mri-mg

[mri-mg]

Polski (elementy z wymagań, przykłady)

konwencje:

fantastyczna - Wesele, Dziady cz. II, Balladyna, mity, Makbet

symboliczna - Wesele, Noc listopadowa, wiersze modernistyczne, Biblia,

mimetyczna (naśladowanie rzeczywistości) - Odprawa posłów greckich, Potop, Lalka, Przedwiośnie

realistyczna (odtwarzanie rzeczywistości) -Lalka, Nad Niemnem, Przedwiośnie, Potop,

naturalistyczna (zwracająnie uwagi zwierzęcy brutalizm ludzi) - Zbrodnia i kara, Moralność pani Dulskiej,

groteskowa (zderzenie tragizmu i komizmu) - Szewcy, Skąpiec, Tango, Mistrz i Małgorzata, Proces, Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią

ironia - Romeo i Julia??

komizm - Skąpiec, Moralność pani Dulskiej

tragizm - Antygona, Makbet, Konrad Wallenrod, Dziady cz. III, Kordian

humor - (w wielu utworach są elementy humorystyczne, ale jak je czytam to nie jestem nigdy pewna czy miały być one zabawne czy śmieję się z histerii, więc to biased przykłady) Makbet, Potop, Tango

patos - Iliada, poezja tyrtejska, Pieśń o Rolandzie, Gloria victis

groteska - Szewcy, Tango

katharsis -

środki wyrazu artystycznego:

oksymoron - połączenie sprzecznych ze sobą słów (gorący lód)

peryfraza (omówienie) - zastąpienie słowa jakimś bardziej skomplikowanym zwrotem (szatan -> srogi hetman ciemności)

hiperbola (przesadnia) - wyolbrzymienie czegoś

paralelizm - podobieństwo analogicznych segmentów utworu (w moim rozumieniu większość memów jest paralelizmami - jeśli widzicie gdzieś nową wersję mema Spiders Georg albo sorry we x your boyfriend. yeah he's y now - to są to paralelizmy, bo bazują na tej samej strukturze, ale nadają jej nowe znaczenie, zależne od tej struktury)

elipsa - ominięcie jakiegoś wyrazu w zdaniu (chcę do kina)

antyteza - zestawienie przeciwstawnych elementów (jest czas rodzenia i czas umierania)

stylizacja językowa:

archaizacja - postarzenie języka - Potop

dialektyzacja - dialekt lokalny (np. gwara) - Wesele

kolokwializacja

stylizacja środowiskowa - środowisk np. zawodowych (Lalka)

stylizacja biblijna - jak w Biblii: szyk przestawny, zaczynanie zdań od "i" (Kazania sejmowe Piotra Skargi)

stylizacja mitologiczna

funkcje tekstu:

informatywna

poetycka

impresywna

ekspresywna

problematyka utworów powiązana z epoką literacką

antyk - tak

średniowiecze - śmierć, literatura parenetyczna (przykłady wzorcowych władców, rycerzy, świętych)

renesans - człowiek

barok - vanitas (marność)

oświecenie - coś się tam działo???

romantyzm - nieszczęśliwa miłość, samotność, folklor ludowy, patriotyzm (związany z zaborami i upadkiem powstania listopadowego; taki podniosły, ofiara za kraj itp)

pozytywizm - patriotyzm (wciąż zabory; upadek powstania styczniowego; taki bardziej przyziemny niż dramatyczny - ciężko pracuj i pamiętaj o przeszłości), praca organiczna, praca u podstaw, scjentyzm (kult nauki), emancypacja kobiet, asymilacja Żydów

modernizm - dekadentyzm, katastroficzne nastroje związane z końcem wieku, patriotyzm (Wyspiański wciąż gadający o powstaniach, ale tym razem mówiąc, że Polacy nie są jeszcze gotowi), impresjonizm

dwudziestolecie międzywojenne - kryzys demokracji (faszyzm, socjalizm, komunizm itp), absurd, surrealizm, dadaizm

literatura wojenna - zło i cierpienie stały się codziennością

współczesność - cierpienie, totalitaryzm, władza i polityka, stan wojenny, przemiany społeczne (1989)

główne prądy filozoficzne epok:

antyk - stoicyzm, epikureizm

średniowiecze - filozofia chrześcijańska

renesans - humanizm, stoicyzm, epikureizm, myśl chrześcijańska

barok - myśl chrześcijańska

oświecenie -

romantyzm -

pozytywizm - scjentyzm (nauka jest podstawą rozwoju, August Comte), organicyzm (naród jest jak organizm, Herbert Spencer), utylitaryzm (dobre jest to, co użyteczne, John Stuart Mill), determinizm (o życiu człowiema decydują środowisko, rasa i moment historyczny, Hipolit Teine)

modernizm - nietzscheanizm (nihilizm, nadczłowiek, odrzucenie chrześcijaństwa, Fryderyk Nietzsche), schopenhaueryzm (życie jest gorsze od śmierci, szczęście jest nieosiągalne, można tylko chwilowo ulżyć sobie używkami lub osiągając nirwanę), bergsonizm (intuicja, pęd życiowy, Henry Bergson)

dwudziestolecie międzywojenne - behawioryzm, egzystencjalizm (człowiek czuje absurd świata, bo nie jest w stanie go zrozumieć całkowicie, może tylko walczyć z obecnym złem)

współczesność -

motywy i toposy literackie:

non omnis moriar/nie wszystek umrę - nieśmiertelność poezji i poety, który przeżyje w ludzkiej pamięci (Horacy, )

utopia/arkadia - miejsce idealne, szczęśliwe, sielankowe, gdzie nic złego się nie dzieje (często wieś jest przedstawiana jako arkadia; Pieśń świętojańska o sobótce, Pan Tadeusz; utopia to raczej idealnie funkcjonujące państwo)

wędrówka/życie jako wędrowka/pielgrzym - musimy przejść przez życie (Sonety krymskie, Kordian)

vanitas/marność - nietrwałość życia i dóbr materialnych, przemijanie (Kohelet, poezja barokowa, malarstwo barokowe)

świat jako teatr (theatrum mundi) - jesteśmy tylko kukiełkami/aktorami na scenie życia (Makbet, Lalka)

ubi sunt? (gdzie oni są?) - dokąd odeszli zmarli, przemijanie (Treny)

ojczyzna okrętem - trzeba nim sterować i dbać o niego i w ogóle. ukazać różne niebezpieczeństwa, które mogą taki okręt spotkać. Motyw więc występujący w literaturze podejmującej problematykę ogólnoludzką przeistacza się w motyw związany z literaturą patriotyczną. (Kazania sejmowe Piotra Skargi, Horacy)

cierpiąca matka (mater dolorosa) - to co kobiety od zawsze umiały (Maryja - Pieta, Demeter, matki żołnierzy i powstańców; "Lament świętokrzyski", "Elegia o chłopcu polskim" K.K. Baczyńskiego)

labirynt - nie zna się wyjścia, jak w życiu (mitologia; często duże miasto to labirynt, bo ciężko się tam odnaleźć; Sklepy cynamonowe)

złoty wiek - mitologiczny wiek niczym niezmąconego szczęścia ludzkości, raj na ziemi

oniryzm - porównywanie życia do snu (Proces, Sklepy cynamowone)

exegi monumentum - wzniosłem pomnik trwalszy niż ze spiżu - poezja sprawi, że poeta będzie żył wiecznie (Horacy, Jan Kochanowski)

memento mori - pamiętaj o śmierci

danse macabre - taniec śmierci, śmianie się z niej

poeta ptakiem - (Horacy, J.Kochanowski - łabędź, Baudelaire - albatros)

nawiązania do innych utworów:

do Biblii: Boska komedia, Mistrz i Małgorzata (Mistrz pisze o Jeszui, czyli Jezusie; pojawiają się diabły itp)

do mitologii greckiej: Noc listopadowa

do Iliady: Odprawa posłów greckich

do Pana Tadeusza - Przedwiośnie (Nawłoć to takie Soplicowo); Wesele, Tango (taniec pod koniec: polonez, chocholi, tango)

do Mickiewicza - Lalka (Wokulski czytał jego "książki zbójeckie")

do Wesela - Szewcy (pojawia się tam Chochoł)

do Tanga - Górą "Edek"

Dziady cz. III i Kordian są podobne

#matura pl #matura #nmi #pl

[mri-mg]

look i dislike the corporate artyle book cover trend as much as the next person but we cant pretend every book looking the same is something new. if you stepped into a bookstore in 2013 there would be approximately 57 books whose cover art consisted of a girl in a ballgown with her back half-turned to the camera photoshopped into a vaguely fantasy-like landscape. i was 11 years old fighting for my life to find the right maximalistic girl and her single-adjective book title we cannot forget the horrors i went through please be respectful of my experiences

#books

[mri-mg]

Guy who only read Tango by Sławomir Mrożek seeing a Ford steal a Fiat's parking spot: this is just like Edek from Tango

#górą edek #marek nowakowski #tango #sławomir mrożek #pollit #pl #nmi #to nie jest takie zabawne jak w mojej glowie bo ta scenka serio przypomina edka. co wiecej #przeprowadzono badania ktore udowodnily ze kierowca forda byl edek z tanga ktory po przejeciu wladzy przejal rowniez sily zyciowej reszty #i stal sie wampirem

[mri-mg]

Wojna

Ramy czasowe: II wojna światowa, 1939-1945 w skrócie: jak różnie znęcano się nad Polakami

:readmore:

"Proszę państwa do gazu" Tadeusz Borowski

Powstanie: 1946, autor sam przebywał w niemieckim obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu (transport z Sosnowca i Będzina odnosi się do prawdziwych wydarzeń)

Gatunek: opowiadanie (ze zbioru)

Czas i miejsce akcji: niemiecki obóz koncentracyjny, II wojna światowa

Tytuł: odnosi się do fabuły. Do obozu przyjeżdżają 3 pociągi z transportem nowych więźniów, nieświadomych, że (w zależności od ich siły fizycznej) trafią zaraz do obozu, krematorium (kalecy i ci, co nie przeżyli trasy) lub właśnie do gazu.

Z wagonu wysiada kobieta, którą goni krzyczące do niej dziecko, jednak ona zapiera się, że nie jest jego matką, bo wie, że inaczej zostanie wysłana razem z córeczką zosłanie wysłana do komory gazowej. Jeden z więźniów wrzuca ją razem z córeczką na transport do gazu.

Bohater z trudem powstrzymuje mdłości i walczy z kłębowiskiem myśli, ale pomaga Niemcom, aby samemu mieć szansę przeżycia piekła obozu. Więźniowie uprzywilejowani, jak on, mogą zabrać dla siebie znalezione w bagażach jedzenie. Borowski pokazuje życie oświęcimskich więźniów odartych nie tylko z ubrań, ale i z człowieczeństwa.

Główny bohater — typowy przykład człowieka zlagrowanego, który usiłuje przeżyć obóz. Brzydzi się zwyrodniałością i znieczulicą niemieckich esesmanów, a jednocześnie żywi się jedzeniem zabranym więźniom przy rozładunku transportu. Jest jednocześnie narratorem opowiadania. Tworzy historię z przebiegu jednego dnia obozowego uprzywilejowanych więźniów

"Ludzie, którzy szli" Tadeusz Borowski

Powstanie: 1946, oparte na doświadczeniach autora, który był w obozie koncetracyjnym w Auschwitz

Gatunek: opowiadanie (ze zbioru)

Czas i miejsce akcji: obóz koncentracyjny, II wojna światowa

Tytuł: również nawiązuje do ludzi, którzy przyjeżdżali do obozu tylko po to, żeby zaraz pójść do komory gazowej i zostać zagazowanym

W obozie panuje tzw. odwrócony dekalog.

