijzen.” Schilders die de techniek in navolging van Seurat hebben gebezigd, haakten na enkele jaren af omdat ze tureluurs werden van alsmaar die puntjes. Van Rysselberghe echter verfijnde de techniek voor hemzelf door bredere met wit genuanceerde toetsen aan te brengen. Voor hem was het pointillisme een scholing in discipline, zijn latere werk had daardoor een exactere kleurbeheersing. Hij bevrijdde zich vervolgens van het puntjesdwangbuis en bereikte een meer vloeiender beeld.

In zijn landschappen, badende en toiletterende vrouwen, portretten en bloemstillevens wist Van Rysselberghe het moment te vangen. Geen romantische sferen, maar het doorgronden van de plek, de tijd, de mens. Hij zag voortdurend de schoonheid in en van de andere sekse. Beeldde de vrouw gracieus af, gekleed aan de thee rond de tafel in de tuin of bloot op een strandje, naakt slapend op bed. Nergens is hij de paparazzo die vanuit de bosjes iets gadeslaat wat voor zijn ogen niet bestemd is. Hij is niet opdringerig en maakte geen onbescheiden platen. Over zijn schouder mag ik mee kijken en ik verlustig me niet in het beeld maar eerder in de vakkundige beheersing van de techniek. Want “een aestheet proeft de kleuren en verlekkert zich”, schrijft Feltkamp bij de beschouwende bloemstillevens. “De kunsthistoricus of kunsthistorica mag de bloemen benoemen en de periode van schilderen nazoeken.” Dat doet Feltkamp dus niet in dit boek, dat benoemen en nazoeken. Hij gaat uit van zijn eigen indruk. Feltkamp is geen kunsthistoricus maar econoom, en mag daarom vrijmoedig maar niet geheel onpartijdig zijn mening over en aandacht aan het werk geven.

Van Rysselberghe – Schilder van de zon. Tekst Ronald Feltkamp. Voorwoord Jan Rudolph de Lorm. Publicatie bij de tentoonstelling in Singer Laren. Uitgeverij THOTH / Singer Laren, 2022.

https://singershop.nl/shop/catalogus-van-rysselberghe/

#Théo van Rysselberghe #schilder van de zon #Ronald Feltkamp #Singer Laren #Uitgeverij THOTH

[beatricecenci]

Rachel Ruysch (Dutch, 1664-1750)

Bloemstilleven

#Baroque #Rachel Ruysch #Dutch Art #Art #Female Artists

[rijksmuseum-art]

Still Life with Flowers, 1667, Museum of the Netherlands

Bloemstilleven. Op een marmeren plint een vaas met een boeket met rozen en papavers. Tussen de bloemen enkele vlinders, op de plint een slak.

http://hdl.handle.net/10934/RM0001.COLLECT.12084

#museumarchive #rijksmuseum #europeana

[wanderschoon]

🖼Bloemstilleven van Rachel Ruysch uit 1700 Dit kunstwerk is van Rachel Ruysch genaamd Vaas met bloemen💐 Bloemstillevens waren de specialiteit van Rachel Ruysch. Haar vader Frederik Ruysch was een beroemde Amsterdamse botanicus. Tot op late leeftijd had Rachel Ruysch een internationale carrière. 👵🏻

#wanddecoratie #interieur #wanderschoon #rachel ruysch #schilderij #dutchdesign

[joostjongepier]

Wat?   Portret van Samuel van Houten (ongedateerd) door Barbara Elisabeth van Houten, Portret van de jonge Isaac (ca. 1872) door Jozef Israëls, Ezeltje rijden op het Scheveningse strand (ca. 1900) door Isaac Israëls, Portret van Evertje Akkeringa met rammelaar, half jaar oud (1921) door Johannes Evert Akkeringa, Kinderkopje / Portret van Henriëtte (1872) door Jacob Maris, Liesje schildert (1906) door Floris Arntzenius, Elisabeth Mauve, dochtertje van de kunstenaar (ongedateerd) door Anton Mauve, Het lucifermeisje (1890) door Floris Arntzenius, Jonge herder met koeien (ongedateerd) door Anton Mauve, Op de boot (ongedateerd) door Willem Bastiaan Tholen, Schaftuurtje (1885) door Wally Moes en De voddenraper (ongedateerd) door Wally Moes

Waar?   Tentoonstelling Kinderen van de Haagse School in Panorama Mesdag, Den Haag

Wanneer?   14 februari 2024

In 2024 is het anderhalve eeuw geleden dat de Wet Houdende Maatregelen tot het Tegengaan van Overmatigen Arbeid en Verwaarlozing van Kinderen, beter bekend als het Kinderwetje van Van Houten werd aangenomen. Initiatiefnemer Samuel van Houten wilde een totaalverbod op kinderarbeid, maar de Tweede Kamer zwakte dat af. Weliswaar was het verboden om kinderen jonger dan twaalf jaar te laten werken, maar dat gold alleen voor tewerkstelling in fabrieken en voor nachtarbeid. Toch vormde de wet een kantelpunt in de sociale geschiedenis van Nederland.

