#kunstenaarskolonie

[jurjenkvanderhoek]

RUIGOORDERS ZIJN REALISTISCHE IDEALISTEN

De uitgave die ik al een tijd in huis heb, maar nu pas actueel is, is getiteld Ruigoord 50 jaar. In het jaar 2023 is het namelijk een halve eeuw geleden dat een stel kunstenaars de verlaten huizen in het kleine dorp onder de rook van Amsterdam hebben gekraakt om er een culturele vrijhaven te stichten. Maar eigenlijk bestaat Ruigoord als geografische locatie op de wereldkaart veel langer. Eeuwen voor vandaag was er al sprake van eigenlijk. Al vanaf de 11e eeuw wordt 't Ruyge Oort bewoond. In de 13e eeuw kalft het veen rondom af door watersnood en blijft de plek als eiland in het IJ gespaard.

Tot 1875 doorstaat de weerbarstige klomp klei in het IJmeer, waarop vanaf 1835 de eerste stenen huizen worden gebouwd, vele stormen. Dan wordt het Noordzeekanaal aangelegd en het IJmeer ingepolderd. In de Houtrakpolder is Ruigoord net als Schokland in de Noordoostpolder een bebouwde verhoging in het landschap. Ruigoord wordt een heus dorp met de kerk in het midden, een café ernaast en bij bewoning van zo'n 200 mensen een school en een bank.

Amper een eeuw later komt het water opnieuw welhaast naar het eerdere eiland terug door de verplaatsing en aanleg van de Amsterdamse haven. Het plan is er een tweede Pernis te stichten en de bewoners van het kleine dorp worden uitgekocht. Maar de wereldwijde oliecrisis steekt een dikke stok voor de plannen. Het dorp Ruigoord is echter inmiddels grotendeels afgebroken en de overgebleven huizen zijn onbewoonbaar verklaart. Zo is Ruigoord een spookdorp dat gelaten wacht op wat komen gaat.

Kunstenaars uit de omgeving zien heil in het verlaten en verwaarloosde oord. Zij kraken de leegstaande huizen om deze te behoeden voor sloop. Het is dinsdag 24 juli 1973, de kunstenaarskolonie is gesticht en de culturele vrijhaven een feit. In 1991 evenwel hangt het zwaard van Damocles opnieuw boven het dorp. In een vers opgesteld bestemmingsplan zal het dorp moeten verdwijnen, echter na een lange juridische strijd wordt het gebied onderdeel van de gemeente Amsterdam. Ondanks protesten schurkt de haven tegen het gebied en komen de industrieterreinen wel heel nader aan de creatief bruisende kolonie.

In 2000 valt het besluit dat Ruigoord definitief mag blijven en is dan nu een culturele broedplaats in een groene oase. Zie je het in vogelvlucht van bovenaf dan is het inderdaad een lieflijke plek in een onaangename omgeving. Een plek aan het eind van de wereld lijkt het wel, met uitzicht over de Afrikahaven. Maar het ligt middenin de oververhitte stad ingeklemd tussen bedrijvige industrie. Maar bewoond wordt het niet. De huizen zijn ateliers en werkplaatsen. De kerk is het spirituele centrum en ontmoetingsplaats, waar onder meer ruimte is voor tentoonstellingen en concerten, zaal voor feesten en vergaderingen, trouw- en rouwlocatie en laboratorium en broeinest voor allerlei activiteiten en evenementen. Er is een dorpshuis, een vlindertuin, een voedselbos. Het dorp is nog voortdurend in ontwikkeling, de website kondigt een kabouterhuys, een tempel en een piramide aan. Op de groene weide aan de voet van de kerktoren worden door het jaar diverse markten, festivals en landjuwelen gehouden. Ruigoord is een dynamische plek, waar het denkelijk goed toeven is.

Ruigoord lijkt alternatief, een plek waar het schijnt dat de bloemenkinderen en kabouters van de jaren 60 van de vorige eeuw de tijd zijn vergeten. Maar dat de klok er stil is blijven staan is inderdaad maar schijn, want Ruigoord is door de jaren heen een goed georganiseerde gemeenschap geworden. Er is een dorpsraad en een drietal stichtingen regelen met een aantal commissies de dagelijkse en algemene zaken. De meervoudige structuur zorgt er voor dat in principe alles in consensus plaatsvindt. “Ruigoord is een plek waar ruimte is voor verlangens, dromen en ambities van mensen”, lees ik op de website.

Het is als een bijenkorf waar de werksters af en aan vliegen, een honingpot met onweerstaanbare aantrekkingskracht, een bedrijvige mierenhoop. Een luis in de pels van Nederland. Wel vervelend vriendelijk, maar niet om schade toe te brengen – juist goedmoedig laten zien hoe een gemeenschap ook productief kan samenwerken. Op vrijwillige basis, maar wel met een gevoel van verantwoording om de plek ook voor de toekomst in stand te houden. Vrienden van Ruigoord steunen vanaf een afstand het dorp moreel en financieel.

Ruigoord is een bijzonder stukje Nederland. Het idee vindt grond in de revolutionaire tijden en het kunstenaarsprotest van de jaren 60 van de vorige eeuw. De ludieke protestbeweging een decennium later is voedingsbodem voor Ruigoord. Provo, Kabouter en Oranje Vrijstaat, het milieuprotest van de Insekten Sekte. “Dit waren bewegingen die zich hebben ontdaan van achterhaalde normen en opvattingen en die daarmee grote invloed kregen op de ontwikkeling van de samenleving.” Ruigoord werkt aan een betere toekomst door de kracht van kunst en kennis die de mens bevrijdt uit de klemgreep van afkomst en omgeving, lees ik in het jubileumboek. “In een wereld waar je je kunt ontwikkelen in richtingen waarvan je niet wist dat ze in je zaten.” Ruigoorders zijn realistische idealisten.