"Zdążyć przed Panem Bogiem" Hanna Krall

Powstanie: 1976

Gatunek: reportaż (nietypowy) w formie wywiadu z Markiem Edelmanem - ostatnim przywódcą powstania w getcie warszawskim, a potem kardiologiem, ordynatorem OIOM-u w Łodzi

Tytuł: nawiązuje do kariery medycznej Edelmana, który stara się uratować życie swoich pacjentów, zanim Bóg zdecyduje o ich śmierci. Ta perspektywa medyka, który walczy o to, aby płomień świeczki, symbolizujący ludzkie życie, nie zginął, wyraźnie nakłada się też na całą opowieść o walce, jaką podjęli Żydzi w powstaniu w getcie, mimo że ryzyko porażki było ogromne. (Świeczka, której płomień Edelman próbuje osłonić)

Czas i miejsce akcji: wspomnienia z powstania w getcie warszawskim (19 IV - 16 V 1943 r.) i wcześniej. Edelman mówi też o okresie powojennym, opisuje np. trudną operację serca. Nawiązuje też do momentu wywiadu.

sposób umierania: Edelman mówi, że w powstaniu nie chodziło o wygraną. Żydzi wiedzieli, że umrą, więc zdecydowali, że lepiej jest zginąć w walce niż idąc bezwiednie na śmierć. Jest śmierć piękna (z bronią w ręku), egoistyczna (samobójstwo), brzydka (z głodu), symboliczna (poświęcenie dla innych) i niegodna (przeżycie cudzym kosztem)

Moralność była inna: powstańcy byli źli na dziewczynę, która się zabiła, ale dlatego, że zmarnowała na to 6 (chyba) naboi. Pielęgniarki były widziane jako bohaterki, ale dlatego, że swoje kapsułki z cyjankiem dawały dzieciom, żeby te mniej cierpiały

Ogólnie Edelman znacznie chętniej opowiada o swojej pracy w szpitalu. Czasami irytuje Hannę Krall odpowiedziami "jakie to ma znaczenie" na pytania o symboliczne szczegóły (czy nad gettem wisiały polskie sztandary? nwm ja ich nie widzialem. ale ludzie mowili ze wisialy! ok co za roznica) albo o motywację (dlaczego zostales lekarzem? chcesz uslyszec ze chcialem nadal odpowiadac za ludzkie zycie ale nie, w sumie to nie wiedzialem co ze soba zrobic i jakos tak wyszlo, a z tego ze moge ratowac ludzi ucieszylem sie dopiero lata pozniej)

"Inny świat" Gustaw Herling-Grudziński

Powstanie: autor spisał swoje wspomnienia w latach 1948-50, 1951 - premiera po angielsku, 1953 - wydanie po polsku

Gatunek: literatura łagrowa, literatura faktu

Tytuł: nawiązanie do cytatu Fiodora Dostojewskiego z jego autobiograficznych "Wspomnień z domu umarłych" (gdzie pisał o łagrach carskich). Podkreśla, że łagry to inny świat, w którym panują inne zasady, a ludzie z poza niego nie mają prawa oceniać decyzji ludzi z łagrów.

Czas i miejsce akcji: II wojna światowa, obóz w Jercewie

Życie w obozie

kotły: trzeci dla tych, co wyrobili >125% normy (dostawali łyżkę gęstej kaszy i rybę), drugi dla tych, co wyrobili 100% normy (łyżka kaszy), pierwszy dla reszty, nędznie wyglądających (łyżka kaszy)(tam była najdłuższa kolejka)

praca w brygadach leśnych: normy, które nawet fińscy drwale uważali za wygórowane

szpital: jedyne miejsce, gdzie szanowano prawa człowieka (oprócz prawa do wolności ofc): dawano chorym czyste ubrania, wstęp do łaźni, witaminy, chleb

Kostylew 🦴🦁: kochał francuskie książki i za ich czytanie trafił do łagru, najpierw ze względu na wykształcenie techniczne miał łagodny przydział, mógł pomagać innym więźniom, nawet fałszował ich normy, żeby wyglądało, że zrobili więcej, za co odebrano mu przywilej. Źle to przyjął, gdyby nie trafił znów na ukochane francuskie książki to stałby się najgorszym - donosicielem. Trafił do Jercewa, gdzie poznał narratora. Miał rękę na temblaku, która nie chciała się zagoić, przez co nie mógł pracować - okazało się, że wsuwał ją w ogień, żeby spowolnić ten proces. Narrator ostrzegał, żeby poszedł do pracy choć kilka razy, ale ten nie posłuchał; w końcu zakwalifikowano go do zsyłki na Kołymę (w zasadzie wyrok śmierci), Kostylew w ramach buntu oblał się wrzątkiem w łaźni i zmarł.

Trupiarnia: tam leżeli ludzie, którzy nie mogli już pracować, głodując i czekając na śmierć.

Jewriej posłuchał władz obozu, które zadały od niego złożenia nieprawdziwego donosi na jego towarzyszy, Niemców. Ten zgodził się, postawił swoje życie nad ich (inaczej zostałby zesłany na najgorsze roboty). Po wojnie rozmawia o tym z narratorem, oczekując od niego zrozumienia (nie dostaje go)

motywy

śmierć ludzi

ogólnie lektury są dość podobne w tonie, jak kojarzycie historię to może wystarczyć zapamiętać, że

Borowski=obozy koncentracyjne;

Krall, a raczej Marek Edelman=getto warszawskie;

Herling-Grudziński=Syberia

RÓŻNICE między podejściem bohaterów do usprawiedliwania zachowań i cierpienia ofiar ich sytuacji

Borowski - człowiek zlagrowany dostosowuje się do zasad obozu (żyje wg odwróconego dekalogu)

Edelman

Herling-Grudziński - "inny świat", nie mamy prawa oceniać tego, co się tam działo; ale narrator nie chce okazać zrozumienia Jewriejowi, który zdradził w łagrze swoich towarzyszy.

#matura pl #matura #nmi #pl

[mri-mg]

Shout out to my man Johannes Vermeer. I think he was kidnapped and forced to spend his life in this one exact room. And he took the opportunity and mastered painting it

I'm not an art expert in any way but

He really did like that window with light from the left

And his fancy floor

And repainting someone elses' paintings in the background

I looked at them so much this the one with the lady sitting with her back to the window feels wrong

It kinda looks like he was playing some dress up game online and you can see that oooh he used chair #1 with instrument #3 and added a foreground in the final step

Bonus: Girl with a Pearl Earring, propably his most well-known work. She escaped that room and is sitting in an abyss but the lighting looks like she could be easily photoshopped by Vermeer's favorite window.

#if someone who sees this knows sth about art i'd be so happy to learn if there's a less dramatic explanation #jane unlimited #tagging this book because 1 it's great 2 it made me look up the first painting to see if there really is a frog there and that lead me here #johannes vermeer #art #eng #i may have fallen into a vermeer-sized rabbit hole while searching for this paintings because johannes had some fans who loved fanart #a bit too much and i had to check if these paintings are his for sure #i think they are and it's not even all of them #i dont have the energy to update this post with my new knowledge

[mri-mg]

everybody straight till the narrative foil walk in

#nie-boska komedia

[mri-mg]

Współczesność

Ramy czasowe: 1945 (koniec II wojny światowej) do dziś

Literatura współczesna nie jest jednolita, dlatego nie wiem, co tutaj napisać, ale ogólnie to dużo pisze się o władzy, a w Polsce o stanie wojennym.

Polska

"Tango" Sławomir Mrożek

Powstanie: 1964 r.

Gatunek: dramat

Czas i miejsce akcji: nie są do końca określone przez autora (można ustalić że ~1960 r., ale to nieistotne); salon mieszczańskiej rodziny Eleonory i Stomila, przez 2 akty panuje tam bałagan, leży tam np. wózek dziecięcy Artura i katafalk po zmarłym dziadku

Fabuła: historia Artura, młodego człowieka zbuntowanego wobec artystycznej rodziny. Schemat konfliktu pokoleń zostaje parodystycznie odwrócony - młody człowiek pragnie wychować awangardowych rodziców w imię konserwatywnych ideałów. Żeby przywrócić ład, planuje ślub z Alą. Ponosi klęskę, a władzę przejmuje apodyktyczny i silny Edek.

Bohaterowie: (wielopokoleniowa rodzina i jej "przyjaciel")

babcia Eugenia - chce być nowoczesna, dlatego ubiera się sportowo, gra w karty, układa niecenzuralne rymowanki. Nie jest wzorem do naśladowania, to wnuk próbuje przywrócić babci właściwą postawę, wysyłając ją za karę na katafalk. Niechętnie spełnia swój obowiązek pobłogosławienia Arturowi i Ali. Tak bardzo oddaliła się od tradycyjnego porządku, że nawet o śmierci mówiła w humorystyczny sposób, a gdy umarła, jej rodzina zareagowała oburzeniem.

wuj Eugeniusz - w wieku babci, sigma male, ma słaby charakter, konformista, który staje po stronie tego, kto ma obecnie władzę. Nie ma włąsnego zdania, powtarza za innymi jak papuga, dlatego Artur zakłada mu klatkę na głowę. Gdy Edek przejmuje władzę, wuj akceptuje zmianę i daje mu się wziąć do tańca (tanga).

Stomil - w średnim wieku, awangardowy artysta, którego celem życiowym jest eksperyment artystyczny. Nie przywiązuje wagi do wyglądu, chodzi w piżamie (przez ślub zostaje zmuszony do ubrania się w garnitur, który okazuje się za ciasny). Chwali się, że w młodości buntował się przeciwko normom i zasadom, a jego pokolenie odrzuciło wszelkie zakazy. Jego eksperymenty nic nie wnoszą do sztuki i nauki (nie pełnią funkcji dydaktycznych, emocjonalnych ani estetycznych). Toleruje zdrady żony i obecność jej kochanka w domu, nawet gra z nim w karty i fascynuje się jego prymitywnością. Świadczy o niskim poziomie moralnym i intrelektualnym inteligencji, woli przyjemność od poświęcenia idei. Nie spełnia roli ojca i głowy rodziny.

Eleonora - w średnim wieku, uważa się za kobietę wyzwoloną moralnie i otwarcie romansuje z Edkiem. Jest zawiedziona synem, który jest nienowoczesny, studiuje medycynę, ma konserwatywne, poglądy, zamiast być artystą. Nie wspiera syna i nie przeżywa jego śmierci

Artur (joker fight club) - 25 lat, syn Eleonory i Stomila, student medycyny, racjonalnie podchodzi do życia, czego nie akceptuje rodzina. Zwraca uwagę na chaos panujący w domu. Ubiera się schludnie w garnitur, koszulę z krawatem, na tle rodziny jego wygląd zaskakuje. Potrafi być impulsywny i wybuchowy, ale okazuje też wrażliwość. Dla rodziny jest dziwakiem: babcia ma za złe wychowywanie, Edek - że próbuje go wyrzucić. Jest człowiekiem czynu, jest gotowy użyć przemocy, by zrealizować plan ze ślubem, który ma przywrócić w domu porządek. Załamał się na wieść o zdradzie Ali z Edkiem, który wykorzystał tę słabość i zabił Artura. Przypomina bohaterów romantycznych (młodość, chęć zmiany świata, osamotnienie, indywidualizm, postawa prometejska dla przywrócenia porządku, bohater tragiczny).

Ala - kuzynka Artura, która zgodziła się na ślub z nim (bez przekonania i miłości). Zachowuje się jak kokietka. Przypomina młodą Eleonorę, bo fascynowała się wszystkim, co inne; zdradziła Artura z Edkiem, co przyczyniło się do załamania i śmierci Artura.

Edek - "przyjaciel rodziny", z pokolenia Artura i Ali, reprezentant niskiej grupy społecznej, dlatego po zmianach w domu pełni rolę służącego. Czemu przebywa w domu Stomila?? Czuje się jak u siebie, sypia z Eleonorą, zachowuje się prymitywnie, charakteryzuje się prostotą ducha, uosabia chamstwo, jest wulgarny (zwłaszcza podczas gry w karty), nie kieruje się żadnymi normami moralnymi, estetycznymi, zamiast racjonalnych argumentów używa siły. Zabija Artura i przejmuje władzę w domu, swoje panowanie opiera na strachu i brutalności, podporządkowuje sobie wszystkich (taniec). Symbolizuje władzę despotyczną, totalitarną, zniewolenie.

Aluzje literackie:

"Wesele" - taniec pod koniec utworu ma wymowę peseymistyczną (chocholi i tango), rodzina inteligencka i chłop, strój oznacza porządek świata

"Pan Tadeusz" - zaręczyny i taniec pod koniec utworu

"Szewcy" - przewrót, bunt klas

"Moralność pani Dulskiej" - Eugeniusz & Felicjan, "A niech was wszyscy diabli!", salon mieszczański, konflikt pokoleń (i próba rozwiązania go ślubem)

parodia obyczaju rycerskiego - zwycięzca zabiera zbroję pokonanemu, jak Edek zabrał Arturowi marynarkę)

bohaterowie romantyczni -Artur

"Oda do młodości", "Nad Niemnem", "Do młodych", "Daremne żale" - konflikt pokoleń

Marek Nowakowski

"Górą Edek" Marek Nowakowski

Powstanie: 1999 r., tom "Prawo prerii" (początki kapitalizmu w Polsce)

Tytuł: nawiązuje do bohatera "Tanga" Sławomira Mrożka. Edkowie mają podobny system wartości. Tytuł jest ironiczny (takie osoby niesłusznie osiągają swój cel).

Fabuła: prozaiczna sytuacja, kierowca małego fiata w mieście próbuje znaleźć miejsce do zaparkowania. Pierwszy zauważa zwolnione miejsce, ale za nim staje kierowca forda, który próbuje się tam wepchać. Kierowca fiata używa klaksonu, ale w końcu odjeżdża, wychodzi z auta i próbuję się kłócić z kierowcą forda, który go ignoruje i idzie dalej. Kierowca forda jest prostakiem, który idzie po trupach do celu, nie przejmuje się innymi, chce dominować, jest bezwzględny i odznacza się chamstwem - jak Edek z "Tanga".

"Porządny człowiek" Marek Nowakowski

Powstanie: za granicą wcześniej, w PL w 1990 r. (po komunizmie), tom "Raport o stanie wojennym"

Tytuł: stan wojenny, wprowadzony 13 XII 1981 r., spowodował restrykcje w życiu Polaków: zamknięcie granic, godzinę policyjną, kontrolę korespondencji i telefonów, zawieszenie działalności związków zawodowych, gazet, instytucji kultury, aresztowano członków "Solidarności" i protestujących. Skutkował kłopotami z zaopatrzeniem, kartkami i kolejkami. Zbiór opowiadań Nowakowskiego mówi o rzeczywistości stanu wojennego.

