#pozytywizm | Explore Tumblr Posts and Blogs

mri-mg · 1 year

Text

Pozytywizm

WIP

Nazwa pozytywizm – wszystko co służy społeczeństwu jest dobre i potrzebne, czyli pozytywne.

Ramy czasowe: Europa: 1840–1890; Polska: 1864– 1890

Sytuacja polityczna: w 1864 r. upadło powstanie styczniowe, Polacy byli podłamani na duchu i wątpili w odzyskanie niepodległości poprzez walkę. zastąpiono walkę pracą na rzecz ojczyzny, naprawianiem struktur narodu.

Hasła polskiego pozytywizmu:

· praca organiczna - naród to organizm, którego wszystkie organy (warstwy społeczne) muszą pracować. Tworzenie miejsc pracy, stypendiów, bogacenie się społeczeństwa i wyrównanie różnic społecznych

· praca u podstaw - wyższe warstwy powinny pomagać niższym, biedniejszym i mniej wyedukowanym w celu poprawy warunków ich życia.

· równouprawnienie (emancypacja) kobiet - dostęp do edukacji, aktywizacja do pracy zawodowej, propagowanie demokratycznego modelu rodziny

· asymilacja Żydów - spolonizowanie mniejszości żydowskiej, przyznanie Żydom takich samych praw, jak pozostali obywatele, walka ze stereotypami

· scjentyzm - kult pracy, nauki, techniki.

Utylitaryzm - wszystkie działania jednostki powinny być podporządkowane dobru ogółu. Dobre jest to co służy całemu społeczeństwu: nauka, medycyna, technika, praca.

Scjentyzm - wiara w nieograniczone możliwości ludzkiego rozumu, niezahamowany rozwój nauki.

Racjonalizm - źródłem poznania są idee, teorie, zaś bodźce zmysłowe mają znaczenie drugorzędne.

Empiryzm - źródłem ludzkiego poznania są przede wszystkim bodźce zmysłowe docierające do naszego umysłu ze świata zewnętrznego, natomiast wszelkie idee, teorie itp. są w stosunku do nich (bodźców zmysłowych) wtórne

Determinizm - naukowa zasada, zakładająca stały porządek w relacjach zachodzących między zjawiskami. Każde wydarzenie, sytuacja i zjawisko są ograniczone przez określające je warunki, w jakich zachodzą. Zachowanie człowieka determinują trzy czynniki: rasa, moment dziejowy, środowisko.

Organicyzm - społeczeństwo funkcjonuje i rozwija się jak żywy organizm, a instytucje społeczne są ze sobą powiązane tak, jak części organizmu (od ich wzajemnej współpracy zależy sprawne funkcjonowanie społeczeństwa).

youtube

Polski

"Lalka" Bolesław Prus

Powstanie: 1890 r., przedtem wydawana w gazecie w odcinkach w "Kurierze Codziennym"

Gatunek: powieść społeczno-obyczajowa

Tytuł: lalka odnosi się do zabawki Heluni Stawskiej i do przeczytanej przez Prusa w gazecie notatki o procesie za kradzież dziecięcej zabawki. Wg Prusa nie odnosi się do Łęckiej, ale wg badaczy tak. na arystokrację mówiono "lalki" z powodu wyglądu i płytkości. Motyw theatrum mundi, wszyscy ludzie, nawet bogaci i możni, są jedynie kukiełkami. Z takim rozumieniem tytułu łączyłyby się refleksje Rzeckiego, nakręcającego w sklepie mechaniczne zabawki. Wokulski jest swego rodzaju lalką Łęckiej.

Początkowo powieść miała nosić tytuł "Trzy pokolenia" - odwołanie do trzech generacji reprezentowanych przez Rzeckiego, Wokulskiego i Ochockiego

Narrator: narrator jest trzecioosobowy, poza prowadzonym przez Rzeckiego Pamiętnikiem starego subiekta

Czas i miejsce akcji: 1878-1879, retrospekcje do młodości Rzeckiego: Wiosny Ludów i kampanii węgierskiej, powstania styczniowego. Warszawa, Zasławek, Paryż, Skierniewice (stacja).

"Lalka" to powieść panoramiczna - przedstawia szeroki przekrój społeczeństwa

Bohaterowie, ich warstwy społeczne i poglądy

❌skrytykowani przez Prusa

✔️pochwaleni przez Prusa

ARYSTOKRACJA (BURŻUAZJA/ziemiaństwo):

❌Izabela Łęcka - młoda, piękna kobieta, mówiąca egzaltowanie. Otacza się ludźmi ze swojej sfery i bogactwami. Praca=kara za grzechy. Ona=ideał. Miłośniczka sztuki (posągu Apollina, koncertów Rossiego), spacerów, wyścigów konnych; organizatorka kwesty wielkanocnej. Znała francuski i angielski. Była wyniosła i obojętna wobec mężczyzn (ignorowała zalotników, którzy mogli zapełnić jej stabilność, ale byli np. starzy i brzydcy). Początkowo nie szanuje Wokulskiego (uważa go za gbura i aferzystę, wyśmiewa jego czerwone ręce). Gdy dostrzega oddanie Wokulskiego, cynicznie go wykorzystuje. Rozmawia z nim, gdy znajduje się w centrum uwagi arystokracji. Po rozstaniu z Wokulskim (którego nigdy nie kochała ani szczerze nie szanowała) i śmierci ojca wstępuje do zakonu.