In “Ruigoord 50 jaar” leer ik de culturele vrijhaven kennen, voor zover ik nog niet bekend was met deze hedendaagse kunstenaarskolonie. In het verzoek van het lid van de Stichting Honderd jaar Ruigoord kunstenaar Rob van Tour, waarvan ik zijn werk had besproken in een expositie, om mij aan te sluiten bij het Comitë van aanbeveling stemde ik ruimhartig in. Ruigoord sprak mij tot de verbeelding nog voor ik wist van de hoed en de rand.

In dit jubeljaar zet Ruigoord veel activiteiten op de agenda om publiek te trekken en het dorp nog steviger op de kaart te zetten om vrolijk toe te werken naar de 100. In het boek wordt daarop vooruit gelopen, het is een gids om het pad te vinden naar de plek, een handleiding om de plaats te onderzoeken en te begrijpen. Ruigoord, wat je met de klompen kunt aanvoelen, waar je toch met de pet niet bij kunt. ‘

Het blijft een bijzondere enclave in het landschap, een tussengebied, een grensgeval. Met recht schrijft de Amsterdamse Kunstraad: “Het unieke van Ruigoord is dat deze gemeenschap zich organisch heeft ontwikkeld, dat wil zeggen zonder vast plan en zonder ingrijpen van buitenaf. Dit weerspiegelt zich zowel in het landschap en de huizen als in het artistieke aanbod. Het is van vitaal belang voor het karakter van dit ‘cultuureiland’ dat deze organische ontwikkeling zich kan voortzetten.” Waarop een Ruigoordse kunstenaar opmerkt: “Het zou me niet verbazen als op een dag, hier, de dieren zouden gaan praten… zomaar.” Dat schetst het karakter van het onwerkelijke dorp, een surrealistische plek zwevend boven de Nederlandse realiteit maar met beide benen stevig op de grond.

Ruigoord 50 jaar. Culturele vrijhaven. Uitgave in eigen beheer Stichting Ruigoord, 2021.

#ruigoord #kunstenaarskolonie #cuturele vrijhaven #kunst #atelier

[iklees]

Anna, where are you? / Patricia Wentworth

Miss Silver #20

Miss Silver wordt ingehuurd door een rijke jongedame, die zich zorgen maakt over een schoolvriendin die van de aardboden verdwenen lijkt. Het spoor voert naar een gehucht met een vervallen oud huis en een kunstenaarskolonie er omheen. Tegen de zin van Inspecteur Abbott gaat Miss Silver erheen. Haar intuïtie en scherpe geest zeggen haar dat er iets niet pluis is, maar zelfs zij had niet voorzien wat er boven water zou komen.

In a tone as firm as it was mild Miss Silver said, "I think I will go down to Deep End." He sat up with a jerk. "As mother's help to Mrs Craddock?" "I think so." "You will do nothing of the sort!" "Why should I not?" "Because it's absurd -- because I won't have it! Because -- " Miss Silver coughed gently. "And since when have you dictated my movements, Frank?" "You can't do it without me! The Wire won't let you have that box number." He had the sensation of being looked through and through. "You are very heated, my dear Frank. What is behind it?" "There isn't anything behind it. I just don't want you to go there."

Een goeie aflevering in de reeks; typisch, maar toch verrassend.

#Patricia Wentworth #Miss Silver

[peterpijls1965]

THEO EN THEA

Theo en Thea maakten tussen 1985 en 1989 legendarische televisie, hoewel Tosca Niterink (Thea) televisie later een uitvinding van de duivel noemde. Ook walgt ze van Netflix.

Ik kan moeilijk samenvatten hoe ik Theo en Thea destijds ervaren heb. Kinderen en studenten vielen van hun stoel van het lachen, sommige ouders toonden zich hevig verontrust.

Theo (Arjen Nederveen) en Thea deinsden er namelijk niet voor terug om onderwerpen als ongewenste intimiteiten, drugs en het nazivraagstuk onverbloemd te benoemen en belachelijk te maken.

Het weerhield Tosca Niterink er niet van na haar korte maar hevige televisiecarriere verslaafd te raken en weer af te kicken. Depressies bleven haar niet bespaard. Maar de lesbienne Niterink werd ook schrijfster en beeldend kunstenaar. In haar vrije tijd wandelt ze eindeloos lang door landen als Turkije, India of Zuid-Korea.

Eerlijk gezegd vond ik haar de grappigste in Theo en Thea. Ik denk omdat ze de briljant-lijzige Nederveen, ook gay, gepast in evenwicht hield met krankzinnig rake one liners.

Tosca Niterink heeft een atelier in de Amsterdamse kunstenaarskolonie Ruigoord, waar ik vroeger ook wel eens kwam. Niet per se om uit m´n dak te gaan op tribale vollemaansfeesten. Eerder om een in Nederland bijna verdwenen sfeer op te snuiven van prettig maar functioneel anarchisme en geslaagd verzet tegen de autoriteiten.

Verder heb ik met Tosca Niterink gemeen dat ik ook verslaafd was, bekend ben met depressies, kots van televisie en net als zij dol was op langeafstandswandelen.