Rzeczywistość stanu wojennego:

bunt wobec propagandy partyjnej - wychodzenie na spacer podczas emisji dziennika

obserwowanie, fotografowanie, legitymowanie spacerujących

aresztowania protestujących, bicie pałkami, oblewanie wodą

pacyfikacja protestujących przez oddziały ZOMO

kolejki do sklepów odzieżowych i spożywczych

zwalnianie z pracy protestujących

Fabuła opowiadania:

"Miejsce" Andrzej Stasiuk

"Profesor Andrews w Warszawie" Olga Tokarczuk

"Mała Apokalipsa" Tadeusz Konwicki

"Katedra" Jacek Dukaj

Zbigniew Herbert

Wisława Szymborska

Świat

"Dżuma" Albert Camus

Powstanie: 1947 r.

Gatunek: powieść parabola (opisane wydarzenia są prawdopodobne; ma znaczenie dosłowne i symboliczne; cel dydaktyczny - przekazuje uniwersalne prawdy moralne o walce ze złem, obronie życia i godności człowieka, dobroci i wsparciu)

Czas i miejsce akcji: rok 194. i trwa 10 miesięcy (lata czterdzieste, ale nie wiadomo czy w czasie wojny czy po niej), Oran, mała, nudna miejscowość portowa na wybrzeżu francuskiej Algierii

Tytuł: dżuma to choroba ciągle przewijająca się przez historię, powracająca w niespodziewanych momentach; jest metaforą wojny, zła i absurdu świata. Oznacza chorobę gnębiącą umysł, czasy II wojny światowej (kiedy ucierpiało wielu niewinnych), zło na świecie i w człowieku, niewyjaśnialne logicznie poczucie absurdu.

Bohaterowie: (✨ - przechodzą przemianę)

Bernard Rieux [riu] - główny bohater, lekarz, narrator i autor kroniki Oranu, który pracuje ponad siły, ale nie ustaje w walce z dżumą, sprzeciwia się złu i cierpieniu. Pracowity, pomaga biednym i bogatym, uczciwy, szlachetny Jest niewierzący, przejawia postawę humanistyczną, która wynika z jego miłości do ludzi i wiary w siłę dobra. Nazywany "świętym bez Boga" i współczesnym Syzyfem. Dzięki jego wysiłkom dżuma zostaje pokonana. Jego żona umiera w międzyczasie w sanatorium, gdzie wyjechała przed epidemią; boleśniej przeżywa stratę Tarrou. Wie, że cierpienie to część ludzkiego życia, mimo tego się mu przeciwstawia.

Jean Tarrou [żan taru] - główny bohater, tajemniczy, razem z Rieux staje do walki ze złem. przyjechał do miasta kilka tygodni przed wybuchem epidemii. Tarrou jest synem prokuratora (który skazywał ludzi na śmierć, przez co Tarrou czuję poczucie winy i obowiązek spłącenia jego długu przez walkę ze złem). Kiedy wybucha zaraza, pomaga Rieux, organizując pomocnicze oddziały sanitarne. Konsekwentnie walczy z zarazą, pomaga z przewozem i izolacją chorych. Gdy dżuma zaczyna wygasać, bohater zaraża się i umiera. Tarrou walczy z różnymi formami zła, uważa to za swój obowiązek. Według niego są trzy kategorie ludzi: zarażeni, ofiary i lekarze. Tarrou uważa, że obowiązkiem człowieka jest przeciwstawiać się złu, trzeba „zrobić wszystko, żeby nie być zadżumionym”. Wierzy, że człowiek jest z natury dobry, trzeba mu tylko dać okazję do ujawnienia tego. Marzy o świętości, ale świętości bez Boga, o życiu, którym, kieruje dobro ludzi. Odchodzi w pokoju, zasmucając Rieux

✨Rajmond Rambert - dziennikarz z Paryża. Znalazł się w Oranie, żeby przeprowadzić ankietę o warunkach życia Arabów. Zaskakuje go epidemia, chce wyjechać z Oranu, bo uważa, że dżuma go nie dotyczy, skoro nie jest tutejszy. Tłumaczy doktorowi, że nie interesuje go sprawa dżumy, a jedynie narzeczona, którą zostawił we Francji. Prosi Rieux o pomoc, ale ten nie może nic zrobić. Kiedy wreszcie pojawia się szansa ucieczki z miasta, Rambert zmienia zdanie i postanawia zostać, żeby pomóc w walce z dżumą. Rezygnuje z powierzchownych kontaktów na rzecz prawdziwie głębokich relacji międzyludzkich (we're all in these together) Szukając osobistego szczęścia ostatecznie stawia powyżej dobro ogółu. Rozumie, że dżuma zmieniła go jako człowieka. Z obawą oczekuje spotkania z ukochaną, wie bowiem, że idealizował swoją miłość. Bohater zmienia się pod wpływem zła, przestaje myśleć tylko o sobie, przestaje idealizować świat i ukochaną, staje się dojrzalszy, pełen zgodny na rzeczywistość, przestaje się buntować. Nawrócony egoista.

Cottard - sąsiad Granta, próbuje popełnić samobójstwo. Obawia się aresztowania za nieokreśloną zbrodnię, którą popełnił w przeszłości. Dżuma jest dla niego wybawieniem, bo władze zajęte epidemią nie ścigają przestępców. Sądzi, że jest zbyt silna, żeby z nią walczyć, boi się jej końca. Po zakończeniu epidemii Cottard strzela na oślep do tłumu. Zostaje aresztowany przez policję i umieszczony w szpitalu dla umysłowo chorych. Symbolizuje ślepą siłę niszczącą, pragnienie zła, nie podejmuje się walki z nim.

Józef Grand - cichy urzędnik merostwa, którego porzuciła żona. Pracuje nad pierwszym zdaniem swojej książki. Przeżywa dramat niespełnionego życia. Grand poświęca cały swój czas na walkę z dżumą, działa w formacjach sanitarnych, prowadzi statystykę. Walcząc z dżumą ulega zarażeniu, ale zostaje pierwszym wyleczonym. Jego przykład pokazuje, że ludzie skromni swoją dobrocią stanowią skuteczną obronę przecwi złu.

✨Ojciec Paneloux [panelu] - ksiądz, „uczony i wojujący jezuita”. Najpierw na kazaniu naucza o dżumie jako o karze za grzechy i zepsucie moralne mieszakańców Oranu, namawia do pokuty, mówi o nich "wy". Przekonany jest o miłosierdziu Bożym, uważa, że nie należy w nie wątpić niezależnie od okoliczności. Wierzy, że wystarczy modlitwa, a reszta jest w gestii Sprawiedliwego. Surowy, oschły, bezwzględny, ma cechy fanatyka religijnego. Po śmierci dziecka - syna sędziego, której nie jest w stanie wyjaśnić zmienia podejście, wygłasza nowe kazanie (dżuma=próba wiary i człowieczeństwa, mówił "my", o niewytłumaczlanym cierpieniu, które wynika z miłości do Boga), zachęca do walki z chorobą i pomaga w oddziałach sanitarnych. Umiera z krzyżem w rękach.

✨Sędzia Othon - służbista, którego dżuma dotyka, zabierając mu syna. Ta tragedia zmiękcza jego zimne serce, zgłasza się do pomocy w walce z epidemią, ale umiera pod jej koniec.

Mieszkańcy Oranu - nudni jak ich miasto, materialiści, żyjący w rutynie, lubiący proste radości, nie biorą pod uwagę możliwości

Warunki życia podczas epidemii przypominają drugowojenne obozy koncentracyjne: ograniczenie wolności mieszkańców; zakaz opuszczania miasta, korespondencji; rozdzielanie rodzin, życie z dnia na dzień, strach przed śmiercią; masowa śmierć, zbiorowe mogiły, kremowanie ciał.

Postawy mieszkańców wobec zagrożenia

ludzie, którzy walczą z chorobą, pracują po kilkanaście godzin dziennie (dr Rieux)

ludzie, którzy dobrowolnie chcią pomóc lekarzowi i działają w oddziałach sanitarnych (Tarrou, Grand, potem też Rambert, sędzia)

ludzie, którzy boją się choroby, izolują się od innych, traktują dżumę jak karę

ludzie, którzy próbują skorzystać na nieszczęściu innych (Cottard)

Egzystencjalizm - kierunek filozoficzny stworzony przez Sorena Kirkegaarda, Jeana Paula Sartre'a i Alberta Camusa. Tu: ateistyczny nurt. Człowiek skazany jest na wolność, czuje absurd świata, bo nie jest w stanie go zrozumieć całkowicie, np. dżuma jest zjawiskiem, które ciężko wyjaśnić i wskazać jego cel. W życiu dominuje zło i nieszczęście, wobec którego człowiek musi przyjąć postawę zangażowaną (walka z dżumą). Człowiek jest samotny, buntuje się przeciwko złu świata, walcząc z nim. Jedynym sposobem obrony ludzkiej godności jest walka i brak zgody na zło.

"Rok 1984" George Orwell

Motywy

szczerze to juz nie wiem co oznaczają kolory po tylu notatkach

inteligencja?

władza

#matura pl #matura #nmi #pl

[mri-mg]

Spis treści (maturalnych)

antyk

Biblia

średniowiecze

renesans

Jan Kochanowski (treny)

William Szekspir

barok

oświecenie

romantyzm

Adam Mickiewicz

pozytywizm - brakuje Potopu (bo nie mam siły na streszczenie 1000 stron bo Potop każdy powinien nosić w swoim sercu)

Młoda Polska/modernizm - prawie dokończone

dwudziestolecie międzywojenne

II wojna światowa

współczesność - niedokończone

bonus

pod koniec notatek są wyjaśnione oznaczenia kolorami motywów, które często pojawiają się w epoce. kilka, które zwykle są stałe to miłość, walka/patriotyzm, natura

Jeśli potrzebujesz notatki, ktorej nie dokończyłam to pisz do mnie, bo chcę to zrobić, ale bez zewnętrznej motywacji nie ma szans, że się sama za to wezmę

#matura #nmi #pl

[mri-mg]

maturzysci uwaga

https://docs.google.com/document/d/1HOZXa7eTeKx3NMudnNYe8a_lzMqxiWBo/edit

gigantyczny masterpost motywów literackich z rozwinięciem moze sie komus przyda 

#matura #matura pl #nmi

[mri-mg]

Młoda Polska

[WIP]

Nazwa: Młoda Polska, modernizm (fr. nowoczesny), neoromantyzm, fin de siecle (fr. koniec wieku), la belle epoque (fr. piękna epoka)

Ramy czasowe: 1870-1914 Europa; 1890-1918 r. Polska (wtedy powróciła tradycja romantyczna, zaczęto wydawać francuskich modernistów i zaczęli pisać Żeromski i Przerwa-Tetmajer)

Filozofia (odpowiedź na pozytywistyczny "optymistyczny racjonalizm", nastrój antyracjonalny, niepokój związany z końcem wieku)

Artur Schopenhauer i schopenhaueryzm - świat jest przedmiotem nieosiągalnych ludzkich pragnień i piekłem. Życie to walka z góry skazana na porażkę. Szczęście jest dla człowieka nieosiągalne, doświadcza on tylko cierpienia. Pozorną satysfakcję dają: sztuka, przyroda, miłość fizyczna, nirwana. Groza życia jest większa od grozy śmierci. Fryderyk Nietzsche i nietzscheanizm - przewartościował wszystkie wartości, odrzucił chrześcijaństwo i powiązane postawy. Stworzył koncepcję nihilizmu, ideę nadczłowieka - jednostki silnej fizycznie i psychicznie, wybijającej się ponad przeciętny tłum. Odrzucił wszelkie normy moralne i obyczajowe. Henry Bergson i bergsonizm - światem rządzi pęd życiowy. Najlepiej poznać świat intuicją.

Dekadentyzm - nurt światopoglądowy i artystyczny (NIE filozofia). Postawa wyrażająca pesymistyczne nastawienie do życia i świata, spowodowane kryzysem wartości, bezradnością wobec istniejącego zła, niechęcią do wszelkich przejawów aktywności. Dekadenci odczuwali smutek, apatię, melancholię, tęsknotę, rozczarowanie.