❌Tomasz Łęcki - ok. 60 lat, ojciec Izabeli, pochodzi z bogatej rodziny, stracił majątek przez represje polityczne, podróże za granicę i wystawne życie. Zadłuża się u Żydów (i chyba jest antysemitą btw), nie spłaca długów. Jego kamienicę, zastawę rodową i weksle wykupuje Wokulski, który czyni też Tomasza prezesem spółki handlu ze Wschodem (Tomasz nie zna się na handlu, za to pobiera wysoka pensję). Przyjaźń z Wokulskim=sposób na zarobek. Umiera na atak serca po wiadomości, że Izabela została sama (i będą biedni).

hrabina Joanna Karolowa - ciotka Izabeli chyba, robi z nią kwestę

Florentyna

❌baronostwo Krzeszowscy - małżeństwo w separacji, do którego ona wniosła pieniądze, a on tytuł. Od śmierci córki tylko się kłócą, baronowa oskarża męża o zdradę i trwonienie majątku. Baron lubi rozrywki, pojedynkuje się z Wokulskim o honor Izabeli. Baronowa kłóci się ze studentami niepłacącymi czynszu w jej kamienicy. Baronowa oskarża Helenę Stawską, że jej córka ukradła lalkę jej córki.

✔️Julian Ochocki - młody naukowiec, kuzyn Łęckiej. Idealista i marzyciel, obsesyjnie pracuje nad swoimi projektami (latająca maszyna). W towarzystwie uchodzi za dziwaka, nie dba o wygląd, przeciwny małżeństwu (miłość=bezwartościowa, kobiety 🤢)

❌Kazimierz Starski - kuzyn Izabeli, człowiek bez honoru i wartości moralnych, materialista. Flirtuje z Izabelą, by upokorzyć Wokulskiego, któremu zazdrości majątku i opinii. Jest cyniczny, wyrachowany, gardzi pracującymi, uznaje tylko małżeństwo dla pieniędzy i pozycji.

❌książę - wygłasza poglądy na temat poświęcenia dla ojczyzny, chce uchodzić za patriotę, z Wokulskim rozmawia o problemach społecznych. Poza słowami brak u niego działania. Szanuje Wokulskiego za jego realizację haseł pozytywistycznych.

Kazimiera Wąsowska - piękna bogata wdowa, femme fatale, ma silny charakter, zawiedziona światem (token milf)

✔️prezesowa Zasławska - jedyna arystokratka z ZIEMIAŃSTWA, właścicielka Zasławka, starsza kobieta, dostojna i budząca sympatię. W młodości z wzajemnością zakochana w stryju Wokulskiego (nie mogli się pobrać, bo nie był bogaty). Dlatego pomaga Wokulskiemu z Łęcką. Jest mądra, wrażliwa, troszczy się o los chłopów, jest pozytywistką i patriotką. Nie obchodzi jej pochodzenie. Utworzyła ochronkę (przedszkole) dla dzieci, przytułek dla starszych i wyremontowała mieszkania parobków. Przez słabe zdrowie umiera po oświadczynach Wokulskiego (wszyscy się kłócą o jej testament).

MIESZCZAŃSTWO:

Stanisław Wokulski

Ignacy Rzecki

subiekci: Mraczewski, Zięba, Lisiecki, Klein

❌radca Węgrowicz - mieszczanie polscy to ludzie, którzy nic nie osiągnęli w życiu, brak im inicjatywy, chęci do pracy, ambicji. Nie mają własnego kapitału i wydają swoje zarobki (alko). Są zawistni i zazdrośni wobec ambitnych jak Wokulski i Żydzi, szydzą z nich.

❌Deklewski (fabrykant) - ' ' -

❌ajent handlowy Szprot - ' ' -

✔️Stawska x2

p. Meliton - swatka, którą zatrudnia Wokulski

✔️Szlangbaumowie ✡️ - gromadzą majątek z pokolenia na pokolenie, są zaradni, przedsiębiorczy, oszczędni,gospodarni, są właścicielami wielu sklepów (kupują sklep Wokulskiego).