[joostjongepier]

Wat? Op de vlucht door Théophile Steinlen en Zonnig plekje – Breiend meisje in Domburg door Johannes Graadt van Roggen

Waar? Tentoonstelling De onthulling – uit de doeken, Kennismaking met een collectie in het Marie Tak van Poortvliet Museum, Domburg

Wanneer? 12 september 2021

In juli 1914 vond nog een zomertentoonstelling plaats in Domburg met Amerikaanse, Engelse, Franse en Duitse deelnemers. Kort daarop brak de Eerste Wereldoorlog uit, waardoor het internationale netwerk uiteen viel. Op kleine schaal handhaafde Domburg zich als kunstenaarskolonie, onder meer dankzij uit België gevluchte kunstenaars. Andere kunstenaars vochten aan het front en sommigen van hen keerden niet terug. De Franse tekenaar, schilder en graficus Théophile Steinlen vertrok naar het front en legde daar de ellende vast die de soldaten doormaakten, maar ook het leed dat burgers werd aangedaan. Op de vlucht (1915) toont een moeder met drie kinderen op de vlucht voor het oorlogsgeweld. Indachtig de krantenkoppen van de laatste week over Afghaanse burgers op de vlucht voor de Taliban lijkt er in de afgelopen honderd jaar weinig te zijn veranderd in de wereld.

Het is een charmant tafereeltje op de ets Zonnig plekje van Graadt van Roggen. Een jonge vrouw in Walcherse dracht zit op een bankje voor het huis te breien. Ze wordt omgeven door bloeiende struiken. De tegenstelling met het werk van Steinlen kan niet groter zijn. Hier is de situatie vredig en verstild. Het feit dat het breiende meisje mijn moeder had kunnen zijn (die droeg dezelfde klederdracht) zal zeker bijdragen aan de nostalgische gevoelens die dit plaatje bij me oproept. Maar misschien is het ook alleen maar het verlangen om na het zien van schrijnende beelden uit de Eerste Wereldoorlog terug te kunnen keren naar het gewone alledaagse leven, waarin geweld ver weg schijnt te zijn.

#théophile steinlen #johannes graadt van roggen

[odiliaporos]

Leonard Cohen woonde van 1960 tot 1970 een groot deel van het jaar op Hydra. Hydra ligt vlakbij Poros in de Saronische Golf. Leonard woonde daar met zijn muze en grote liefde, de Noorse Marianne Ihlen en haar zoontje Axel.

Marianne was een bijzondere vrouw met een groot hart. Ze zorgde voor Leonard en herkende de kunstenaar in hem lang voordat hij beroemd was of zelfs nog maar dacht aan een singer-songwriter carrière. Behalve So long, Marianne zijn nog een aantal van zijn mooiste liedjes door haar geïnspireerd. Vanuit hun raam zag Marianne een keer vogels zitten op de nieuw geïnstalleerde telefoonkabel. Ze merkte op dat het er uit zag als muzieknoten en stelde voor aan Cohen om daar een lied over te schrijven.

Het leven van de kunstenaarskolonie op Hydra was simpel en op het oog paradijselijk. Toch waren de meesten op den duur niet bestand tegen de felle zon, de LSD en de vrije liefde die hun levensstijl op Hydra bepaalden. Het stond Marianne en Leonard niet in de weg om samen een aantal zeer gelukkige jaren te beleven. Hoewel hij ook regelmatig met zware depressies kampte overleefde Leonard Hydra dankzij zijn sterke geest. Marianne lukte het ternauwernood.

Leonard was een dolende ziel die geen rust kende. Toen hij beroemd werd ging hij helemaal op in het nomadische bohemienleven - inclusief de drugs en het vrouwelijk schoon dat zich aan zijn voeten wierp - en kwam hij nauwelijks nog op Hydra. Op een gegeven moment kreeg hij een tweede gezin in de VS.

In 1972 klopte Suzanne Elrod aan de deur van het huis op Hydra. Op haar arm hield zij het kind van haar en Leonard. Toen Marianne voor hen de deur opende claimde Suzanne het huis en verzocht Marianne te vertrekken. Suzanne - overigens niet de inspiratie voor Cohen’s lied Suzanne – was een vrouw met een beduidend minder groot hart.

Marianne besloot om de oudere en wijzere te zijn. Zij keerde terug naar Noorwegen waar ze uiteindelijk trouwde en een nieuw gezin stichtte. Leonard bleef geld sturen voor haar en Axel, totdat het niet meer nodig was. Marianne ging soms naar zijn concerten.

Hun verhaal wordt verteld in de documentaire Marianne and Leonard: Words of Love. https://youtu.be/EsRNV1cJ-jA

Vlak voordat zij op 81-jarige leeftijd overleed aan leukemie in juli 2016 ontving Marianne de volgende email van Cohen:

Dearest Marianne,

I’m just a little behind you, close enough to take your hand. This old body has given up, just as yours has too, and the eviction notice is on its way any day now.

I’ve never forgotten your love and your beauty. But you know that. I don’t have to say any more. Safe travels old friend. See you down the road. Love and gratitude. Leonard

Leonard overleed vier maanden na Marianne.

Zelf zei Marianne dat Bird on the Wire https://youtu.be/BGvwvxA83Cs het lied is dat echt over haar gaat.

[112hoogeveen]

Paula Modersohn-Becker. Tussen Worpswede en Parijs. Lezing door Margaret Breukink

New Post has been published on https://www.112hoogeveen.nl/agenda/paula-modersohn-becker-tussen-worpswede-en-parijs-lezing-door-margaret-breukink/

Paula Modersohn-Becker. Tussen Worpswede en Parijs. Lezing door Margaret Breukink

Tot en met 12 augustus a.s. is de tentoonstelling Paula Modersohn-Becker. Tussen Worpswede en Parijs te zien in het Rijksmuseum Twente. Op maandag 23 april, om 19.30 uur geeft kunsthistoricus Margaret Breukink in Bibliotheek Hoogeveen een lezing over deze tentoonstelling.

Voorloper van het expressionisme

In het korte leven van Paula Modersohn-Becker, een directe voorloper van het expressionisme, spelen het rustige, Noord-Duitse Worpswede en het bruisende Parijs een belangrijke rol. In de kunstenaarskolonie te Worpswede komt zij in aanraking met het impressionisme van kunstenaars als Otto Modersohn en Heinrich Vogeler.