Kierunki artystyczne: dekadentyzm; impresjonizm (fr. uchwycenie momentu, stosowanie epitetów kolorystycznych, zwracanie uwagi na kolory i światło, próba uchwycenia momentu w przyrodzie, subiektywność przekazu, dominacja melancholii, melodyjność, rytmiczność); ekspresjonizm (wyrażanie swoich emocji)

Życie artystyczne w Polsce toczyło się głównie we Lwowie, Krakowie (Kabaret Zielony Balonik, cyganeria krakowska zwana Bohemą), Zakopanem (wieczory literackie, taternicy), Warszawa (mniej). Tatry - popularny motyw w literaturze, poezji, muzyce i sztuce Młodej Polski. Interesowano się historią i kulturą góralską, sięgano po gwarę podhalańską, wzornictwo, pasterstwo, budownictwo. Kultura: impresjonizm, secesja, styl zakopiański (architektura S. Witkiewicza);

Zagraniczny

"Zbrodnia i kara" Fiodor Dostojewski

Powstanie: 1867, polskie wydanie: 1888

Gatunek: powieść psychologiczna

Czas i miejsce akcji: Moskwa. Akcja rozpoczyna się w poniedziałek, 7 lipca 1865 r. i trwa 14 dni (+epilog)

Fabuła: Rodion Raskolnikow, ubogi (były) student prawa, zastawiał swoje rzeczy* u lichwiarki, o której zabiciu często myślał. Po upewnieniu się, że jest to słuszna decyzja (pomoc finansowa ludziom jej dłużnym, rozmowa z pijakiem Marmieładowem, podsłuchanie rozmowy o zabiciu lichwiarki, przekonywaniu się o jej szkodliwości) idzie popełnić morderstwo. Zabija Alonę i Lizawietę, która wróciła niespodziewanie do mieszkania. Kradnie zastawione rzeczy i ucieka (ledwo). Zaciera ślady zbrodni. Zostaje wezwany na policję, jako że był klientem lichwiarki. 4 dni leży z gorączką w łóżku, majaczy. Odwiedza Sonię Marmieładow (prostytutkę) i rozmawiają o Bogu, czytają ewangelię o wskrzeszeniu Łazarza. Rodion odbywa też rozmowę z sędzią śledczym, który mówi mu o sposobie prowadzenia śledztwa w taki sposób, że przestępca po jakimś czasie sam przyznaje się do winy. W czasie kolejnej rozmowy z Sonią Raskolnikow przyznaje się do zabójstwa lichwiarki. Wkrótce do Raskolnikowa przychodzi sędzia śledczy informując go o dokonanej rewizji w jego mieszkaniu, sugeruje mu również, żeby Raskolnikow sam zgłosił się do więzienia. Rodion przyznaje się do morderstwa Alony, wyrokiem sądu zostaje skazany na katorgę, gdzie towarzyszy mu Sonia. Po pewnym czasie wyroku Rodion uznaje swoją winę i nawraca się.

Raskolnikow: winny zabójca czy czciciel idei praktycznego rozumu?

kontekst: nietzscheanizm (Rodion uważa że jest silną jednostką, która może pozbyć się słabszej dla dobra społeczeństwa [gone wrong])

Etos chrześcijańskiej ofiary: Sonia Marmieładowa

kontekst: biblijna przypowieść o wskrzeszeniu Łazarza (ulubiona Soni, która ma nadzieję, że jak Łazarz zmartwychwstanie do nowego życia, bez grzechu, za który uważa prostytucję, z której się utrzymuje)

Poeci przeklęci:

Charles Baudelaire

[bodler]

"Padlina"

łączy tradycyjną poezję z elementami nowatorskimi

sytuacja liryczna - spacer i rozmowa zakochanych, którzy spotykają po drodze padlinę

słownictwo - dosadne, wulgaryzmy, wiele środków stylistycznych (barokowych): kontrast, peryfraza, metafory, epitety, wyliczenia, apostrofy

tradycyjna budowa z 4-wersowych zwrotek

nietradycyjne ujęcie tematu śmierci i przemijania

podmiot: mężczyzna, artysta, który snuje refleksje nad śmiercią i przemijaniem i dzieli się nimi z ukochaną, czyli adresatką.

poeta zestawia romantyczną scenerię z naturalistycznym opisem padliny

zestawienia: letni piękny poranek vs plugawa padlina, kobieta vs trucizna i zgnilizna, słońce vs rozkład ścierwa, błękit i kwiat vs smród i szkielet

turpizm - fascynacja brzydotą

postawa dekadencka - pesymistyczny nastrój wiersza, poczucie bezsensu istnienia, rozczarowanie wartościami, które przemijają

"Albatros"

bohater liryczny wiersza - poeta i tytułowy albatros (poeta zauważa ich podobieństwo)

lecąc przez niebo albatros jest piękny, ale złapany w sidłą jest osaczony i niezdarny

poeta i jego twórczość są podobnie piękne, jeśli są wolne, nieograniczone cenzurą

opuszczone skrzydła albatrosa - utracone możliwości poety, który nie może wznieść się na skrzydłach poezji

motyw poety i ptaka - aluzja do poezji Horacego (przemiana artysty w łabędzia) i Kochanowskiego

Arthur Rimbaud

[rembo]

"Moja Bohema"

bohater liryczny - artysta-włóczęga, który nie dba o dobra materialne

podmiot jest ubogi materialnie - bez żalu opisuje swoje dziurawe spodnie, podartą bluzę i zniszczone buty

dla kontrastu ma bogatą wyobraźnię

mówi o swoim życiu z humorem i dystansem

pozostaje wierny poezji i Muzie, żyje, by tworzyć, a nie zdobywać bogactwo; idzie przez świat, zachwyca się przyrodą, śpi pod gołym niebem

gdyby miał lirę, śpiewałby i grałby jak poeci antyczni

motyw homo viator

Paul Verlaine

[werlę] sorry jednak nie przerabiałam żadnych jego wierszy, ale jest w trójce z Rimbaud i Baudelairem

Polski

Poezja

Kazimierz Przerwa-Tetmajer

Główny poeta Młodej Polski, wiersze programowe epoki, związany z Zakopanem (młodość), Krakowem (studia i twórczość), Warszawą (choroba i bieda). Nie należał do cyganerii krakowskiej, był dandysem. Tematyka jego wierszy: filozoficzna, tatrzańska, miłosna, autotematyczna (o poezji).

"Koniec wieku XIX"

tematyka filozoficzna

dekadentyzm

pytania o sens wartości postaw, uczuć, które kwestionuje podmiot

podmiot odrzuca przekleństwo, ironię, modlitwę, rozpacz, walkę, rezygnację, wiarę w przyszłość i moźliwość zaspokojenia

nic nie ma sensu, nic nie pomaga człowiekowi w cierpieniu, życie to ironia

człowiek jest bezsilny wobec zła świata

podmiot wypowiada się w liczbie mnogiej - głos pokolenia młodopolskiego

podmiot=dekadent, nawiązujący do filozofii Schopenhauera

"Hymn do Nirwany"

tematyka filozoficzna

cechy hymnu - podniosły nastrój, zaznaczony adresat (Nirwana=bóstwo)

apostrofy do Nirwany co drugi wers

stan nirwany - ratunek przed złem i cierpieniem świata ziemskiego (buddyzm)

podmiot - dekadent, wywyższa Nirwanę i błaga ją o pomoc

nawiązania do filozofii Schopenhauera

podmiot opisuje swoją sytuację życiową i świat słownictwem nacechowanym emocjonalnie i negatywnie

epitety wartościujące, wyliczenia uczuć, stanów, metafor, hiperboli

wiersz stylizowany na litanię

parafraza modlitwy "Ojcze nasz"

świat - otchłań klęsk życiowych i cierpień, w życiu podmiot spotyka podłość ludzi, cierpienie, uczucie wstrętu i ohydy

spersonifikowana Nirwana jest jedynym ratunkiem, swoim oddechem i dotykiem przynosi ukojenie i odrywa od rzeczywistości, odrywa od myśli

podmiot chce, by ten niebyt zapanował na całej ziemi

"Lubię, kiedy kobieta..."

tematyka miłosna

erotyk

nowatorski i odważny opis aktu miłosnego

podmiot - mężczyzna (teoretycznie podmiot nie ujawnia swojej płci i mówimy, że to mężczyzna z powodu heteronormatywności, ale patrząc na to, jak bardzo samcoalfowy jest ten wiersz, zgodzę się, że podmiot to on) opisujący sytuację i doznania związane z aktem miłosnym

czterokrotne powtórzenie "lubię" podkreśla brak zaangażowania emocjonalnego

opis fizyczny kobiety - omdlewa, blednie, jej oczy zachodzą mgłą

podmiot po akcie obojętnie traktuje kobietę, myśli o czymś zupełnie innym

podmiot to prawdopodobnie dekadent, który w miłości też nie znajduje satysfakcji

"Evviva l'arte"

poezja autotematyczna

niech żyje sztuka

sztuka dla sztuki

podmiot - artysta, który wypowiada się w imieniu innych. Wartości, które się dlań liczą to sztuka, duma i sława

motywy non omnis moriar i exegi monumentum

sława artysty, odporna na przemijanie

artysta to człowiek wyjątkowy, obdarzony talentem przez Boga, dla którego nie liczą się materialne aspekty życia, pogardza pieniędzmi, filistrami, patrzy na resztę społeczeństwa z wyższością, nazywają się królami, są skazani na konflikt z mieszczaństwem, życie w nędzy i przedwczesną śmierć, jednak nie zamieniliby swojego losu na życie w dostatku

"Melodia mgieł nocnych"

tematyka tatrzańska

podmiot - tytułowe mgły, ukazane nocą nad Czarnym Stawem Gąsienicowym

antropomorfizacja - mgły przedstawione jako dzieci

mgły tańczą, okręcają się, bawią się puchem mlecza, ścigają nietoperza, próbują pochwycić gwiazdę

impresjonizm bo mgły to zjawiska ulotne

oddziaływanie na zmysły (synestezja):

węch: woń rzeźwa, wonne

wzrok: barwne, tęcza blasków, gwiazd promienie, głąb błękitna

słuch: szmer, dźwięczne, wiatr uciszony

spadająca gwiazda przypomina o przemijaniu, śmierci i wprowadza smutek

"Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej"

tematyka tatrzańska

opis pejzażu górskiego

podmiot spogląda na dolinę ze szczytu

technika impresjonistyczna - uchwycenie momentu

poranek w górach, gdy mimo promieni słonecznych przyroda dopiero się budzi

synestezja: "senna zieleń", "cisza uroczysta"

oddziaływanie na zmysły:

wzrok: mgła złocista, srebrno-tęczowy, skrzy i mieni, szara ściana, srebrzystoturkusowa cisza

słuch: głuchy las, szumiący potok, srebrzystoturkusowa cisza

wrażliwość na barwy - impresjonizm

opis przyrody - nastrój pogodny, zmienia się w pesymistyczny, gdy podmiot spogląda w przepaść, która kojarzy mu się z pustką (powraca uczucie tęsknoty, żalu, melancholii)

Jan Kasprowicza

Pochodził z chłopskiej rodziny, uczył się w wiejskiej szkole na Kujawach, kończył pruskie gimnazjum, studiował w Lipsku, Wrocławiu. Tworzył (chronologicznie) poezję społecznikowską (kontynuacja idei pozytywistycznych); modernistyczną: symboliczną i impresjonistyczną, buntowniczą i ekspresjonistyczną; poezję klasycystyczną (etap harmonii).

"Z chałupy" - "Sonet I"

Realizm, poezja społecznikowska

bazowane na młodości Kasprowicza

obraz badzo biednej wsi kujawskiej

z perspektywy czasu wspomnienia, choć smutne, są inspiracją i źródłem tematów

poeta próbuje wpłynąć na poprawę sytuacji najbiedniejszych

"Z chałupy" - Sonet XXXIX

Realizm, poezja społecznikowska

bohater liryczny - chłopskie dziecko =, które bardzo chciało się uczyć, mimo trudnych warunków

trudna sytuacja doprowadza do jego przedwczesnej śmierci

w losie dziecka poeta widzi swoje dzieciństwo i młodość

"Krzak dzikiej róży"

cykl 4 utworów

opis krajobrazu Tatr, w którym pojawiają się limba, krzak dzikiej róży i skały

Impresjonizm i symbolizm

I sonet:

pejzaż górski o poranku, gdy przyroda nie jest jeszcze do końca rozbudzona

impresjonizm i synestezja:

wzrok: ciemnosmerczyste, krwawy pąs, szare złomy, bujne trawy

dotyk: śliska, głaźne, zimna

słuch: cisza

róża symbolizuje młodość, życie, piękno, siła, zdrowie

limba symbolizuje starość, śmierć, brzydota, słabość, chorobę

^różne etapy i stany życia człowieka

personifikacja róży: jest samotna, senna, zadumana, zalękniona (tak jak dusza dekadenta)

skały symbolizują siłę i obojętność na to, co się dzieje wokół

II sonet

ten sam krajobraz, ale w południe

słońce oświerla skały, wodospad i krzak

synestezja: niebieskim lśni krysztale, światłością stały się granity, ciemnosmreczyński, bladobłękitne, szumna siklawa, srebrnolity, w słońcu płonie, zatopion w szum

symbolika róży i limby jak wyżej

sonet III

w krajobrazie pojawiają się zwierzęta: kozice, ptaki, świstaki

popołudnie

powietrze przeszywają dekadenckie jęki i żale

sonet IV

krajobraz powoli zapada w sen

obraz został rozszerzony o zapach ziół

światło daje blask księżyca

synestezja:

dotyk: miękki aksamit

wzrok: seledyn błyszcz, biel

słuch: echowe grania

zapach: ziół świeże pęki

ślad ludzkiej aktywności - odgłosy muzyki lub śpiewu

symbolika róży i limby się nie zmienia

sonety tworzą zamkniętą całość, ukazując obraz górskiej przyrody od świtu do zmroku. Poeta wykorzystike impresjonimz i symbolizm. Motyw przyrody pełni funkcję symboliczną.