✔️dr Michał Szuman ✡️ - psiapsi stacha

✔️Minclowie 🇩🇪 - dawny pracodawca Rzeckiego utrzymywał porządek, był wymagający, oczekiwał dyscypliny, punktualności, dokładności, uczciwości, oszczędności i chęci do nauki. Ze starszą już wdową Minclową żeni się Wokulski z powodów finansowych i po jej śmierci dziedziczy sklep.

✔️Hopfer 🇩🇪

INTELIGENCJA:

✔️Julian Ochocki

✔️dr Michał Schuman

✔️profesor Geist 🇫🇷

✔️Helena Stawska -samotna matka, której mąż uciekł z kraju (został bezpodstawnie oskarżony o morderstwo), razem z matką (Jadwigą Misiewiczową) i córką (Helunią) mieszka w kamienicy baronowej. Utrzymuje się z korepetycji, lekcji muzyki, aż Rzecki i Wokulski pomagają jej znaleźć zatrudnienie jako kasjerka. Kobieta doskonała (piękna, pracowita, uczciwa, życzliwa). Jest wdzięczna Wokulskiemu, z którym chce ją spiknąć Rzecki, ale po wieści o śmierci męża wychodzi za subiekta Mraczewskiego. Ma trudne życie (samotność, zarobienie na rodzinę, ostracyzm społeczny, zarywa do niej baron i swatają ją z Wokulskim, nie wie, czy mąż wróci. Baronowa jej nienawidzi i oskarża ją o kradzież lalki, którą, jak się okazuje na procesie, zbiła służąca).

nauczyciel angielskiego

BIEDOTA (proletariat/chłopi)

Marianna - prostytutka, 18 lat. Wokulski spotyka ją zawstydzoną w kościele, pomaga jej, wysyłając do sióstr magdalenek prowadzących szkołę, by nauczyła się krawiectwa. Wynajmuje jej pokój i kupuje maszynę, by mogła uczciwie pracować.

Wysocki - furman, zostaje dostawcą w sklepie Wokulskiego, który daje mu talon na konia i pieniądze na wykupienie wozu. Jego brat, dróżnik na kolei, za wstawiennictwem Wokulskiego wraca do Skierniewic RATUJE STACHA

Węgiełek - chłop, żeni się z Marianną.

Trzy pokolenia idealistów w czasach pozytywizmu

pokolenie romantyków: Ignacy Rzecki, wierzący w Napoleona. Patriota, bonapartysta, samotnik (gra na gitarze w mieszkaniu lub siedzi w sklepie).

pokolenie pośrednie: Stanisław Wokulski, którego ideałami są miłość, nauka i praca. Praca i nauka nie przynoszą mu satysfakcji, a miłość do kobiety zawodzi. Bohater tragiczny i bankrut życiowy.

pokolenie pozytywistów: Julian Ochocki, wierzący w naukę. Naukowiec, który wszystko w życiu podporządkowuje marzeniu stworzenia maszyny latającej. Przez arystokrację uważany za dziwaka, rozumiany przez Wokulskiego.

Stanisław Wokulski:

Praca w winiarni Hopfera

Nauka w Szkole Przygotowawczej i Głównej

Przerwanie nauki dla udziału w powstaniu styczniowym (ideały romantycznej walki o niepodległość)

Zesłanie na Syberię

Powrót do Warszawy

Bieda i praca w sklepie Jana Mincla

Ślub z wdową po Minclu (rezygnacja z romatycznych ideałów i potrzeby materialne)

Małżeństwo i zarządzanie sklepem

Śmierć żony i odziedziczenie jej majątku

Wyjście do teatru i zauroczenie Izabelą Łęcką

Wykazd na wojnę rosyjsko-turecką w celu zwiększenia majątku (sukces)

Powrót z wojny i próby zbliżenia się do Łęckich (wykupienie ich zastawy,

Kwesta i działalność na rzecz ubogich (pomoc Mariannie

Przyjęcie u hrabiny Karolowej (

Otwarcie drugiego sklepu

Utworzenie spółki do handlu ze Wschodem

Pójście na wyścigi konne

Wygrany pojedynek z baronem Krzeszowskim o honor Łęckiej (

Obiad u Łęckich

Wykupienie kamienicy Łęckich za wyższą cenę za pośrednictwem Szlangbauma i uregulowanie ich długów

Nieudana wizyta u Łęckich (podsłuchuje jak Łęcka i Starski gadają -----

Wyjazd do Paryża

Zwiedzanie Paryża, spotkania ze znajomymi, hipnotyzerem i profesorem Geistem (proponuje mu współpracę)