Entree en locatie

Entree: € 8,-. Kaarten zijn verkrijgbaar via www.bibliotheekhoogeveen.nl. Kaartjes zijn ook te koop bij de bibliotheek en bij Theater de Tamboer.

Locatie: Bibliotheek Hoogeveen, Willemskade 27.

Artikel in Dagblad van het Noorden

Het Dagblad van het Noorden besteedde onlangs uitgebreid aandacht aan de tentoonstelling:  https://tinyurl.com/y7a4efuj

#Bibliotheek Hoogeveen #Heinrich Vogeler #Margaret Breukink #Otto Modersohn #Paula Modersohn-Becker #Tussen Worpswede en Parijs

[micheltaanman-blog]

Ruw , rauw, ruig en of the grid . Te huur in een kunstenaarskolonie Bosnie en Herzegovina

ACCOMMODATION Charming wooden bungalows are available for rent:

Each bungalow is a different piece of art and includes a bathroom and a small kitchen : 25km/12€ per person.

Some bungalows are without private bathroom for a lower price : 15km/7€.

We also have a dormitory and private rooms for cheap accommodation : 10km/5€ per person

There is also a camping ground : 10km/5€ per tent or camping-car

Free wifi and laundry service are available.

https://www.airbnb.nl/rooms/2036889

Zelenkovac Ecological Movement was established in 1997 as an NGO , the predecessor of the small dream of Borislav Jankovic of creating a small art gallery, painting studio in the middle of the forest. Today Zelenkovac is a small Ecological Area providing its visitors with Bungalows for accommodation, delicious domestic food and a bar to suit everyone’s pleasure.

Zelenkovac is situated 70km South-West from Banja Luka, 15km from Mrkonjic Grad, at the foot of Lisina hills, along a river, in a fresh and green environment, far from civilization, in a tranquil forest.

An art gallery, “Zašto Nije Otišao Boro”!? (“Why Didn’t Boro Leave”!?), charms its visitors with the philosophical paintings of Boro and his friends, a picturesque environment to soothe the soul and a friendly staff to provide you with everything you’d need to have a comfortable stay.

There’s an annual Jazz Festival organized here in summer with visitors from all over the World, spreading the word about this mystical place.

http://www.zelenkovac.org/?lang=fr

Zelenkovac bb Podrašnica, Mrkonjić Grad Republika Srpska Bosna i Hercegovina 70260

[phone]

SONY DSC

OLYMPUS DIGITAL CAMERA

Te huur in Bosnie en Herzegovina Ruw , rauw, ruig en of the grid . Te huur in een kunstenaarskolonie Bosnie en Herzegovina…

#“Zašto Nije Otišao Boro”!? #Bosnie en Herzegovina #Jazz Festival Bosnie en Herzegovina #Jazz Festival Zelenkovac #Kunstenaarskolonie #kunstenaarskolonie in Bosnie en Herzegovina #vakantie in Bosnie en Herzegovina #vakantiehuis in Bosnie en Herzegovina #Zelenkovac #Zelenkovac Ecological Movement

[jurjenkvanderhoek]

DE KRACHT VAN LANDLEVEN IN WOORD EN BEELD UITGEDRUKT

Enkele jaren voor nu zag ik een tentoonstelling over kunstenaars die in hun werk helemaal opgaan in de omgeving waarin ze leven. Living the landscape. Ze leven het landschap, en beleven de omstreken. Kunstenaars op Lands End in het zuidwesten van Engeland. Een kunstenaarskolonie back to basic. Deze kunstenaars daar zijn dat land, kunnen niet anders dan hun leven zo beleven. Zij tonen het wezen der dingen. Naar hier gehaald in beelden, zodat wij beleven en inleven. Wie de tentoonstelling in Museum Belvédère bezocht stond daarom voor even in Cornwall. Keek uit over de zee, bezag de heuvels en de rotsen, liep langs de haven en proefde de zilte lucht. Wij konden het landschap beleven. Dat is wat Janny Vellinga in haar werk ook doet. Mij het landschap laten beleven, het landleven laten ademen. In woord en in beeld. Naast de gedichten zijn in de bundel “De kracht van landleven” afdrukken van schilderijen opgenomen. In inkt en verf, langs vorm en kleur, ademt zij dat leven van het land.

“Waar de grond / ligt te slapen / is het stil, / zo intens stil / / Geen geluid, / geen gedachten, / geen oordeel over / wat eerder was, / of wat straks komt / / Alleen het ritme / van de adem, / heel diep in, / aandachtig uit”.

Als boerendochter is Janny Vellinga gewend om buitenlucht te ademen. Om licht en stilte te zoeken op het platteland. De weidse ruimte te beleven. De wisselingen van de seizoenen te voelen. Over het bouwland banjeren. Tussen de koeien vertoeven. Languit in het gras met een pijpenstrootje tussen de tanden kijken naar de overtrekkende wolken. Daarin de meest machtige beeldhouwwerken ontdekken. De idylle van het landleven aan de lijve ondervinden. Daarom kan Vellinga dit leven zo goed onder woorden brengen, omdat ze het landschap leeft.

Zo juist die uitdrukkingen vinden die mij een indruk geven van hoe contemplatief de vrije omgeving is. Op welke manier de natuur op zichzelf kalmte kan geven. Bijna therapeutisch rustgevend kan werken op de haastige mens. De mens die zich terugtrekt in de woelige wereld van de stad en voorbij kijkt aan de natuur in het veld. Die mens probeert die natuur daar te sturen en in vakjes te stoppen. Dat lukt tussen beton en staal, maar minder daar waar de flora tot volle bloei komt. Tussen de stenen steekt het dwars de kop nog wel op, maar op het veld en in het bos is het helemaal in het element. De boer zaait en maait, maar de natuur zelf bepaalt of de oogst lukt. Die kracht van de natuur omschrijft Vellinga in haar gedichten.