"Dies irae"

Wizja katastroficzna i ekspresjonistyczna

tom hymnów "Ginącemu światu"

lore: Kasprowicz rozstał się z żoną (chyba ktoś mu ją odbił), miał kryzys światopoglądowy, załamanie psychiczne i załamanie wiary w Boga, dobrze znał Biblię, interesował się psalmami i muzyką organową +fin de siecle

nastrój buntowniczy, pesymistyczny i katastroficzny

ekspresjonizm: słownictwo nacechowane ekspresywnie, dynamiak obrazu (czasowniki), hiperbole, oksymorony, kontrast, symbol, wykrzyknienia; obrazowanie apokaliptyczne

podmiot liryczny hymnu - grzesznik, który zwraca się do Boga z błaganiem

sytuacja liryczna - dzień Sądu Ostatecznego

opisy zbliżającego się końca

nastrój przerażenia

bohaterka wiersza - Ewa, wącha róże grzechu i winy

podmiot z jednej strony błaga Boga o litość, a z drugiej stawia Stwórcy zarzuty o zło i cierpienia na świecie, niszczenie świata i obojętność wobec ludzi; bluźni w Jego stronę

podmiot jako reprezentant ludzkości czuje się samotny, opuszczony przez Boga, przerażony Ewą uwodzącą Szatana

podmiot przeżywa rozdarcie wewnętrzne, strach, rozpacz, nie traci jednak nadziei na łaskę Boga

konteksty: artystyczny (ekspresjoznim), historycznoliteracki (symbolizm), tematyczno-literacki (Apokalipsa Św. Jana, Bibilia), kulturowy (rozmowa z Bogiem jak Hiob czy Konrad)

i potem miał etap harmonii i pogodzenia z Bogiem; franciszkańska pokora, ale to nas, mam nadzieję, nie obowiązuje

Leopold Staff

Staff - debiut w Młodej Polsce, poeta w dwudziestoleciu międzywojennym, w czasie wojny i we współczesności

"Deszcz jesienny"

deszcz jesienny - motyw przewodni, wprowadza nastrój smutku i melancholii

konwencja snu - sen wywołany miarowo padającym deszczem

pierwsza strofa: upersonifikowane marzenia i sny tułają się po świecie w poszukiwaniu miejsca na groby, ubrane w żałobne łachmany. Płaczą, symbolizują stan duszy dekadenta

onomatopeje - słowa brzmią jak deszczyk, a potem jak ulewa

postawa dekadencka, nawiązanie do filozofii Schopenhauera

"Kowal"

sonet (forma wymagająca dużego warsztatu poetyckiego)

podmiot: kowal, który wykuwa z bezkształtnej masy swoje serce, czyli charakter

podmiot pracuje nad sobą, jest silny i zdeterminowany (jak Hefajstos)

"każdy jest kowalem własnego losu"

odpowiedź na nietzscheanizm

Staff odrzuca wszystko co w nim sprzeczne z chrześcijaństwem (kult nadczłowieka); dla niego nadczłowieczeństwo to dążenie do wyrabiania w sobie najlepszych wartości etycznych przez pracę i wysiłek

wyjątkowo optymistyczny jak na charakter epoki

"Przedśpiew"

"O miłości wroga"

filozofia franciszkańska

6 dwuwierszy, każdy zaczyna się opisem krzywdy dokonanej przez bliźniego. Każdy wiersz – to „policzek”; potwarz, zdarcie płaszcza na mrozie, podpalenie, grzech wobec ukochanej kobiety… A mimo to skrzywdzony nazywa wroga „bratem” i wykazuje, że czynione zło obraca się przeciw złoczyńcy, nie przeciw męczennikowi.

Konkluzja: skrzywdzony woła o modlitwę za duszę dręczyciela, bo jest ona zgubiona. Realizuje chrześcijański nakaz miłości wroga – wybaczenia i miłości bliźniego.

Stanisław Wyspiański

"Wesele"

Powstanie: zainspirowany autentycznymi uroczystościami weselnymi, które odbyły się 20 listopada 1900 roku w podkrakowskich Bronowicach. Postacie są inspirowane prawdziwymi gośćmi wesela.

Gatunek: dramat

Czas i miejsce akcji: noc 20/21 listopada 1900 roku w czasie wesela Lucjana Rydla i Jadwigi Mikołajczykówny w tradycyjnej chłopskiej chacie w Bronowicach (opis chaty jest pewnie ważny: dużo rzeczy związanych z kulturą i religią, OBRAZY)

Kompozycja

Fabuła: jest wesele chłopka x inteligent, a potem panna młoda dla beki zaprasza duchy. Okazuje się że duchy mają wielki przekaz dla każdej postaci z osobna, a Gospodarzowi każą zrobić powstanie. Plot twist: Polacy nie potrafią robić powstań i nie dochodzi ono do skutku.

Bohaterowie:

Gospodarz - Włodzimierz Tetmajer, malarz, mieszkaniec Bronowic, żonaty z chłopką, Anną Mikołajczykówną. Rozumie inteligencję i chłopów, dlatego przychodzi do niego Wernyhora, który daje mu rolę przywódcy powstania. Gospodarz jest niezdecydowany, powierza ważne zadanie nieodpowiedzialnemu Jaśkowi. Słucha się Gospodyni.

Gospodyni - Anna z Mikołajczyków Tetmajerowa, siostra Panny Młodej. Wzorowa gospodyni i żona, decyzyjna, mówi mężowi, żeby schował złotą podkowę, którą gubi Wernyhora

Pan Młody - Lucjan Rydel, poeta; żeni się z chłopką, Jadwigą Mikołajczykówną, chłopoman, nie rozumie obyczajów wsi, lubi jej wyidealizowany obraz. Pokazuje się mu widmo hetmana Branickiego (zdrajcy z konfederacji X), które sugeruje, że Pan Młody czuję się jakby zdradzał inteligencję.

Panna Młoda - Jadwiga Mikołajczykówna, młoda, piękna, dostojna i pełna wdzięku w stroju panny młodej, “kolorowa bajecznie”. Jest rezolutna i pełna dystansu do tego, co się dzieje wokół.

Poeta - Kazimierz Przerwa-Tetmajer, brat Gospodarza, w jego wierszach dominuje dekadentyzm. W trakcie wesela poeta flirtuje z Maryną, ale bardziej interesuje go Rachela - uosobienie poezji, kobieta tajemnicza, mocno odczuwająca obecność pierwiastków nadnaturalnych w świecie. Poeta traktuje jednak Rachelę jako kolejną zdobycz, swój podbój miłosny. Poeta jest sztuczny, bierny, nieautentyczny, nie umie być wieszczem i przewodnikiem narodu. Ukazuje mu się Rycerz (Zawisza Czarny, o którym próbuje napisać wielkie działo), który mówi mu o bezużyteczności jego poezji.

Dziennikarz - Rudolf Starzewski, redaktor konserwatywnego krakowskiego pisma “Czas”. Ma pobłażliwy stosunek do chłopów, nie traktuje ich jako potężnej narodowej siły. Zbywa słowa Czepca o zainteresowaniu chłopów polityką i sprawami narodowymi. Podobnie drwi z kobiet. Jego duch - Stańczyk - pokazuje mu, że jest bierny, jego uczucia rozpaczy, tragicznego patriotyzmu są sztuczne, próbuje obudzić w Dziennikarzu wstyd, poczucie bezwartościowości jego pozy, nazywa go “puszczykiem”, który głosi upadek, nieszczęście, zamiast poszukiwać dróg ratunku. Dziennikarz ma się za poważnego, cieszącego się autorytetem człowieka, a tymczasem jest zwyczajnym błaznem, który “oślep gna we własne próchno” - dąży do samozagłady, samozniszczenia.

Rachela - Pepa (Józefa) Singer, córka Hersza Singera, Żydówka; uosobienie poezji. Jedyna z postaci postrzega wesele jako przedmiot poezji i temat literacki (jak Wyspiański). Chłonie nastrój zabawy i przeczuwa niezwykłe wypadki, jakie wkrótce będą miały miejsce. Jest nadwrażliwa, jest indywidualnością i wyróżnia się wśród gości weselnych już choćby przez sam fakt, że przyszła sama, bez zaproszenia, licząc na gościnne przyjęcie. Znalazła się na weselu z wewnętrznej potrzeby, a nie z powodu towarzyskich powiązań. Rachela to także uosobienie kobiecości w stylu młodopolskim: jest piękna, ubrana i uczesana zgodnie z modą modernizmu. Rachela odznacza się typowo młodopolską wrażliwością i sposobem przeżywania. Chyba z jej winy przychodzą duchy*

Żyd - Hersz Singer, karczmarz z Bronowic*

Ksiądz - jest partnerem Żyda w interesach, to jemu Żyd płaci czynsz za wynajmowanie karczmy, u niego ma zresztą długi.

Dziad - staruszek pamiętający jeszcze rabację galicyjską z 1846 r.; nigdy już nie otrząsnął się ze strasznych wspomnień; goście weselni - panowie i chłopi - przypomnieli Dziadowi okrucieństwa przeszłości. Nawiedza go Upiór - Jakub Szela

Czepiec - Błażej Czepiec; uosobienie mitu racławickich kos, ma wszystkie cechy idealnego chłopa-kosyniera: interesuje się polityką i wydarzeniami, które się wokół rozgrywają, jest odważny, ale i porywczy, zawzięty, uparty, najpierw działa, później myśli, w każdej chwili gotów jest rozpocząć walkę.

Isia - córka Gospodarza, do niej przychodzi Chochoł

Marysia - do niej przychodzi zmarły narzeczony, Widmo

Inteligencja i chłopi (akt 1 bohaterowie i pierwowzory, poglady na wieś historię politykę szczęście w życiu system wartości)

Znaczenie spotkań postaci realistycznych z fantastycznymi (akt 2 kto z kim w jakim celu z jakim przesłaniem lub zadaniem i jak się kończy spotkanie)

Symbole (przedmioty postacie sceny - znaczenie)

Złoty róg - symbol walki, znak czynu, ma poderwać ospałe społeczeństwo. Do walki nie dochodzi, bo gospodarz oddał róg Jaśkowi, który go gubi.

Czapka z piorem - symbol przywiązania do rzeczy błahych i materialnych. Ostrzeżenie by nie przekładać wartości prywatnych nad państwowe.

Złota podkowa - zgubiona przez Wernyhorę, symbol powodzenia

Sznur - symbol niewoli.

Dzwon Zygmunta - symbol wielkości Polski.

Kosy nasadzone na sztorc - mit racławicki, gotowość walki, siła chłopów

Chocholi taniec - marazm.

"Noc listopadowa"

Powstanie: 1904 r., zainspirowane powstaniem listopadowym i wizytą w Warszawie

Gatunek: dramat historyczny

Czas i miejsce akcji: pierwsze godziny powstania listopadowego, 29 XI 1830 r., Łazienki i okolice, śródmieście Warszawy

Fabuła: wybucha powstanie listopadowe*

Bohaterowie

a) historyczni

Piotr Wysocki - współorganizator powstania

Joachim Lelewel - historyk, który przez krótki czas dowodził powstaniem, ale nie potrafi zdecydować między objęciem dowództwa a pozostaniem z chorym ojcem

Walerian Łukasiński - więzień Belwederu, ma kajdany (symbol niewoli), czuje, że nadeszłą chwila wolności iżyczy powstańcom odwagi i wytrwałości; cytuje słowa "Ody do młodości" A. Mickiewicza, wzrusza się z powodu powstania. Cytat o wolności jest nawiązaniem do Janczewskiego z "Dziadów" 3, który 3x krzyknął "Jeszcze Polska nie zginęła"

Seweryn Goszczyński

Ludwik Nabielak

Jan Zajączkowski

Florian Dąbrowski

Józef Chłopicki - generał powstania, powstańcy znajdują go w teatrze na "Fauście"; Nike Napoleonidów wzywa go do objęcia dowództwa, on je obejmuje, ale nie wierzy w powodzenie powstania. Gra z Nike w karty, które przepowiadają dalsze losy powstania: ucieczkę księcia i przegraną Polaków.

Ksawery Bronikowski

Józef Zaliwski

Józef Nowicki PL^

Mateusz Lubowidzki - współpracownik Rosjan

Stanisław Potocki - współpracownik Rosjan

Wincenty Krasiński (był w "Dziadach") - współpracownik Rosjan

Wielki Książę Konstanty - Rosjanin,przeciwnik powstania, włada w Polsce, ignoruje początkowe info o powstaniu i nie chce uciekać, żąda władzy większej od brata (cara Rosji), jest arogancki, despotyczny, porywczy, okrutny, oskarża żonę o zdradę, nakazuje zniszczyć Warszawę

Joanna Grudzińska - Polka, żona Konstantego

Kuruta - rosyjski generał

Gendre - rosyjski generał gr.