Voor museum Panorama Mesdag vormt het lustrum van het Kinderwetje aanleiding om te kijken hoe het leven van kinderen er in de periode rond 1874 uitzag. Dat gebeurt door de ogen van Haagse School-schilders, die regelmatig kinderen opvoerden in hun schilderijen. Overigens was Sientje Mesdag-Van Houten, echtgenote van Hendrik Willem Mesdag en een van de kunstenaars die mee schilderden aan het beroemde panorama, de zus van Samuel van Houten.

Kunstenaars schilderden regelmatig hun eigen kinderen. Zo portretteerde Jozef Israëls zijn zeven jaar oude zoon Isaac. Het portret is geschilderd in weinig kleurnuances. Het lijkt of de jongen opdoemt uit de achtergrond. Dat is heel anders dan het werk van de, later ook schilder geworden, Isaac. Dat is juist kleurrijk en licht. Van hem hangt op deze tentoonstelling het werk Ezeltje rijden op het Scheveningse strand.

Johan Evert Akkeringa schilderde zijn zoon Evertje toen die een half jaar oud was. In zijn hand houdt het jongetje een kostbare zilveren rammelaar. Jacob Maris maakte een portret van zijn oudste dochter Henriëtte (3 jaar) met een parelsnoer om haar nek. Liesje Arntzenius was vier jaar oud toen haar vader Floris haar schilderde, met verf kliederend in zijn atelier. Liesje zou later zelf ook kunstenaar worden en vooral portretten en bloemstillevens schilderen. Anton Mauve legde zijn dochtertje Lize vast terwijl ze in de tuin een bloemetje bestudeert. Allemaal liefdevol vastgelegde kinderen, die zo te zien prettig en niet van luxe verstoken leefden.

Hoe anders is dat bij andere kinderen op deze tentoonstelling! Het meest schokkende werk is waarschijnlijk Foris Arntzenius’ Het lucifermeisje. Terwijl ze zich staande houdt met een paar krukken, probeert het meisje door het verkopen van lucifers wat geld te verdienen. Het verbeten gezicht van het meisje is uiterst veelzeggend.

Het weiden van vee werd vaak aan kinderen overgelaten. Mauve schilderde zo’n jonge koeherder. Het joch kan amper over de schoft van het dier heen kijken.

Willem Bastiaan Tholen werkte vaak in de veengebieden rond de Zuiderzee. Waarschijnlijk schilderde hij daar een jongen die zich vasthoudt aan de mast van een kleine schuit, mogelijk een punter waarop riet werd vervoerd. Het zeil wordt summier aangeduid en de achtergrond is leeg. Hierdoor richt alle aandacht zich op de boerenjongen.

Wally Moes is een mij tot nu toe onbekende schilderes. Zij schilderde Schaftuurtje, dat twee jonge mandenvlechters laat zien tijdens hun middagpauze. Hun verstelde kleren en vuile voeten krijgen van de kunstenares alle aandacht. Een merkwaardig detail vormt de sinaasappelschil die op de grond ligt. Een dergelijke luxe vrucht zal zeker geen deel hebben uitgemaakt van de lunch van deze jongens. Eveneens van de hand van Wally Moes is een fraaie ets van een voddenraper. Hij verzamelt oud textiel dat verwerkt zal worden tot papier of poetskatoen. Het vuil druipt van zijn hark.

Wat was de bedoeling van de kunstenaars die dit soort scènes vastlegden? Waarschijnlijk niet, zoals je zou denken, een aanklacht tegen sociale misstanden. Nee, dit soort armoedige taferelen werd ‘mooi’ gevonden. Bovendien verkochten zulke scènes goed en waren dus ook commercieel interessant. Frederik van Eeden schreef in 1888 over de vele schilders in Laren: “Hun schoonheidsgevoel werd het meest bevredigd door de armoedigste huisjes, de meest armelijk gekleede lieden. Ze vonden dat mooi en wezen het elkaar. De Laarder boeren hebben daardoor een eigenaardig beeld van schilders-mooi gekregen. ‘Mooi’- zeggen ze, ‘mooi – dat is vuil.’ En als de schilders komen weten ze het al en zoeken hun vuilste plunje uit.”

#barbara elisabeth van houten #jozef israels #isaac israels #johannes evert akkeringa #jacob maris #floris arntzenius #anton mauve #willem bastiaan tholen #wally moes

[bal-bullier]

Lou Loeber

Bloemstilleven (1928)

#Lou Loeber (1894-1983) #abstract art #art