Powrót do Polski i wizyta w Zasławku

Odpoczynek na wsi, odżycie uczuć do Łęckiej

Warszawa. Sprzedaż kamienicy baronowej, a sklepu Szlangbaumowi

Zawód miłosny na koncercie Molinariego

Wizytowanie i pomoc Helenie Stawskiej z jej sklepem

Oświadczyny przyjęte przez Łęcką!!! truly a win for the simp community

Pomoc byłym subiektom i ubogim

NIedokończona podróż z Łęckimi i Starskim do Krakowa i zawód Izabelą (obgadywała go ze Starskim)

Nieudana próba samobójcza przerwana przez Wysockiego

Powrót do stolicy i depresyjny nastrój

Zakończenie działalności w spółce

Sprzedaż majątku i wyjazd do Moskwy

Sporządzenie testamentu, wysadzenie ruin koło Zasławka i tajemnicze zniknięcie Wokulskiego

Cechy romantyczne

wrażliwość (współczuje innym, np Mariannie)

emocjonalność

nieodwzajemniona miłość - mimo tego co zrobił (wykupił kamienicę, srebra i weksle Łęckich; pojedynkował się o honor Izabeli; uczynił Tomasza prezesem spółki; dawał datki na kwestach Izabeli; uczył się dla niej angielskeigo; sprzedał sklep, by nie być już kupcem) Izabela nie pokochała go, bo był kupcem (gorszy od niej)

romantyczne spojrzenie na miłość - związek 2 dusz. Nie chciał po prostu ustatkować się ze Stawską

impulsywne działanie zw. z zachowaniem Izabeli

przeżywa weltschmerz

próba samobójcza (3)

patriotyzm - udział w powstaniu styczniowym

idealizacja kobiety i miłości

czytanie "książek zbójeckich" (Mickiewicza)

tajemniczość - jego dalsze losy są nieznane (otwarte zakończenie)

indywidualista

niezrozumiany przez kupców, nieakpectowany przez arystokrację

przejawy postawy prometejskiej

buntownik wobec zasad

Cechy pozytywistyczne

jets kupcem, posiada sklep

pracowity, sumienny, punktualny, przedsiębiorczy, zaradny

idealista w kwestii nauki, pracy i miłości

realizuje pracę u podstaw - pomaga Mariannie zostać krawcową, funduje stypendia naukowe studentom

realizuje pracę organiczną - zatrudnia subiektów, Wysockiego, Węgiełka; uczciwie płaci; inwestuje w sklep; współpracuje z Suzinem; zakłada spółkę handlu ze Wschodem

realizuje asymilację Żydów - współpracuje ze Szlangbaumami, przyjaźni się z dr. Szumanem

realizuje emancypację kobiet - pomaga im w dążeniach do samodzielności, wspiera Mariannę (funduje jej edukację i maszynę do szycia) i Helenę Stawską (pomaga jej znaleźć pracę w sklepie i )

realizuje scjentyzm - interesuje się nauką i ceni naukowców, jest w dobrych relacjach z Ochockim i Geistem, wspiera ich finansowo, w młodości miał ambicje naukowe (skonstruował pompę do wody, podjął studia w Szkole Głównej)

"Potop" Henryk Sienkiewicz (to jest ta część niedokończona notatki. Potop każdy powinien mieć w swoim sercu xd)

Powstanie: 1886 r., przedtem wydawana w odcinkach. Napisana "ku pokrzepieniu serc" Polaków pod zaborami, przypominając im czas wielkości Rzeczpospolitej

Gatunek: powieść historyczna - cechy gatunkowe

Czas i miejsce akcji: potop szwedzki 1655-57 r.; Rzeczpospolita: Wodokty, Wołmontowicze, Lubicz, Śląsk, Częstochowa, Lwów, Kiejdany, Warszawa, Wielkopolska

Polacy a potop szwedzki:

Najazd Szwedów wywołał Hieronim Radziejowski, który knuł intrygi, bo chciał zemścić się na królu Polski. Zapewniał Karola Gustawa, że Polacy nie będą się bronić, bo szlachta jest skłócona z królem i zajęta wojną na Wschodzie. Na czele wojsk szwedzkich stoi Polak.

Wojewoda poznański Krzysztof Opaliński podpisuje akt kapitulacji Wielkopolski

zajęcie stolicy i ucieczka Jana Kazimierza na Śląsk

za obietnicę zachowania przywilejów i majątku bogata szlachta i maganteria przechodzą na stronę Szwedów

część szlachty walczy z wrogiem i wypowiada posłuszeństwo zdrajcom (Wołodyjowski, Skrzetuski, Zagłoba, Sapieha)

część ucieka za granicę powołując się na postawę Jana Kazimierza

część uważa wojnę za karę bożą i się jej biernie poddaje

ruch oporu przeciw Szwedom zaczyna się od najniższych grup społecznych, które odczuwają ekonomicne represje; za chłopstwem idzie szlachta i magnateria; na czele oporu staje Stefan Czarniecki

na uczcie w Kiejdanach wojewoda wileński książę Janusz Radziwiłł wznosi toast za króla szwedzkiego i oznajmia, że akceptuje jego zwierzchnictwo (dla ddobra Polaków :fingerscrissed)

książę Bogusław Radziwiłł mówi o prawdziwych powodach sojuszu ze Szwecją - władza i korona dla Radziwiłłów