Maar naast dat genieten van het wezen dient er gewerkt te worden. Brood op de plank. Die invulling van de natuur is ook in de poëzie van Vellinga verwoord. Het leven in een notendop volgt de seizoenen in een enkel jaar. Het zaaien, de groei en bloei, het maaien en oogsten, daarna het verdorren. De cyclus van het leven. Van bevruchting via opgroeien tot verouderen en sterven. Want nieuw leven ontstaat uit de dood. Eerst sterft iets af voordat het andere kan groeien. Dat is wat de boer zich realiseert en de dochter beseft. Dit leven op en van het land krijgt woorden in haar gedachten. Dit zijn in en door het land gaat voor mij leven door haar poëzie. Zij beschrijft de euforie van het landleven. Daarbij heeft ze oog voor het detail. Dat wat ik als gewoon, doodnormaal, beschouw. Ze leeft zich in. En ik volg haar. Ik treed in haar voetsporen terwijl ik de teksten in de bundel lees.

De strekking van deze bundel is dat ik dichtbij mijn oorsprong moet blijven. De grond waaruit ik kom en waarin ik ooit zal terug keren. Die aarde geeft rust. Daarmee, met die gedachte in het achterhoofd, kan ik de wereld ontvluchten. Met het boekje opengeslagen in de hand kan ik dit bestaan kort ontstijgen. Me een zandkorrel weten, een graspol of een kleiklomp. Of het zaad van graan dan wel biet of boon, tulp of lelie. Zo één met groeiend leven en het element dat zorgt dat wezen zijn is.

Hand in hand volg ik met haar de seizoenen, trek ik sporen over de landweg. “Tegen het einde / van de winterrust, / wanneer de lucht / zich vult met voorjaar”.  Zaaien en maaien, groeien en bloeien. Het is de natuur van de natuur. “In de graanvelden van april / laat jong groen zich parmantig zien, / gewoon wetend wat het te doen staat, / glimlachend van binnenuit”. Mijn zaaigoed vindt in haar gedichten een goede bodem om tot wasdom te komen. Sla ik het boekje dicht en sluit mijn ogen dan zie ik de ruige weiden voor me. En stap ik naar buiten kijk ik met andere ogen de velden in. Ruikt het uitrijden van de mest opeens minder vies. Vellinga laat mij het landschap beleven.

Janny Vellinga graaft zich figuurlijk diep in de materie in. Want ze weet dat één zijn met de natuur betekent dat je letterlijk met de blote handen in de modder wroet. Zo primitief op de knieën tussen de planten kruipt om elk ongewenst kruid er tussen uit te plukken. De boer van nu zit er echter letterlijk bovenop, hoog op zijn troon van zijn landbouwmachine, en niet meer figuurlijk er binnenin. De vooruitgang zit tussen zijn hand en de aarde, dat is al begonnen met de spade en de schoffel. Hoe meer afstand tot de basis des te minder oog voor wat er werkelijk toe doet.

Met Vellinga’s woorden kan ik dansen over de velden. In haar woorden zwier ik rond langs sloot en plas. Overzie ik de landen met de hand boven de ogen om zonlicht uit mijn blik te weren. Ga ik op de hurken voor dit machtige schouwspel. Ik kan die weidsheid maar nauwelijks aan en beleef de grootte op detail. “Kijk om je heen / door kinderogen, / dan zie je wat er / werkelijk toe doet”.

De kracht van landleven. Janny Vellinga. Gedichten en illustraties. Uitgeverij JF Books, 2023.

#Janny Vellinga #poëzie #gedichtenbundel #kunst #boekbespreking #JF Books

[jurjenkvanderhoek]

SCHILDERS ZIEN DE OORSPRONKELIJKHEID VAN HET FRIESE LAND

Henk Dijkstra gaf als directeur 15 jaar leiding aan het Fries Landbouwmuseum. Vorig jaar trad hij terug en bij wijze van afscheidscadeau schreef hij de uitgave “de schilders van het Friese land”. Het boek staat op zichzelf, maar kan op dit moment gezien worden als de catalogus bij de tentoonstelling met dezelfde titel. Deze is in het museum te zien tot eind oktober. In deze expositie zijn schilderijen samengebracht waarin de boer, het landschap, de dieren en de bedrijfsgebouwen worden belicht door de ogen van kunstenaars. De uitgave geeft een naslagwerk voor thuis, in het museum kunnen de kunstwerken live worden bekeken. Dat laatste geeft een extra dimensie aan het verhaal van het Friese land.

Het boek overigens past uitstekend in de reeks “de schilders van” dat uitgeverij WBOOKS nog telkens laat uitbreiden. In deze serie zijn al een groot aantal werken verschenen. Ieder zichzelf respecterende stad namelijk, elk volwassen dorp en weidse streek rondom kent wel de eigen karakteristieke beeldend kunstenaars. Of waren ooit kunstenaarskolonie dan wel herbergden een -vereniging. Met deze boekenreeks brengt de uitgever kunstzinnig Nederland in kaart door de vaderlandse kunst op de kaart te zetten. Een mooi tijdsdocument dat Nederland van een andere kant laat zien dan het gangbare snelle inzicht. Want het staat onomstotelijk vast dat de kunstenaar de wereld anders beschouwt, op een andere manier kijkt, een open blik heeft. Wij, de ‘gewone’ mens, kan daarvan alleen maar genieten. De kunstenaar leert ons anders kijken. Na het doornemen van boeken in de reeks zie ik Staphorst anders, bekijk ik de duin- en bollenstreek beter, beschouw ik de Veluwezoom meer intens en begrijp ik De Ploeg en de Bergense School.

