#theo de feijter

[jurjenkvanderhoek]

MERCUUR VERLAAT HET TRIPGEMAAL, GELUKKIG HEBBEN WE DE TEKENINGEN NOG

Herinneringen maak je niet. Herinneringen ontstaan. In en door de loop van de tijd. Toch heeft Theo de Feyter herinneringen gemaakt. Herinneringen op papier aan het Tripgemaal. Maar doet niet iedere min of meer realistisch werkende kunstenaar dat, herinneringen maken. Hij of zij zet op papier of doek, in steen of staal, een moment vast. Bevriest de idee, het gevoel van die ene tel die daarmee lange tijd kan duren. Het is een herinnering aan toen, dat moment. Maar ook de meer abstracte kunstenaar zet zijn of haar gevoel vast, spijkert de emotie op een plankje bij wijze van spreken. De emotie van een gedachtegang.

De Feyter in dit geval heeft de bewoners van het Tripgemaal in beeld vastgelegd. Als aandenken aan de tijd dat Thom Mercuur het monument bewoonde. Eigenlijk een gedenken van de periode dat het gemaal plek was voor ontmoeting en samenzijn. Die bewoners, dat zijn de lokeenden die met gebruiksmaterialen en werktuigen in verzameling aldaar stonden opgesteld. Een verleden tijd, want de zaal van het gemaal is nu leeg, klaar voor nieuwe bewoning. Voor nieuwe verhalen, voor het ontstaan va nieuwe herinneringen. Maar nu nog even duiken in het verleden. Voor nu, om herinneringen op te halen. Dat doen we graag.

In één van de kamers, voorheen kabinetten genoemd, in de westvleugel van Museum Belvédère is een opstelling gemaakt met als centrale blikvanger de stamtafel van het Tripgemaal. De tafel waaraan in de periode dat Mercuur er de scepter zwaaide menige samenkomst tot een hoogtepunt is gekomen. Alle materialen, attributen, schriften, boeken, schrijfgerei en andere vertrouwde spullen liggen er slordig op uitgestald. Precies zoals aangetroffen in het Tripgemaal. De oude kaas gesneden liggend op een plankje, de befaamde droge worst en een flesje wijn.

Thom zou zo weer kunnen binnen stappen en plaats nemen. Het is zijn plek. De tafel waaraan hij meerdere creatieve gedachten had en uitschreef. De tafel waaraan ooit de plannen voor het museum werden besproken. Verhuist van zijn galerie naar zijn museum. Eigenlijk zou de tafel ergens in Belvédère moeten blijven staan als tastbare herinnering aan degene die zich er sterk voor heeft gemaakt dat het er is gekomen. Bedacht in de jaren 50 met vrienden in de kunst en, na veel vijven en zessen - tegenslag en tegenwerking, is het in de eerste jaren van de nieuwe eeuw gerealiseerd. Maar het Tripgemaal bleef altijd de veilige haven, een plek om op terug te vallen. Een plaats van inspiratie.

Maar terug naar die kamer in Belvédère. Rond de tafel in de museale inrichting wordt de herinnering aan Mercuur's Tripgemaal levend gehouden. Vooral door de tekeningen van Theo de Feyter. Hij heeft de lokvogels gedetailleerd in beeld gebracht in hun eigen habitat. Precies zoals Mercuur deze smaakvol had uitgestald in de ruimte. Het leek altijd knus en vooral rommelig, maar het was een overdachte opstelling. Gewikt en gewogen. Alles stond op de plek waar het volgens Thom thuis was. De Feyter heeft het zo aangetroffen in de laatste weken dat Trip nog kunstgalerie en veenkamer was. Hij verbleef in die weken daar als artist in residence, ging op in de sfeer om deze als beleving in beeld te brengen. Als aandenken. Een gemaakte herinnering. De stillevens van lokeenden, blikvangers, glasservies, blocnotes, boekjes en ander verzameld materiaal, zijn zo in gouache en potlood op papier gezet zoals het er was. Daaraan heeft De Feyter wel zijn eigen beleving toegevoegd. Hij tekende niet slechts één op één, maar heeft de sfeer van de plek in beeld weten te brengen. Gevatte weergaven.