Kuklinowski namawiał Kmicica do zdrady i oblegał Jasną Górę

Zwycięstwa Polaków: obrona Częstochowy, zwycięstwo w Zamościu, odbicie Warszawy, walki wojsk Czarnieckiego w widłach Wisły i Sanu

Postawa narodu polskiego wobec najazdu Szwedów (przyklady zachpwan poszcz grup spol, charakterystyka bohaterow, miejsca klesk polakow - kto odpowiedzialny, miejsca zwyciestw, wady i zalety polakow)

Bohaterowie historyczni i fikcyjni charakterystyka postawa w czasie wojny i wyznawanie warotsci

przemiana Kmicica i Jacek Soplica podobny

Archaizacja

"Nad Niemnem" Eliza Orzeszkowa

Powstanie: 1888 r., najpierw na zamówienie redaktora gazety

Gatunek: powieść społeczna

Tytuł: Niemen - rzeka na Litwie, której opisów w książce jest zatrważająca ilość. Pierwotny tytuł brzmiał "mezalians"

Czas akcji: lato 1886 r., Wspomnienia z XVI w. (historia Jana i Cecylii), wojen napoleońskich, powstania styczniowego)

Miejsce akcji: Litwa, nad Niemnem. Dwory i dworki (Korczyn, Osowce, Olszynka) i zaścianek Bohatyrowiczów.

Podobieństwa do "Pana Tadeusza":

akcja rozgrywa się na litewskiej prowincji koło Wilna

Bohaterami utworów jest szlachta polska, zróżnicowana pod względem majątku i statusu społecznego

Dominacja natury nad cywilizacją

Harmonia w związku człowieka z przyrodą, przywiązanie bohaterów do ziemi ojczystej

Typowa architektura polska (drewniany dworek na murowanym fundamencie, pomalowany na biało, z gankiem i kolumnami, otoczony ogrodem i sadem)

Porządek w budynkach gospodarczych

Otwarta brama wjazdowa – gościnność

Przestrzeń życia bohaterów jest bezpieczna i sielankowa

Różnice z "Panem Tadeuszem"

W "Panu Tadeuszu" wszyscy bohaterowie są pozytywni, mimo wad łączy ich patriotyzm

Życie w zaścianku: w Dobrzynie widać chaos i upływ czasu, u Bohatyrowiczów panuje porządek i dostatek

Wydarzenia historyczne w "Panu Tadeuszu" kształtują losy bohaterów (przemarsz wojsk Napoleona przez Litwę, zatrzymanie się wojsk polskich w Soplicowie i dołączenie do nich Tadeusza i hrabiego), w nad Niemnem część bohaterów pielęgnuje pamięć o powstaniu styczniowym, inni mają wobec niego krytyczną opinię

Styl życia, tradycje i obyczaje szlachty w nad Niemnem: uroczyste imieniny Emilii, częste słuchanie muzyki i Korczyńskich, Emilia i Teresa czytające romanse, Zygmunt podróżujący za granicę, malujący i mówiący po francusku, Teofil tracący majątek ma podróże i morfinę, Marta i Benedykt pracują w domu i gospodarstwie

Życie w zaścianku: praca to główne zajęcie i sens życia, pielęgnowanie tradycji (tańce i śpiewy ludowe na weselu, pływanie łodziami po Niemnie), skromne i zadbane domy z ważnymi książkami (Biblia i "Pan Tadeusz")

Mogiła Jana i Cecylii Bohatyrowiczów

Związek założycieli rodu Bohatyrowiczów był mezaliansem dla Cecylii, Jan i Cecylia musieli opuścić rodzinne strony. Założyli osadę słynącą z urodzajnych pół i sądów, hodowali zwierzęta, nauczyli się rzemiosła. Odwiedził ich sam król Zygmunt August, który za bohaterskie pokonywanie trudności życia codziennego i zmagań z ciężką pracą nadał im tytuł szlachecki i nazwisko Bohatyrowiczów. Dla Bohatyrowiczów praca jest źródłem wartości moralnych, nadaje sens życiu; Jan i Cecylia są symbolem pozytywistycznego patriotyzmu (pracy dla ojczyzny) i lustrem związku Jana i Justyny.

Mogiła powstańców

Mogiła, w której leży 40 powstańców styczniowych, m.in. dawni przyjaciele: Andrzej Korczyński i Jerzy Bohatyrowicz. Symbolika biblijna - odwołanie do 40 pierwszych męczenników za wiarę. Mogiła symbolizuje przyjaźń dworu z zaściankiem i wspólnotę ideałów, patriotyzm. Traktowana jak święte miejsce.