Makrot - tajny agent carski

b) mitologiczne

Pallas Atena - bogini wojny sprawiedliwej (gdzie atakowani się bronią), wzywa do sienie boginie zwycięstw Nike, zapowiada wojnę Polski z carem, wzywa Piotra Wysockiego

Ares

Hermes

Demeter i Kora - matkę i córkę rozdzieliła śmierć. Gdy Kora odchodzi do Hadesu, życie na ziemi zamiera. Rozstaniu towarzyszy płacz, matka nie może się z nim pogodzić, ale Kora wie, że musi iść. Opis jest nacechowany emocjonalnie, pokazuje bezsilność i dramat matki, jak cierpiały matki powstańców. Symboliczne znaczenie historii: ofiara powstańców, tak jak Kora powracająca na wiosnę, nie będzie daremna i wyda plon w postaci odzyskanej w przyszłości wolności. Jak ziarno wschodzi po zimie, tak ziarno bohaterstwa zostanie przechowane i wzejdzie w odpoweidnim momencie ("Umierać musi, co ma żyć" -Kora)("Dziady" 3: bajka Goreckiego też ma metaforę ziarna).

Nike: boginie zwycięstw spod Termopil, Cheronei, Salaminy, Maratonu i Napoleonidów - niektóre nie chcą brać udziału w powstaniu uznawanym za niehonorowe, zapowiadają przegraną powstańców

Charon

Satyrowie

Połączenie bohaterów historycznych i mitologicznych i ich znaczenie

"Moralność pani Dulskiej" Gabriela Zapolska

Powstanie: 1906 r., zainspirowane historiami o prawdziwej miejskiej kołtunerii (fuzja 3 historii)

Gatunek: komedia obyczajowa (wg Zapolskiej "tragifarsa kołtuńska") (dramat naturalistyczny)(wg niektórych tragedia)

Czas i miejsce akcji: początek XX w. (współczesność), około doby. Lwów (lub Kraków w zależności od adaptacji), salon mieszczańskiej rodziny Dulskich

Fabuła: pobudka w mieszkaniu Dulskich. Aniela Dulska nie pozwala służącej, Hance, odejść z pracy. Mela i Hesia wychodzą na pensję. Dulska wypowiada mieszkanie lokatorce (bo przyciągnęła uwagę gazet swoją próbą samobójczą. Nie to co ta prostytutka, porządna kobieta, bo płaci, a jej goście parkują daleko). Zbyszko wraca z nocnej kawiarni. Okazuje się, że ma romans z Hanką (wg Dulskiej trzyma go to w domu, więc jest spoko), a Hanka mówi, że jest w ciąży. Drama. Zbyszko na złość matce ogłasza, że ożeni się z Hanką. Załamana Dulska prosi o ingerencję Juliasiewiczowej, której udaje się namówić Zbyszka do rezygnacji ze ślubu, a Hankę do odejścia za odszkodowaniem (1000 koron). Wszystko wraca do normy. A i jeszcze był Felicjan Dulski, ale on jest 99% comic reliefem, radzi sobie z żoną nie odzywając się, tylko raz mówi coś w stylu a niech was wszyscy diabli.

dulszczyzna - pozorna moralność, życie w zakłamaniu, obłudzie i dbanie tylko o pozory. Kodeks "moralny" Anieli Dulskiej: - ocenianie ludzi po statusie społecznym, pogarda do służby - materializm, chciwość i skąpstwo - życie w obłudzie lepsze od plotek - pozwalanie na niemoralne zachowanie syna w "słusznym" celu - podporządkowanie konwenansom kołtuneria - ludzie (mieszczaństwo) o ograniczonych horyzontach myślowych, nietolerancyjni, zakłamani, zacofani. Zbyszko nienawidzi kołtuństwa i jego zakłamania, ale uważa, że nie można od niego uciec, gdy ktoś już się kołtunem urodził.

Obraz życia mieszczańskiej rodziny - życie „kołtunerii” (zakłamanego, pełnego hipokryzji mieszczaństwa). Tytułowa Dulska stała się synonimem osoby pozbawionej kręgosłupa moralnego, dbającej o swój wizerunek, a nie faktyczną uczciwość swoją i swojej rodziny, dla niej ważne są pieniądze i opinia innych.

Poglądy i system wartości Dulskiej - brak wartości oprócz tego, żeby o niej nie mówiono "kobieta powinna przejść przez życie cicho i spokojnie" i "na to mamy 4 ściany i sufit, aby brudy swoje prać w domu i aby nikt o nich nie wiedział". Nie obchodzi jej niczyje dobro (rodziny, lokatorów ani Hanki), jest bezwględna; dominuje nad rodziną, jest kontrolująca i wyrachowana.

Dramat ma cechy tragiczne, komiczne, realistyczne, naturalistyczne

motywy

dekadentyzm

coś smutnego jeszcze jeden kolor został

natura

Tatry

patriotyzm

miłość

żyjemy w społeczeństwie

chłopomania, chłopi (usunęli mi żółty w międzyczasie???)

Bonus z epoki: La belle epoque (polski serial), Niebezpieczni dżentelmeni (polski film), 1899 (Netflixowy serial)

Rent - La vie Boheme (bohema, dies irae)

#matura pl #matura #nmi #pl

[mri-mg]

Pozytywizm

WIP

Nazwa pozytywizm – wszystko co służy społeczeństwu jest dobre i potrzebne, czyli pozytywne.

Ramy czasowe: Europa: 1840–1890; Polska: 1864– 1890

Sytuacja polityczna: w 1864 r. upadło powstanie styczniowe, Polacy byli podłamani na duchu i wątpili w odzyskanie niepodległości poprzez walkę. zastąpiono walkę pracą na rzecz ojczyzny, naprawianiem struktur narodu.

Hasła polskiego pozytywizmu:

· praca organiczna - naród to organizm, którego wszystkie organy (warstwy społeczne) muszą pracować. Tworzenie miejsc pracy, stypendiów, bogacenie się społeczeństwa i wyrównanie różnic społecznych

· praca u podstaw - wyższe warstwy powinny pomagać niższym, biedniejszym i mniej wyedukowanym w celu poprawy warunków ich życia.

· równouprawnienie (emancypacja) kobiet - dostęp do edukacji, aktywizacja do pracy zawodowej, propagowanie demokratycznego modelu rodziny

· asymilacja Żydów - spolonizowanie mniejszości żydowskiej, przyznanie Żydom takich samych praw, jak pozostali obywatele, walka ze stereotypami

· scjentyzm - kult pracy, nauki, techniki.

Utylitaryzm - wszystkie działania jednostki powinny być podporządkowane dobru ogółu. Dobre jest to co służy całemu społeczeństwu: nauka, medycyna, technika, praca.

Scjentyzm - wiara w nieograniczone możliwości ludzkiego rozumu, niezahamowany rozwój nauki.

Racjonalizm - źródłem poznania są idee, teorie, zaś bodźce zmysłowe mają znaczenie drugorzędne.

Empiryzm - źródłem ludzkiego poznania są przede wszystkim bodźce zmysłowe docierające do naszego umysłu ze świata zewnętrznego, natomiast wszelkie idee, teorie itp. są w stosunku do nich (bodźców zmysłowych) wtórne

Determinizm - naukowa zasada, zakładająca stały porządek w relacjach zachodzących między zjawiskami. Każde wydarzenie, sytuacja i zjawisko są ograniczone przez określające je warunki, w jakich zachodzą. Zachowanie człowieka determinują trzy czynniki: rasa, moment dziejowy, środowisko.

Organicyzm - społeczeństwo funkcjonuje i rozwija się jak żywy organizm, a instytucje społeczne są ze sobą powiązane tak, jak części organizmu (od ich wzajemnej współpracy zależy sprawne funkcjonowanie społeczeństwa).

Polski

"Lalka" Bolesław Prus

Powstanie: 1890 r., przedtem wydawana w gazecie w odcinkach w "Kurierze Codziennym"

Gatunek: powieść społeczno-obyczajowa

Tytuł: lalka odnosi się do zabawki Heluni Stawskiej i do przeczytanej przez Prusa w gazecie notatki o procesie za kradzież dziecięcej zabawki. Wg Prusa nie odnosi się do Łęckiej, ale wg badaczy tak. na arystokrację mówiono "lalki" z powodu wyglądu i płytkości. Motyw theatrum mundi, wszyscy ludzie, nawet bogaci i możni, są jedynie kukiełkami. Z takim rozumieniem tytułu łączyłyby się refleksje Rzeckiego, nakręcającego w sklepie mechaniczne zabawki. Wokulski jest swego rodzaju lalką Łęckiej.

Początkowo powieść miała nosić tytuł "Trzy pokolenia" - odwołanie do trzech generacji reprezentowanych przez Rzeckiego, Wokulskiego i Ochockiego

Narrator: narrator jest trzecioosobowy, poza prowadzonym przez Rzeckiego Pamiętnikiem starego subiekta

Czas i miejsce akcji: 1878-1879, retrospekcje do młodości Rzeckiego: Wiosny Ludów i kampanii węgierskiej, powstania styczniowego. Warszawa, Zasławek, Paryż, Skierniewice (stacja).

"Lalka" to powieść panoramiczna - przedstawia szeroki przekrój społeczeństwa

Bohaterowie, ich warstwy społeczne i poglądy

❌skrytykowani przez Prusa

✔️pochwaleni przez Prusa

ARYSTOKRACJA (BURŻUAZJA/ziemiaństwo):

❌Izabela Łęcka - młoda, piękna kobieta, mówiąca egzaltowanie. Otacza się ludźmi ze swojej sfery i bogactwami. Praca=kara za grzechy. Ona=ideał. Miłośniczka sztuki (posągu Apollina, koncertów Rossiego), spacerów, wyścigów konnych; organizatorka kwesty wielkanocnej. Znała francuski i angielski. Była wyniosła i obojętna wobec mężczyzn (ignorowała zalotników, którzy mogli zapełnić jej stabilność, ale byli np. starzy i brzydcy). Początkowo nie szanuje Wokulskiego (uważa go za gbura i aferzystę, wyśmiewa jego czerwone ręce). Gdy dostrzega oddanie Wokulskiego, cynicznie go wykorzystuje. Rozmawia z nim, gdy znajduje się w centrum uwagi arystokracji. Po rozstaniu z Wokulskim (którego nigdy nie kochała ani szczerze nie szanowała) i śmierci ojca wstępuje do zakonu.

❌Tomasz Łęcki - ok. 60 lat, ojciec Izabeli, pochodzi z bogatej rodziny, stracił majątek przez represje polityczne, podróże za granicę i wystawne życie. Zadłuża się u Żydów (i chyba jest antysemitą btw), nie spłaca długów. Jego kamienicę, zastawę rodową i weksle wykupuje Wokulski, który czyni też Tomasza prezesem spółki handlu ze Wschodem (Tomasz nie zna się na handlu, za to pobiera wysoka pensję). Przyjaźń z Wokulskim=sposób na zarobek. Umiera na atak serca po wiadomości, że Izabela została sama (i będą biedni).

hrabina Joanna Karolowa - ciotka Izabeli chyba, robi z nią kwestę

Florentyna

❌baronostwo Krzeszowscy - małżeństwo w separacji, do którego ona wniosła pieniądze, a on tytuł. Od śmierci córki tylko się kłócą, baronowa oskarża męża o zdradę i trwonienie majątku. Baron lubi rozrywki, pojedynkuje się z Wokulskim o honor Izabeli. Baronowa kłóci się ze studentami niepłacącymi czynszu w jej kamienicy. Baronowa oskarża Helenę Stawską, że jej córka ukradła lalkę jej córki.

✔️Julian Ochocki - młody naukowiec, kuzyn Łęckiej. Idealista i marzyciel, obsesyjnie pracuje nad swoimi projektami (latająca maszyna). W towarzystwie uchodzi za dziwaka, nie dba o wygląd, przeciwny małżeństwu (miłość=bezwartościowa, kobiety 🤢)

❌Kazimierz Starski - kuzyn Izabeli, człowiek bez honoru i wartości moralnych, materialista. Flirtuje z Izabelą, by upokorzyć Wokulskiego, któremu zazdrości majątku i opinii. Jest cyniczny, wyrachowany, gardzi pracującymi, uznaje tylko małżeństwo dla pieniędzy i pozycji.

❌książę - wygłasza poglądy na temat poświęcenia dla ojczyzny, chce uchodzić za patriotę, z Wokulskim rozmawia o problemach społecznych. Poza słowami brak u niego działania. Szanuje Wokulskiego za jego realizację haseł pozytywistycznych.

Kazimiera Wąsowska - piękna bogata wdowa, femme fatale, ma silny charakter, zawiedziona światem (token milf)

✔️prezesowa Zasławska - jedyna arystokratka z ZIEMIAŃSTWA, właścicielka Zasławka, starsza kobieta, dostojna i budząca sympatię. W młodości z wzajemnością zakochana w stryju Wokulskiego (nie mogli się pobrać, bo nie był bogaty). Dlatego pomaga Wokulskiemu z Łęcką. Jest mądra, wrażliwa, troszczy się o los chłopów, jest pozytywistką i patriotką. Nie obchodzi jej pochodzenie. Utworzyła ochronkę (przedszkole) dla dzieci, przytułek dla starszych i wyremontowała mieszkania parobków. Przez słabe zdrowie umiera po oświadczynach Wokulskiego (wszyscy się kłócą o jej testament).