Naast dit kleurige werk hangen meerdere vlotte schetsen. Tekeningen waarop het gemaal is volgelopen met kooplustige bezoekers. Als registratie van de verkoopdagen van boeken en lokvogels die in de nadagen van het bestaan van Mercuur’s Tripgemaal zijn gehouden. In deze tekeningen weet De Feyter in rake lijnen de situatie vast te leggen. De mensen die geïnteresseerd hun gading zoeken als bewijs van het bestaan. Een aandenken, een souvenir, een herinnering. De tekenaar weet de karakters te treffen. Bijna in een karikaturale zetting, een stripverhaal, cartoonesk. De toeschouwers die zich verlekkeren aan de zo zorgvuldig opgebouwde verzameling. De geïnteresseerden die iets mee willen nemen als aandenken aan een afgesloten periode. De vrienden die weten welke de meest belangrijke stukken in de collectie zijn. Ze staan alle vereeuwigd in de getekende beschouwingen van De Feyter. Als afsluiting van een tijdperk.

Niet de stillevens van hoeken in het Tripgemaal zijn de indrukken van Theo de Feyter. Die opstelling bestond al en was smaakvol neergezet door de grote afwezige. De Feyter voegt aan dat schouwspel nog wel een eigen inzicht toe. Maar een echte indruk maakte de publieke verkoop van de souvenirs uit het gemaal op hem. Als vliegen op de stroop komen de mensen erop af. Als warme broodjes gaan de lokeenden, boeken en blikken van de hand. Een ieder wil graag een relikwie mee naar huis nemen. Met alle goede bedoelingen en met de meeste hoogachting. Dat enthousiasme, die animo of soms zelfs deze begerigheid heeft Theo de Feyter nauwkeurig verbeeld. Met enkele lijnen weet hij een gezicht, houding of beweging vast te leggen. Contouren van een gebeurtenis.

Naar aanleiding van de verkoop van het Tripgemaal en de afsluiting van de periode Mercuur heeft Museum Belvédère een nummer van het eigen tijdschrift gewijd aan dit monument en zijn bewoners. Direct betrokkenen, familie, vrienden, doen een boekje open. Over het gevoel bij, de ervaring van het pittoreske gebouw en de landelijke omgeving. Over het leven en omgaan met de typische bewoner. Eigenlijk geven zij een blik achter de schermen. Het zijn bijzondere verhalen met alle een hoogstpersoonlijke tint. Niet roze gekleurd, maar zwart, wit en grijs zoals het leven is. Een en ander wordt niet mooier voorgesteld dan dat het was, maar het was mooi en zal een gemis zijn voor de Friese kunst. Maar gelukkig hebben we de tekeningen en foto’s nog. Deze MB en de kleine tentoonstelling in Museum Belvédère markeren het einde van een lange periode waarin de familie Mercuur het gemaal bewoonde en op zo bijzondere wijze kleur gaf.

Het Museum Belvédère als nalatenschap doet voortdurend van zich spreken. Het koestert de herinneringen in de collectie, tentoonstellingen en gesprekken. Het Tripgemaal was de voedingsbodem, de bakermat voor dat museum voor Friese hedendaagse kunst en alle daarmee in relatie staande kunst rondom. Het museum van de stilte. Het museum waarin water en lucht, het landschap samen komen. En er zal zeker weer een nieuwe invulling van de ontstane leegte komen. Het gemaal zal onder leiding van de nieuwe bewoners ook wel weer een plek worden van ontmoeting en samenzijn. En zullen er nieuwe herinneringen ontstaan. Maar het zal altijd blijven herinneren aan deze voorbije tijd. De plek zal de door Thom Mercuur gemaakte sfeer blijven ademen. Dat staat vast.

Tentoonstelling Herinneringen aan het Tripgemaal; Theo de Feyter – Herinneringen op papier. Museum Belvédère, Oranje Nassaulaan 12, Oranjewoud. Tot en met 24 september 2023. MB, tijdschrift van Museum Belvédère, 15e jaargang no.48, juli 2023.

#museum belvédère #tripgemaal #thom mercuur #theo de feijter #tekeningen #kunst #tentoonstelling