Bohaterowie i konflikt pokoleń

1. Andrzejowa i Zygmunt

Andrzejowa, wdowa po powstańcu Andrzeju Korczyńskim, matka Zygmunta, przywiązana do tradycji, ziemi, pielęgnuje pamięć o mężu i otacza go czcią. Chciała wychować syna na wybitnego artystę, który kontynuował by ideę ojca. Wysyłając się na za granicę, odcięła go od kultury polskiej, ludzi z niższych grup społecznych, jej życia i wychowała go na kosmopolity i egoistę kropka realizuje pracę u podstaw przez pamięć o mężu. Nie pozwoliła rozpieszczonemu Zygmuntowi ożenić się z ubogą Justyną.

Zygmunt – syn zmarłego powstańca. Kształcił się we Włoszech na malarze. Liczą się dla niego własne przyjemności, lekceważy uczucie matki i żony Klotyldy, z pogardą mówi o powstaniu i jego uczestnikach, ich i ojca nazywa szkodliwymi szaleńcami. Nie pamięta ojca i nie odwiedza mogiły, jest kosmopolitą, brak mu zasad Nie kocha Klotyldy i pragnie romansu z Justyną.

2. Benedykt i Witold

Benedykt – właściciel dworu w Korczynie, brat powstańca Andrzeja, mąż Emilii, ojcy ojciec Witolda i leoni leoni. Patrzy na życie realnie, zmaga się z wieloma trudnościami, które są konsekwencją przegranego powstania, skupia się na ciężkiej pracy w celu utrzymania ziemi i majątku. Problemy codzienne sprawiają, że zapomina o przeszłości i rzadko odwiedza mogiłę. Nie zgadza się z zarzutami syna, że zapomniał o ideałach młodości. Początkowo rozmawia z synem w sposób ironiczny, później jest dumny z syna, bo przypomina mu siebie z młodości. Nazywa syna powracającą falą, czyli dostrzega podobieństwo pokolenia Witolda do swojego.

Witold - młody pozytywista, idealista, wierzy w hasła pozytywistyczne pracy u podstaw. Zarzuca ojcu, że zdradził swoje ideały i zamiast przyjaźni procesuje się z Bohatyrowiczami. Znajduje porozumienie z ojcem, bo łączy ich wspólnota wartości (praca, ziemia), podobnie jak kiedyś łączyła Benedykta i Andrzeja. Dochodzą do porozumienia. Witold przyjaźni się z mieszkańcami zaścianka, chce unowocześnić metody pracy, uczyć chłopów posługiwania się maszynami rolniczymi. Zaprzyjaźnia się z Anzelmem, któremu przypomina Andrzeja.

mowa ezopowa - aby uniknąć cenzury z powodu mówienia o powstaniu styczniowym

Idee pozytywistyczne realizowane przez bohaterów powieści:

Praca: bohaterowie pozytywni pracują (Bohatyrowicze, Benedykt, Marta, Kirłowa z córką, Justyna), negatywni nie (Emilia, Teresa, Kirło, Zygmunt, Różyc)

Patriotyzm: nawiązania do wojen napoleońskich, powstań; symbolika mogiły

Praca u podstaw: Witold pragnie pomóc w rozwoju zaścianku Bohatyrowiczów

Emancypacja kobiet: Justyna Orzelska (character development, pracy się nie boi), Maria Kirłowa i Marysia Kirłówna (ucząca chłopskie dzieci)

konflikt pokoleniowy dot spojrzenia na powstyczniowe, prace, hasla pozytyw, rownosc spoleczna (bohaterowie charakterystyka i decyzje)

"Gloria victis" Eliza Orzeszkowa

Powstanie: 1910 r., w celu przypomnienia losów powstańców styczniowych (Orzeszkowa brała udział w powstaniu, goszcząc u siebie Romualda Traugutta)

Gatunek: nowela

Tytuł: gloria victis (łac. chwała zwyciężonym [powstańcom styczniowym]) nawiązanie do zwrotu vae victis (łac. biada zwyciężonym)

Czas i miejsce akcji: Polesie Litewskie, 1863 r. Powstanie styczniowe

Fabuła: Drzewa poleskiego lasu jako narrator opowiadają Wiatrowi, który przemierza świat, zbierając opowieści, historię zbiorowej mogiły powstańczej sprzed prawie półwiecza. W lesie obóz rozbili młodzi ludzie (powstańcy styczniowi) pod przewodnictwem:

Romualda Traugutta (wyjątkowo mądrego, odważnego, z którego biła niezwykła siła moralna; patriota, dobry dowódca. Porównywany do Leonidasa, Prometeusza, Chrystusa. Postać historyczna).