Vanzelfsprekend benadert Henk Dijkstra het Friese land vanuit zijn kennis van het boerenleven. In het landbouwmuseum immers beleeft de bezoeker de impact die de landbouw had en heeft op de cultuur, de economie, het landschap en het platteland. Met de permanente expositie van machines, gereedschappen, fotodocumenten en schilderijen laat het zien hoe de geschiedenis van Friesland verweven is met het boerenbedrijf. Door de beeldende kunst en de landbouw met elkaar te verbinden, want dat is wat Dijkstra doet in het boek, schetst hij een inzichtelijk beeld van het Friese land van vroeger tot vandaag. De historie van het platteland in het algemeen en deze provincie in het bijzonder. Een geschiedschrijving derhalve in woord en beeld. Documenteerden de eerdere schilders de omgeving en de bedrijvigheid daarin, de hedendaagse kunstenaars gaan meer uit van hun eigen gevoel in en bij het landschap. Maar een ieder tekent onbewust de transformatie van de omgeving. Leggen een tijdsbeeld vast, maken herinneringen.

Het boek dus bevat informatieve teksten over landbouw en veeteelt. Een keur aan schilderijen en tekeningen met het Friese landschap als onderwerp illustreren het verhaal van ploeteren en zwoegen, dieren op erf en land; oude en nieuwe landschappen. Een speciale plaats neemt de boerderij in als centrum van bedrijvigheid, kathedralen in het landschap waar de boeren hun geloof in de schepping handen en voeten geven. Vooraleer wil het boek laten zien hoe beeldend kunstenaars hun 'heitelân' zagen en zien, ervaren en beleven. Van binnenuit als ervaringsdeskundigen, maar ook van een afstand denkend aan hun wortels. Daarnaast geven deze afbeeldingen aanleiding een aantal onderwerpen bij de horens te vatten die de landschappelijk rijk bedeelde provincie betreffen. Als geen ander deel van Nederland heeft Friesland elk landschapselement van de vele die de lage landen rijk is. Maar het gaat in deze niet om de bossen en de meren, niet om de wadden of de eilanden. Eerder om de weilanden, het vlakke land met daarin de sloten en greppels. De klei, Het Bildt. De boerenspullen en het vee. De bewerking van het land, het zaaien en het oogsten, het beweiden. Het is niet de recreant waar het boek op oogt, maar laat de andere kant van de toeristische trekpleisters zien. Juist dat waar deze provincie uit is ontstaan, de grondlegging van wat nu standaard is. Net even kijkend langs die mooie plaatjes in de VVV-folder, naar de pure ongekunstelde schoonheid achter dat wervende decor.

Het boek van Henk Dijkstra kan gezien worden als een reisgids langs de oorspronkelijkheid van Friesland, maar is eerder een zakboek om het zijn van deze provincie te doorgronden. De door Dijkstra gekozen afbeeldingen van kunstwerken, die voor een groot deel uit de collectie van het Landbouwmuseum en de andere Friese musea genomen zijn, maken de uitgave tot een kijkboek. Een naslagwerk om de kunstenaars die in Friesland hun oorsprong vonden en nog vinden te rubriceren. Maar het boek wil daarbij niet volledig zijn, want alleen zijn die schilders erin opgenomen die iets met het onderwerp namelijk het Friese land hebben. Het wil geen opsomming van de Friese kunstenaars zijn. Geen kunstenaarslijst waarin de grote en de kleine namen zijn opgenomen. Er staan daarom vele schilders ook niet in, omdat deze andere zaken op doek hebben gezet die niet het landleven betreffen of in mindere mate deze laten zien. Henk Dijkstra wil en kan niet compleet zijn. Is dat wel waar het dit onderwerp betreft, want welhaast iedere schilder die het landschap in het oeuvre heeft vind ik in dit boek. Stellende de omgeving die door de landbouwer is bewerkt. Daarom geen bos en heide, schar of meer. Die specialisatie sluit een aantal kunstenaars dus bij voorbaat uit.

In de tekst waar hij de ontwikkeling van het boerenbedrijf en de landbewerking omschrijft probeert Dijkstra volledig te zijn. Het is een interessante beschrijving van het ontstaan van het Friese land. De manier waarop de arbeid werd gedaan en zich heeft ontwikkeld van handwerk naar machines ter ondersteuning. De oprichting van coöperaties. Friesland was een boterprovincie met kaas als bijproduct stelt Dijkstra. Vee beweide het grasland en akkerbouw was van minder belang. De afgebeelde werken in het boek zijn ter illustratie van dat educatieve verhaal. En documenteren eens en vooral de leerzame hoofdstukken. Want wil het museum de bezoeker wegwijs maken in en waardering laten krijgen voor het landleven, het boek doet dat op papier nog eens dunnetjes over. Een gedegen naslagwerk. Ook al omdat van iedere kunstenaar bij het afgebeelde werk van de persoon een korte omschrijving is gegeven, een soort van biografie XXS. Zo komt niet alleen het landschap tot leven, maar krijgt de lezer tevens inzicht in de maker van het werk. De beweegreden, de inspiratie en de aanleiding de compositie te maken. Niet enkel wordt deze op een realistische manier in beeld gebracht, veelal met een onderhuidse stemming, maar ook is de ervaring in een expressionistische en abstracte sfeer gezet.