MIESZCZAŃSTWO:

Stanisław Wokulski

Ignacy Rzecki

subiekci: Mraczewski, Zięba, Lisiecki, Klein

❌radca Węgrowicz - mieszczanie polscy to ludzie, którzy nic nie osiągnęli w życiu, brak im inicjatywy, chęci do pracy, ambicji. Nie mają własnego kapitału i wydają swoje zarobki (alko). Są zawistni i zazdrośni wobec ambitnych jak Wokulski i Żydzi, szydzą z nich.

❌Deklewski (fabrykant) - ' ' -

❌ajent handlowy Szprot - ' ' -

✔️Stawska x2

p. Meliton - swatka, którą zatrudnia Wokulski

✔️Szlangbaumowie ✡️ - gromadzą majątek z pokolenia na pokolenie, są zaradni, przedsiębiorczy, oszczędni,gospodarni, są właścicielami wielu sklepów (kupują sklep Wokulskiego).

✔️dr Michał Szuman ✡️ - psiapsi stacha

✔️Minclowie 🇩🇪 - dawny pracodawca Rzeckiego utrzymywał porządek, był wymagający, oczekiwał dyscypliny, punktualności, dokładności, uczciwości, oszczędności i chęci do nauki. Ze starszą już wdową Minclową żeni się Wokulski z powodów finansowych i po jej śmierci dziedziczy sklep.

✔️Hopfer 🇩🇪

INTELIGENCJA:

✔️Julian Ochocki

✔️dr Michał Schuman

✔️profesor Geist 🇫🇷

✔️Helena Stawska -samotna matka, której mąż uciekł z kraju (został bezpodstawnie oskarżony o morderstwo), razem z matką (Jadwigą Misiewiczową) i córką (Helunią) mieszka w kamienicy baronowej. Utrzymuje się z korepetycji, lekcji muzyki, aż Rzecki i Wokulski pomagają jej znaleźć zatrudnienie jako kasjerka. Kobieta doskonała (piękna, pracowita, uczciwa, życzliwa). Jest wdzięczna Wokulskiemu, z którym chce ją spiknąć Rzecki, ale po wieści o śmierci męża wychodzi za subiekta Mraczewskiego. Ma trudne życie (samotność, zarobienie na rodzinę, ostracyzm społeczny, zarywa do niej baron i swatają ją z Wokulskim, nie wie, czy mąż wróci. Baronowa jej nienawidzi i oskarża ją o kradzież lalki, którą, jak się okazuje na procesie, zbiła służąca).

nauczyciel angielskiego

BIEDOTA (proletariat/chłopi)

Marianna - prostytutka, 18 lat. Wokulski spotyka ją zawstydzoną w kościele, pomaga jej, wysyłając do sióstr magdalenek prowadzących szkołę, by nauczyła się krawiectwa. Wynajmuje jej pokój i kupuje maszynę, by mogła uczciwie pracować.

Wysocki - furman, zostaje dostawcą w sklepie Wokulskiego, który daje mu talon na konia i pieniądze na wykupienie wozu. Jego brat, dróżnik na kolei, za wstawiennictwem Wokulskiego wraca do Skierniewic RATUJE STACHA

Węgiełek - chłop, żeni się z Marianną.

Trzy pokolenia idealistów w czasach pozytywizmu

pokolenie romantyków: Ignacy Rzecki, wierzący w Napoleona. Patriota, bonapartysta, samotnik (gra na gitarze w mieszkaniu lub siedzi w sklepie).

pokolenie pośrednie: Stanisław Wokulski, którego ideałami są miłość, nauka i praca. Praca i nauka nie przynoszą mu satysfakcji, a miłość do kobiety zawodzi. Bohater tragiczny i bankrut życiowy.

pokolenie pozytywistów: Julian Ochocki, wierzący w naukę. Naukowiec, który wszystko w życiu podporządkowuje marzeniu stworzenia maszyny latającej. Przez arystokrację uważany za dziwaka, rozumiany przez Wokulskiego.

Stanisław Wokulski:

Praca w winiarni Hopfera

Nauka w Szkole Przygotowawczej i Głównej

Przerwanie nauki dla udziału w powstaniu styczniowym (ideały romantycznej walki o niepodległość)

Zesłanie na Syberię

Powrót do Warszawy

Bieda i praca w sklepie Jana Mincla

Ślub z wdową po Minclu (rezygnacja z romatycznych ideałów i potrzeby materialne)

Małżeństwo i zarządzanie sklepem

Śmierć żony i odziedziczenie jej majątku

Wyjście do teatru i zauroczenie Izabelą Łęcką

Wykazd na wojnę rosyjsko-turecką w celu zwiększenia majątku (sukces)

Powrót z wojny i próby zbliżenia się do Łęckich (wykupienie ich zastawy,

Kwesta i działalność na rzecz ubogich (pomoc Mariannie

Przyjęcie u hrabiny Karolowej (

Otwarcie drugiego sklepu

Utworzenie spółki do handlu ze Wschodem

Pójście na wyścigi konne

Wygrany pojedynek z baronem Krzeszowskim o honor Łęckiej (

Obiad u Łęckich

Wykupienie kamienicy Łęckich za wyższą cenę za pośrednictwem Szlangbauma i uregulowanie ich długów

Nieudana wizyta u Łęckich (podsłuchuje jak Łęcka i Starski gadają -----

Wyjazd do Paryża

Zwiedzanie Paryża, spotkania ze znajomymi, hipnotyzerem i profesorem Geistem (proponuje mu współpracę)

Powrót do Polski i wizyta w Zasławku

Odpoczynek na wsi, odżycie uczuć do Łęckiej

Warszawa. Sprzedaż kamienicy baronowej, a sklepu Szlangbaumowi

Zawód miłosny na koncercie Molinariego

Wizytowanie i pomoc Helenie Stawskiej z jej sklepem

Oświadczyny przyjęte przez Łęcką!!! truly a win for the simp community

Pomoc byłym subiektom i ubogim

NIedokończona podróż z Łęckimi i Starskim do Krakowa i zawód Izabelą (obgadywała go ze Starskim)

Nieudana próba samobójcza przerwana przez Wysockiego

Powrót do stolicy i depresyjny nastrój

Zakończenie działalności w spółce

Sprzedaż majątku i wyjazd do Moskwy

Sporządzenie testamentu, wysadzenie ruin koło Zasławka i tajemnicze zniknięcie Wokulskiego

Cechy romantyczne

wrażliwość (współczuje innym, np Mariannie)

emocjonalność

nieodwzajemniona miłość - mimo tego co zrobił (wykupił kamienicę, srebra i weksle Łęckich; pojedynkował się o honor Izabeli; uczynił Tomasza prezesem spółki; dawał datki na kwestach Izabeli; uczył się dla niej angielskeigo; sprzedał sklep, by nie być już kupcem) Izabela nie pokochała go, bo był kupcem (gorszy od niej)

romantyczne spojrzenie na miłość - związek 2 dusz. Nie chciał po prostu ustatkować się ze Stawską

impulsywne działanie zw. z zachowaniem Izabeli

przeżywa weltschmerz

próba samobójcza (3)

patriotyzm - udział w powstaniu styczniowym

idealizacja kobiety i miłości

czytanie "książek zbójeckich" (Mickiewicza)

tajemniczość - jego dalsze losy są nieznane (otwarte zakończenie)

indywidualista

niezrozumiany przez kupców, nieakpectowany przez arystokrację

przejawy postawy prometejskiej

buntownik wobec zasad

Cechy pozytywistyczne

jets kupcem, posiada sklep

pracowity, sumienny, punktualny, przedsiębiorczy, zaradny

idealista w kwestii nauki, pracy i miłości

realizuje pracę u podstaw - pomaga Mariannie zostać krawcową, funduje stypendia naukowe studentom

realizuje pracę organiczną - zatrudnia subiektów, Wysockiego, Węgiełka; uczciwie płaci; inwestuje w sklep; współpracuje z Suzinem; zakłada spółkę handlu ze Wschodem

realizuje asymilację Żydów - współpracuje ze Szlangbaumami, przyjaźni się z dr. Szumanem

realizuje emancypację kobiet - pomaga im w dążeniach do samodzielności, wspiera Mariannę (funduje jej edukację i maszynę do szycia) i Helenę Stawską (pomaga jej znaleźć pracę w sklepie i )

realizuje scjentyzm - interesuje się nauką i ceni naukowców, jest w dobrych relacjach z Ochockim i Geistem, wspiera ich finansowo, w młodości miał ambicje naukowe (skonstruował pompę do wody, podjął studia w Szkole Głównej)

"Potop" Henryk Sienkiewicz (to jest ta część niedokończona notatki. Potop każdy powinien mieć w swoim sercu xd)

Powstanie: 1886 r., przedtem wydawana w odcinkach. Napisana "ku pokrzepieniu serc" Polaków pod zaborami, przypominając im czas wielkości Rzeczpospolitej

Gatunek: powieść historyczna - cechy gatunkowe

Czas i miejsce akcji: potop szwedzki 1655-57 r.; Rzeczpospolita: Wodokty, Wołmontowicze, Lubicz, Śląsk, Częstochowa, Lwów, Kiejdany, Warszawa, Wielkopolska

Polacy a potop szwedzki:

Najazd Szwedów wywołał Hieronim Radziejowski, który knuł intrygi, bo chciał zemścić się na królu Polski. Zapewniał Karola Gustawa, że Polacy nie będą się bronić, bo szlachta jest skłócona z królem i zajęta wojną na Wschodzie. Na czele wojsk szwedzkich stoi Polak.

Wojewoda poznański Krzysztof Opaliński podpisuje akt kapitulacji Wielkopolski

zajęcie stolicy i ucieczka Jana Kazimierza na Śląsk

za obietnicę zachowania przywilejów i majątku bogata szlachta i maganteria przechodzą na stronę Szwedów

część szlachty walczy z wrogiem i wypowiada posłuszeństwo zdrajcom (Wołodyjowski, Skrzetuski, Zagłoba, Sapieha)

część ucieka za granicę powołując się na postawę Jana Kazimierza

część uważa wojnę za karę bożą i się jej biernie poddaje

ruch oporu przeciw Szwedom zaczyna się od najniższych grup społecznych, które odczuwają ekonomicne represje; za chłopstwem idzie szlachta i magnateria; na czele oporu staje Stefan Czarniecki

na uczcie w Kiejdanach wojewoda wileński książę Janusz Radziwiłł wznosi toast za króla szwedzkiego i oznajmia, że akceptuje jego zwierzchnictwo (dla ddobra Polaków :fingerscrissed)

książę Bogusław Radziwiłł mówi o prawdziwych powodach sojuszu ze Szwecją - władza i korona dla Radziwiłłów

Kuklinowski namawiał Kmicica do zdrady i oblegał Jasną Górę

Zwycięstwa Polaków: obrona Częstochowy, zwycięstwo w Zamościu, odbicie Warszawy, walki wojsk Czarnieckiego w widłach Wisły i Sanu

Postawa narodu polskiego wobec najazdu Szwedów (przyklady zachpwan poszcz grup spol, charakterystyka bohaterow, miejsca klesk polakow - kto odpowiedzialny, miejsca zwyciestw, wady i zalety polakow)

Bohaterowie historyczni i fikcyjni charakterystyka postawa w czasie wojny i wyznawanie warotsci

przemiana Kmicica i Jacek Soplica podobny

Archaizacja

"Nad Niemnem" Eliza Orzeszkowa

Powstanie: 1888 r., najpierw na zamówienie redaktora gazety

Gatunek: powieść społeczna

Tytuł: Niemen - rzeka na Litwie, której opisów w książce jest zatrważająca ilość. Pierwotny tytuł brzmiał "mezalians"

Czas akcji: lato 1886 r., Wspomnienia z XVI w. (historia Jana i Cecylii), wojen napoleońskich, powstania styczniowego)

Miejsce akcji: Litwa, nad Niemnem. Dwory i dworki (Korczyn, Osowce, Olszynka) i zaścianek Bohatyrowiczów.