Wśród powstańców znajdują się też przyjaciele:

Maryś Tarłowski (młodzieniec o dziewczęcej urodzie, niepasujący do otoczenia; chciał być przyrodnikiem i nauczycielem, pomagać biednym, nie walczyć; był skonfliktowany wobec wojny i zabijania; był bardzo blisko ze swoją siostrą Anielką. Wykazał się odwagą i męstwem)

Jagmin (najmłodszy, silny, dowódca jazdy, porównany do Herkulesa; humanista o podobnych rozterkach, co jego przyjaciel; ukochany Anielki, której obiecał opiekę nad jej bratem podczas powstania).

Toczą się zacięte bitwy. Kiedy wracali zwycięsko z krwawych bitew, las witał wszystkich radośnie. Świerk podkreśla karność i odpowiedzialność całego oddziału. Po jednym z takich powrotów Traugutt dziękuje Marysiowi za uratowanie mu życia. Maryś jedyny nie cieszy się z tego, szczęście przynosi mu przebywanie wśród przyrody. Nocą rozmawia z Jagminem, marzą o niepodległości, Maryś mówi o bezlitosności i bezsensowności wojny, która niestety jest niemożliwa do uniknięcia. Towarzyszy im nadzieja, że kiedyś to się zmieni oraz przykra refleksja, że oni tych zmian najprawdopodobniej nie zobaczą.

Zbliża się bitwa, szanse na wygraną są niewielkie, ale Traugutt podkreśla konieczność ofiary, która otworzyć może drzwi do późniejszego zwycięstwa. W walce Maryś zostaje ranny w ramię. Jagmin przenosi go do szpitala polowego, jednak wojsko wroga decyduje się zaatakować właśnie ten namiot. Ranni i Maryś giną. Traugutt oddaje Jagminowi zakrwawioną chustę Marysia, aby oddał ją Anielce.

Po tych wydarzeniach pozostaje mogiła powstańców z krzyżem na szczycie - wbiła go Anielka, która jedyna płakała tam nad stratą bliskich. Od dawna nikogo nie było na mogile. Dąb mówi, że czas cały czas płynie, przypominając, że vae victis, na co wiatr unosi się nad lasem, krzycząc gloria victis (zapowiada przyszłe zwycięstwo).

Funkcje przyrody:

rola narratora - las opowiada wiatrowi historię (element fantastyczny)

pielęgnuje mogiłę, chroni pamiątki walki

rozgłasza czyny powstańców

łączy różne części powstsnia

"Do młodych" Adam Asnyk

Podmiot liryczny - przedstawiciel pokolenia pozytywistów, który zna życia i akceptuje prawa, na których się opiera świat

Adresat - pokolenie pozytywistów

Udziela rad, jaką postawę powinni przyjąć wobec świata

Idee pozytywistów – prawda, wiedza i rozwój

Zachęca do odkrywania prawdy nowymi metodami, które rozwijają człowieka intelektualnie, duchowo i zbliżają do Boga, a zaleca odrzucenie metod romantyków

Zachęca do realizacji haseł politycznych opartych na szerzeniu wieży, scjentyzmu i pracy u podstaw

Każde pokolenie ma prawo do własnych ideałów

Nawołuje młodych, by nie niszczyli dorobku poprzedników, ale obdarzali romantyków szacunkiem

Każde pokolenie na swój sposób próbuje poprawić świat

Scjentyzm praca u podstaw praca organiczna ewolucjonizm

"Daremne żale" Adam Asnyk

Podmiot liryczny - pozytywista, człowiek dostrzegający konieczność zmian, który zwraca się do przedstawicieli poprzedniej epoki, czyli romantyków niechętnych zmianom

Mimo żalu, wysiłku, złorzeczeń nie można zatrzymać tego, co minęło

Czas romantyków odchodzi w przeszłość, czego symbolem są uwiędłe liście laurowe

Postawa romantyków przeczy naturze, bo jest próbą zatrzymania biegu świata

Podmiot zachęca ich do pogodzenia się z rzeczywistością

Powinni włączyć się w rozwój świata nowymi metodami (EWOLUCJONIZM)

"Między nami nic nie było" Adam Asnyk

Podmiot liryczny - osoba zakochana

Kompozycja klamrowa kompozycja klamrowa "między nami nic nie było

Dwoje ludzi połączyła natura i jej wspólne odczuwanie

Razem obserwowali przyrodę, doświadczali jej zmysłami: wzroku, słuchu, węchu, mieli wspólne marzenia

Podmiot i adresatka wspólnie spędzali czas, więc łączyło ich pewne uczucie

Wiosna- powstanie nowych uczuć i życia

Zagraniczny

Pani Bovary" Gustav Flaubert

Powstanie: 1857r.