Het verhaal van het Friese land schetst zeker niet een beeld van de geschiedenis van de kunst en haar kunstenaars in deze provincie, maar wil veeleer sec de historie van de landbouw beschrijven. De kunst is daarbij een goed hulpmiddel om te laten zien hoe Friesland zich in de loop der jaren heeft ontwikkelt. Een bloemlezing van schilders en tekenaars heeft zich in hun oeuvre gebogen over dat landschap. Niet alleen zijn bij wijze van spreken de koeien in het weiland of de schapen op het veld in verf vereeuwigd, maar ook is een indruk gegeven van de veranderende cultuur. De herziening van de boerderijen en de bewerking van het land door aangepaste regelgeving en de evoluerende kijk op het boerenbedrijf en de omringende natuur. De kunstenaars geven een tijdsbeeld, laten zien hoe het landschap ervaren kan worden meer nog dan woorden dat kunnen uitleggen.

De schilders van het Fries land. Tekst en beeldredactie Henk Dijkstra. Uitgave WBOOKS, 2023. Tevens is er een Friestalige editie verschenen.

#henk dijkstra #fries landbouwmuseum #friese land #boekbespreking #tentoonstelling #kunst

[jurjenkvanderhoek]

VAN GRIJZE STADSSCHILDER TOT ZONNIG COLORIST

Wim Oepts en de schilders van het zonnige zuiden. Zo luidt de titel van het boek dat is uitgegeven ter gelegenheid van de tentoonstelling van het werk van kunstenaar Oepts bij Museum JAN te Amstelveen. Kunsthistoricus Feico Hoekstra is in het schilderleven van deze Amsterdammer gedoken en is met een vlot geschreven relaas over zijn werken boven water  gekomen. Oepts is als kunstenaar autodidact. Ondanks zijn opleiding tot en werk als machinetekenaar gaat zijn hart uit naar de kunst. Eerst maakt hij grafiek, hout- en linoleumsnedes. Wanneer zijn werk onder de aandacht komt van schilderes Charley Toorop is zijn kostje als kunstenaar min of meer gekocht. Zij daagt hem uit met olieverf te werken en dit wordt voortaan zijn medium.

Hoewel op de hoogte van en geïnteresseerd in andere stromingen dan waar hij zich in beweegt blijft hij zijn hele leven bij zichzelf. Ondanks dat  is er ontwikkeling in zijn werk te zien. Wel versimpelt hij zijn onderwerp, maar wordt nooit een abstract werkend kunstenaar. Vooral het landschap heeft zijn voorkeur. Eerst nog naar de natuur geschilderd, later krijgt het expressionistische trekken met geabstraheerde details. Het over het algemeen zonovergoten landschap krijgt kleur naar het gevoel, of de herinnering van de emotie die de schilder toen daar had. Want en plein air zit hij niet te schilderen, wel maakt Oepts talloze schetsen in potlood op papier van de omgeving - in de zomer - en werkt deze in de winter uit op doek met verf. Meerdere schetsen kunnen tot een enkel werk leiden, dus een precieze plek kan zelden worden aangewezen. Eigenlijk is het schilderij een bewerkte collage van geschetste indrukken waarvan de herkomst niet is te achterhalen.

In het begin van zijn carrière als kunstschilder staat Wim Oepts nog onder invloed van de meest bewolkte sfeer van Nederland. De naargeestige indruk van de stad. Hij maakt donkergekleurde straatscénes en stadsgezichten. De schilderijen zijn grauw en grijs getint in de sfeer van met name de Haagse School. "Wie heden ten dage de oeuvrecatalogus van Oepts openslaat op de eerste paar pagina's bekruipt het gevoel dat de schilder bij de start van zijn kunstenaarschap maar weinig plezier beleefde aan zijn werk", schrijft auteur Hoekstra daarover. In de duistere tijd voor de tweede wereldoorlog, wanneer Nederland in een diepe economische crisis raakt - de bloeitijd van de werkloosheid - is het palet van de vaderlandse schilderkunst gedoopt in aardkleuren en trieste onderwerpen verschijnen op doek. "Maar zo troosteloos als Oepts de wereld voorstelde deed vrijwel niemand hem na."

Sombere figuren, vreugdeloze mensen. Ze keren de kijker de rug toe, zitten triest voor zich uitkijkend aan een terrastafel langs het strand. Oepts is maatschappelijk betrokken en wil dat duiden in zijn kunst, maar is er niet gelukkig mee. Pas wanneer hij naar het zuiden van Frankrijk trekt breekt de zon door in zijn werk. Hij richt zich af van personages in zijn werk en gaat voor het landschap. Nog kan er wel een interieur of een stilleven opduiken, maar over het algemeen kan Oepts gerekend worden tot de landschapschilders. En gaan er dan figuren door het beeld, dan zijn ze onduidelijk of slechts in contour weergegeven.

Voornamelijk werkt de colorist in afzondering. Wanneer een kunstenaarskolonie als Saint Tropez door toeristen wordt ontdekt, trekt Oepts verder naar meer rustige streken om kalm en gestaag aan zijn oeuvre te werken. Natuurlijk heeft hij weet van wat er om hem heen zich in de (kunst)wereld voordoet, maar laat zich er niet door van de wijs brengen en beïnvloeden. Hoewel hij wel stijlen kan overnemen of navolgen die in zijn straatje passen, waar hij zich gelukkig mee en bij voelt. Maar altijd blijft zijn persoonlijke handschrift duidelijk zichtbaar.