Gatunek: powieść

Fabuła: Karol Bovary jest lekarzem w zaaranżowanym małżeństwie z wdową Dubuc. Zakochuje się w córce pana Rouault, który złamał nogę. Zakochuje się w niej i żeni z nią po śmierci Dubuc. Po początkowym szczęściu, Emma zaczyna się nudzić. Radość sprawia jej bal, miesiącami żyje wspomnieniami o nim, romantycznymi powieściami i marzeniami; bardzo się nudzi, w końcu popada w melancholię. Przenoszą się do Yonville, gdzie Emma nawiązuje znajomość z Leonem Dupuis. Rodzi córkę Bertę. Rudolf Boulander w cyniczny sposób postanowia zdobyć Emmę, doskonale wie, czego potrzebuje, mówi, co chciała usłyszeć, dzięki czemu szybko ją uwodzi. Emma tym razem nie ma skrupułów, oddaje się romansom z Rudolfem. Karol przeprowadza nieudaną operacje nogi chłopca, czym bardziej zniechęca do siebie Emmę. Emma po pewnym czasie stała się dla swojego kochanka męcząca, zbyt zaborcza i egzaltowana. Rudolf zmienił się i nie było już tak dobrze między kochankami. Emma zaczęła snuć plany ucieczki. Zadłużyła się znacznie, dając się omotać przebiegłemu kupcowi Lheureux. Do miasta wrócił Leon i Emma nawiązała z nim romans, tym razem bez skrupułów i niespecjalnie się kryjąc, używała pretekstu jeżdżenia do miasta na lekcje muzyki. Leon musiał ją porzucić w pewnym momencie, a kupiec zaczął dopominać się o pieniądze grożąc procesem. Emma nie otrzymała pomocy od nikogo, kogo o nią prosiła, więc kupiła w aptece arszenik i się nim zatruła. Napisała list do męża i powoli umierała w męczarniach. Potem Karol też umarł.

Bowaryzm - znużenie codziennością, uciekanie w świat fantazji, wcielanie się w role innych ludzi (zwłaszcza powieściowych bohaterów) i pogrążanie w marzeniach. Konflikt między potrzebami jednostki wrażliwej a zewnętrznym światem, emocjonalne podejście do życia – rozbuchana wyobraźnia, sentymentalizm i nieprzystosowanie do rzeczywistości. Wg Flauberta, bovaryzm jest „zderzeniem ideałów romantycznych z miałkością zastanej rzeczywistości” oraz pewną „melancholią”

Bowaryzm Emmy Bovary:

- czyta mnóstwo romansów, których bohaterki wiodą idealne, bogate życie i są uwielbiane przez mężczyzn

- jej mąż jest zwykłym wiejskim lekarzem - niezbyt bogatym, niepotrafiącym zapewnić jej wielkich wzruszeń

- mąż - zakochany w niej bez pamięci, ale przyziemny, praktyczny i pozbawiony wyobraźni (nie przypomina szarmanckiego i ognistego dżentelmena z romansów)

- raz zostają zaproszeni na bal i to imo największa radość w całym życiu Emmy

- przez 90% książki Emma siedzi w domu i się nudzi (tak bardzo, że aż sama książka nudzi)

- czas zajmuje zakupami drogich dekoracji i materiałów (na kredyt) które mają przynieść jej szczęście i upodobnić życie do marzeń

- życie rodzinne nie przynosi Emmie radości - ignoruje swoją córkę Martę, nie czuje matczynego instynktu

- Emma ma nadzieję, że jej mąż zmieni się po przeprowadzeniu przełomowej operacji, ale ta nie powodzi się

- Emma nawiązuje romanse z Rudolfem i Leonem, by przeżyć prawdziwą miłość ™

- uważa się za osobę pokrzywdzoną, okłamaną przez świat, który w niczym nie przypomina jej ulubionych romansów

- nawet romantyczne samobójstwo ją zawodzi - zamiast umrzeć dramatycznie, truje się powoli i w męczarniach

[bowarystyczne rysy Emilii Korczyńskiej – żony gospodarza majątku w Korczynie – która właściwie traci kontakt z rzeczywistością i czuje się jedną z postaci z romansów bez ustanku czytanych jej na głos przez protegowaną]

Motywy

Realizm - stworzenie obrazu świata literackiego zbliżonego jak najbardziej do rzeczywistości, zbliżenie języka do potocznego, indywidualizacja postaci, obiektywizm autora.

Naturalizm - weryzm, brak tematów zakazanych, podejmowanie najbardziej drażliwych spraw życia

realizacja haseł pozytywistycznych - praca u podstaw, praca organiczna, emancypacja kobiet, asymilacja Żydów, nauka

miłość - szczęśliwa, nieszczęśliwa

patriotyzm

#matura pl #matura #nmi #pl #pozytywizm

8 notes · View notes