Wim Oepts leeft langs beide oorlogen die Europa in de 20e eeuw teisteren. Van de eerste heeft hij weinig weet omdat deze minder in Nederland speelt, maar voor de tweede gaat hij op de vlucht en steekt via Spanje over naar Engeland. Het kunstleven ligt dan vrijwel stil. De RVD vraagt hem illustraties en affiches te maken om het verzet vanuit overzee te steunen, hij is zodoende een van de weinige officieel aangestelde 'war artists'. Na de bevrijding blijkt dat er van de inspirerende sfeer in Zuid-Frankrijk weinig over is en de vriendenkring aldaar niet meer bestaat. En ook het kunstleven zoals die er was voor de oorlog verandert erna. Schilders zien "in de gruwelen van de oorlog aanleiding om radicaal afstand te nemen van elke vorm van figuratie en over te gaan op abstractie. Het omarmen door de nazi's van het klassieke ideaal, terwijl het modernisme 'entartet' was verklaard, liet hen geen andere keus."

Een andere groep gaat vervolgens daar weer tegenin en beschouwt abstracte kunst evengoed als een uiting van een beschaving die met de oorlog zijn bestaansrecht had verloren. Zij laten zich vooral inspireren door de spontane creativiteit van kinderen en geesteszieken. Stond de wereld door de oorlog eerst in brand, na de bevrijding staat de kunst in lichterlaaie. Maar het werk van de experimentelen staat ver van Oepts, hoewel hij zich eerst welwillend opstelt tegenover de voorstellingsloze abstractie. Maar niet lang daarna merkt hij cynisch op dat abstracte kunst een vorm van creatie is die een snelle productie mogelijk maakt. Oepts blijft bij zijn leest en staat kritisch ten opzichte van kunstenaars om hem heen. Hij wordt een gematigd modernist, want laat vereenvoudigde elementen toe in zijn werk maar zal nooit bij de abstractie uitkomen zoals meerdere van zijn tijdgenoten dsat wel als hoger goed zien. "...die eerste prikkel uit de reële wereld was te belangrijk om op te offeren aan het autonome spel van vorm en kleur. Wel werd de grens alsmaar verder opgerekt...".

Oepts lijdt aan een verregaande op hemzelf gerichte kritiek waardoor hij vele van zijn werken eigenhandig vernietigd. Hij is niet snel tevreden met wat hij maakt. Daarom is wat hij de kunstwereld heeft nagelaten dus eigenlijk het beste van het betere. Al die andere niet meer bestaande werken zouden voor nu een inkijk op de groei van zijn stijl hebben gegeven. Maar een kijkje in de keuken cq het atelier staat Oepts maar nauwelijks toe. "Eigenlijk heb ik een rotleven gehad, als ik het goed naga", bekent Oepts in een interview enkele maanden voor zijn overlijden, terugkijkend op zijn leven. "Altijd onrustig, ontevreden over mijn werk. Lekker schilderen, dat is wat een dilettant kan doen. Voor mij was het ploeteren."

Schilderen is echter noodzaak voor hem, hij kón niet anders. Het enige wat hem bij dat heilige moeten genoegdoening geeft, volgens Hoekstra, is een resultaat dat de zware toets der zelfkritiek had kunnen doorstaan. Verder merkt de auteur op dat "terugkijkend op zijn artistieke loopbaan je kunt stellen dat Wim Oepts met een bewonderenswaardige volharding steevast zijn eigen koers heeft gevaren, vaak tegen de stroom in". Steeds kiest hij niet de gemakkelijke weg, maar het pad dat hem het meest zint. Om als kunstenaar zijn eigen unieke vorm te vinden en te behouden, heeft hij zowel fysiek als geestelijk ruimte nodig. "Voor het oordeel van buitenstaanders sloot hij zich zoveel mogelijk af. Alleen het schilderij kon hem vertellen of hij goed zat, al het andere was de waan van de dag."

“Zijn werk is toegankelijk, maar heeft tegelijkertijd iets raadselachtigs”, schrijft museumdirecteur Marieke Uildriks in haar voorwoord. :”Het balanceert tussen figuratie en abstractie, zonder naar de ene dan wel de andere kant door te slaan.” De catalogus bij de tentoonstelling laat zien dat Wim Oepts niet de enige Nederlandse schilder is die in de 20e eeuw naar Zuid-Frankrijk afreist om daar te gaan werken. Het boek toont werk van meerdere gelijkgestemden. Alle zoeken zij dat bijzonder licht van het Zuiden, waar de zon het landschap blijmoedig laat verkleuren. Feico Hoekstra haalt in zijn verhaal deze tijdgenoten van Oepts aan, beschrijft hoe het daar in Frankrijk tot stand is gekomen en de plaats van Oeps die hij inneemt in de kunstgeschiedenis.

En nu kan en kunnen wij oordelen of Wim Oepts het goed heeft gezien. In de tentoonstelling van zijn werk bij Museum JAN kan mijn mond open vallen van verbazing over het door hem vastgelegde licht in dat zonnige zuiden. Maar ik kan het ook afdoen als de zoveelste kunstenaar die zich heeft gebogen over het landschap dat niet van hier is en daarom sowieso aantrekkelijk. Maar bladerend door het boek doen de beelden klassiek aan, echter zijn verre van behoudend. In de expressionistische stijl, hangend tegen de abstractie van het modernisme, weet Oepts precies waar hij de klemtonen moet leggen. Op welke momenten waar hij de kijker in zijn werk kan raken. Toen, maar ook nu nog. "Ons enige houvast voor ons is 'au fond' af te gaan op dat schokje wat we voelen als de boel 'sluit', neem ik de woorden van deze bijzondere kunstenaar in mijn mond. Want zo is het, zo werkt kunst.

Wim Oepts en de schilders van het zonnige zuiden. Feico Hoekstra. Met een voorwoord van Marieke Uildriks, directeur Museum JAN. Catalogus bij de tentoonstelling. Uitgave Waanders Uitgevers Zwolle / Museum JAN Amstelveen, 2022.

#wim oepts #feico hoekstra #museum JAN #tentoonstelling #catalogus #kunst #schilderij