Podobieństwa do "Pana Tadeusza":

akcja rozgrywa się na litewskiej prowincji koło Wilna

Bohaterami utworów jest szlachta polska, zróżnicowana pod względem majątku i statusu społecznego

Dominacja natury nad cywilizacją

Harmonia w związku człowieka z przyrodą, przywiązanie bohaterów do ziemi ojczystej

Typowa architektura polska (drewniany dworek na murowanym fundamencie, pomalowany na biało, z gankiem i kolumnami, otoczony ogrodem i sadem)

Porządek w budynkach gospodarczych

Otwarta brama wjazdowa – gościnność

Przestrzeń życia bohaterów jest bezpieczna i sielankowa

Różnice z "Panem Tadeuszem"

W "Panu Tadeuszu" wszyscy bohaterowie są pozytywni, mimo wad łączy ich patriotyzm

Życie w zaścianku: w Dobrzynie widać chaos i upływ czasu, u Bohatyrowiczów panuje porządek i dostatek

Wydarzenia historyczne w "Panu Tadeuszu" kształtują losy bohaterów (przemarsz wojsk Napoleona przez Litwę, zatrzymanie się wojsk polskich w Soplicowie i dołączenie do nich Tadeusza i hrabiego), w nad Niemnem część bohaterów pielęgnuje pamięć o powstaniu styczniowym, inni mają wobec niego krytyczną opinię

Styl życia, tradycje i obyczaje szlachty w nad Niemnem: uroczyste imieniny Emilii, częste słuchanie muzyki i Korczyńskich, Emilia i Teresa czytające romanse, Zygmunt podróżujący za granicę, malujący i mówiący po francusku, Teofil tracący majątek ma podróże i morfinę, Marta i Benedykt pracują w domu i gospodarstwie

Życie w zaścianku: praca to główne zajęcie i sens życia, pielęgnowanie tradycji (tańce i śpiewy ludowe na weselu, pływanie łodziami po Niemnie), skromne i zadbane domy z ważnymi książkami (Biblia i "Pan Tadeusz")

Mogiła Jana i Cecylii Bohatyrowiczów

Związek założycieli rodu Bohatyrowiczów był mezaliansem dla Cecylii, Jan i Cecylia musieli opuścić rodzinne strony. Założyli osadę słynącą z urodzajnych pół i sądów, hodowali zwierzęta, nauczyli się rzemiosła. Odwiedził ich sam król Zygmunt August, który za bohaterskie pokonywanie trudności życia codziennego i zmagań z ciężką pracą nadał im tytuł szlachecki i nazwisko Bohatyrowiczów. Dla Bohatyrowiczów praca jest źródłem wartości moralnych, nadaje sens życiu; Jan i Cecylia są symbolem pozytywistycznego patriotyzmu (pracy dla ojczyzny) i lustrem związku Jana i Justyny.

Mogiła powstańców

Mogiła, w której leży 40 powstańców styczniowych, m.in. dawni przyjaciele: Andrzej Korczyński i Jerzy Bohatyrowicz. Symbolika biblijna - odwołanie do 40 pierwszych męczenników za wiarę. Mogiła symbolizuje przyjaźń dworu z zaściankiem i wspólnotę ideałów, patriotyzm. Traktowana jak święte miejsce.

Bohaterowie i konflikt pokoleń

1. Andrzejowa i Zygmunt

Andrzejowa, wdowa po powstańcu Andrzeju Korczyńskim, matka Zygmunta, przywiązana do tradycji, ziemi, pielęgnuje pamięć o mężu i otacza go czcią. Chciała wychować syna na wybitnego artyst��, który kontynuował by ideę ojca. Wysyłając się na za granicę, odcięła go od kultury polskiej, ludzi z niższych grup społecznych, jej życia i wychowała go na kosmopolity i egoistę kropka realizuje pracę u podstaw przez pamięć o mężu. Nie pozwoliła rozpieszczonemu Zygmuntowi ożenić się z ubogą Justyną.

Zygmunt – syn zmarłego powstańca. Kształcił się we Włoszech na malarze. Liczą się dla niego własne przyjemności, lekceważy uczucie matki i żony Klotyldy, z pogardą mówi o powstaniu i jego uczestnikach, ich i ojca nazywa szkodliwymi szaleńcami. Nie pamięta ojca i nie odwiedza mogiły, jest kosmopolitą, brak mu zasad Nie kocha Klotyldy i pragnie romansu z Justyną.

2. Benedykt i Witold

Benedykt – właściciel dworu w Korczynie, brat powstańca Andrzeja, mąż Emilii, ojcy ojciec Witolda i leoni leoni. Patrzy na życie realnie, zmaga się z wieloma trudnościami, które są konsekwencją przegranego powstania, skupia się na ciężkiej pracy w celu utrzymania ziemi i majątku. Problemy codzienne sprawiają, że zapomina o przeszłości i rzadko odwiedza mogiłę. Nie zgadza się z zarzutami syna, że zapomniał o ideałach młodości. Początkowo rozmawia z synem w sposób ironiczny, później jest dumny z syna, bo przypomina mu siebie z młodości. Nazywa syna powracającą falą, czyli dostrzega podobieństwo pokolenia Witolda do swojego.

Witold - młody pozytywista, idealista, wierzy w hasła pozytywistyczne pracy u podstaw. Zarzuca ojcu, że zdradził swoje ideały i zamiast przyjaźni procesuje się z Bohatyrowiczami. Znajduje porozumienie z ojcem, bo łączy ich wspólnota wartości (praca, ziemia), podobnie jak kiedyś łączyła Benedykta i Andrzeja. Dochodzą do porozumienia. Witold przyjaźni się z mieszkańcami zaścianka, chce unowocześnić metody pracy, uczyć chłopów posługiwania się maszynami rolniczymi. Zaprzyjaźnia się z Anzelmem, któremu przypomina Andrzeja.

mowa ezopowa - aby uniknąć cenzury z powodu mówienia o powstaniu styczniowym

Idee pozytywistyczne realizowane przez bohaterów powieści:

Praca: bohaterowie pozytywni pracują (Bohatyrowicze, Benedykt, Marta, Kirłowa z córką, Justyna), negatywni nie (Emilia, Teresa, Kirło, Zygmunt, Różyc)

Patriotyzm: nawiązania do wojen napoleońskich, powstań; symbolika mogiły

Praca u podstaw: Witold pragnie pomóc w rozwoju zaścianku Bohatyrowiczów

Emancypacja kobiet: Justyna Orzelska (character development, pracy się nie boi), Maria Kirłowa i Marysia Kirłówna (ucząca chłopskie dzieci)

konflikt pokoleniowy dot spojrzenia na powstyczniowe, prace, hasla pozytyw, rownosc spoleczna (bohaterowie charakterystyka i decyzje)

"Gloria victis" Eliza Orzeszkowa

Powstanie: 1910 r., w celu przypomnienia losów powstańców styczniowych (Orzeszkowa brała udział w powstaniu, goszcząc u siebie Romualda Traugutta)

Gatunek: nowela

Tytuł: gloria victis (łac. chwała zwyciężonym [powstańcom styczniowym]) nawiązanie do zwrotu vae victis (łac. biada zwyciężonym)

Czas i miejsce akcji: Polesie Litewskie, 1863 r. Powstanie styczniowe

Fabuła: Drzewa poleskiego lasu jako narrator opowiadają Wiatrowi, który przemierza świat, zbierając opowieści, historię zbiorowej mogiły powstańczej sprzed prawie półwiecza. W lesie obóz rozbili młodzi ludzie (powstańcy styczniowi) pod przewodnictwem:

Romualda Traugutta (wyjątkowo mądrego, odważnego, z którego biła niezwykła siła moralna; patriota, dobry dowódca. Porównywany do Leonidasa, Prometeusza, Chrystusa. Postać historyczna).

Wśród powstańców znajdują się też przyjaciele:

Maryś Tarłowski (młodzieniec o dziewczęcej urodzie, niepasujący do otoczenia; chciał być przyrodnikiem i nauczycielem, pomagać biednym, nie walczyć; był skonfliktowany wobec wojny i zabijania; był bardzo blisko ze swoją siostrą Anielką. Wykazał się odwagą i męstwem)

Jagmin (najmłodszy, silny, dowódca jazdy, porównany do Herkulesa; humanista o podobnych rozterkach, co jego przyjaciel; ukochany Anielki, której obiecał opiekę nad jej bratem podczas powstania).

Toczą się zacięte bitwy. Kiedy wracali zwycięsko z krwawych bitew, las witał wszystkich radośnie. Świerk podkreśla karność i odpowiedzialność całego oddziału. Po jednym z takich powrotów Traugutt dziękuje Marysiowi za uratowanie mu życia. Maryś jedyny nie cieszy się z tego, szczęście przynosi mu przebywanie wśród przyrody. Nocą rozmawia z Jagminem, marzą o niepodległości, Maryś mówi o bezlitosności i bezsensowności wojny, która niestety jest niemożliwa do uniknięcia. Towarzyszy im nadzieja, że kiedyś to się zmieni oraz przykra refleksja, że oni tych zmian najprawdopodobniej nie zobaczą.

Zbliża się bitwa, szanse na wygraną są niewielkie, ale Traugutt podkreśla konieczność ofiary, która otworzyć może drzwi do późniejszego zwycięstwa. W walce Maryś zostaje ranny w ramię. Jagmin przenosi go do szpitala polowego, jednak wojsko wroga decyduje się zaatakować właśnie ten namiot. Ranni i Maryś giną. Traugutt oddaje Jagminowi zakrwawioną chustę Marysia, aby oddał ją Anielce.

Po tych wydarzeniach pozostaje mogiła powstańców z krzyżem na szczycie - wbiła go Anielka, która jedyna płakała tam nad stratą bliskich. Od dawna nikogo nie było na mogile. Dąb mówi, że czas cały czas płynie, przypominając, że vae victis, na co wiatr unosi się nad lasem, krzycząc gloria victis (zapowiada przyszłe zwycięstwo).

Funkcje przyrody:

rola narratora - las opowiada wiatrowi historię (element fantastyczny)

pielęgnuje mogiłę, chroni pamiątki walki

rozgłasza czyny powstańców

łączy różne części powstsnia

"Do młodych" Adam Asnyk

Podmiot liryczny - przedstawiciel pokolenia pozytywistów, który zna życia i akceptuje prawa, na których się opiera świat

Adresat - pokolenie pozytywistów

Udziela rad, jaką postawę powinni przyjąć wobec świata

Idee pozytywistów – prawda, wiedza i rozwój

Zachęca do odkrywania prawdy nowymi metodami, które rozwijają człowieka intelektualnie, duchowo i zbliżają do Boga, a zaleca odrzucenie metod romantyków

Zachęca do realizacji haseł politycznych opartych na szerzeniu wieży, scjentyzmu i pracy u podstaw

Każde pokolenie ma prawo do własnych ideałów

Nawołuje młodych, by nie niszczyli dorobku poprzedników, ale obdarzali romantyków szacunkiem

Każde pokolenie na swój sposób próbuje poprawić świat

Scjentyzm praca u podstaw praca organiczna ewolucjonizm

"Daremne żale" Adam Asnyk

Podmiot liryczny - pozytywista, człowiek dostrzegający konieczność zmian, który zwraca się do przedstawicieli poprzedniej epoki, czyli romantyków niechętnych zmianom

Mimo żalu, wysiłku, złorzeczeń nie można zatrzymać tego, co minęło

Czas romantyków odchodzi w przeszłość, czego symbolem są uwiędłe liście laurowe

Postawa romantyków przeczy naturze, bo jest próbą zatrzymania biegu świata

Podmiot zachęca ich do pogodzenia się z rzeczywistością

Powinni włączyć się w rozwój świata nowymi metodami (EWOLUCJONIZM)

"Między nami nic nie było" Adam Asnyk

Podmiot liryczny - osoba zakochana

Kompozycja klamrowa kompozycja klamrowa "między nami nic nie było

Dwoje ludzi połączyła natura i jej wspólne odczuwanie

Razem obserwowali przyrodę, doświadczali jej zmysłami: wzroku, słuchu, węchu, mieli wspólne marzenia

Podmiot i adresatka wspólnie spędzali czas, więc łączyło ich pewne uczucie

Wiosna- powstanie nowych uczuć i życia

Zagraniczny

Pani Bovary" Gustav Flaubert

Powstanie: 1857r.

Gatunek: powieść

Fabuła: Karol Bovary jest lekarzem w zaaranżowanym małżeństwie z wdową Dubuc. Zakochuje się w córce pana Rouault, który złamał nogę. Zakochuje się w niej i żeni z nią po śmierci Dubuc. Po początkowym szczęściu, Emma zaczyna się nudzić. Radość sprawia jej bal, miesiącami żyje wspomnieniami o nim, romantycznymi powieściami i marzeniami; bardzo się nudzi, w końcu popada w melancholię. Przenoszą się do Yonville, gdzie Emma nawiązuje znajomość z Leonem Dupuis. Rodzi córkę Bertę. Rudolf Boulander w cyniczny sposób postanowia zdobyć Emmę, doskonale wie, czego potrzebuje, mówi, co chciała usłyszeć, dzięki czemu szybko ją uwodzi. Emma tym razem nie ma skrupułów, oddaje się romansom z Rudolfem. Karol przeprowadza nieudaną operacje nogi chłopca, czym bardziej zniechęca do siebie Emmę. Emma po pewnym czasie stała się dla swojego kochanka męcząca, zbyt zaborcza i egzaltowana. Rudolf zmienił się i nie było już tak dobrze między kochankami. Emma zaczęła snuć plany ucieczki. Zadłużyła się znacznie, dając się omotać przebiegłemu kupcowi Lheureux. Do miasta wrócił Leon i Emma nawiązała z nim romans, tym razem bez skrupułów i niespecjalnie się kryjąc, używała pretekstu jeżdżenia do miasta na lekcje muzyki. Leon musiał ją porzucić w pewnym momencie, a kupiec zaczął dopominać się o pieniądze grożąc procesem. Emma nie otrzymała pomocy od nikogo, kogo o nią prosiła, więc kupiła w aptece arszenik i się nim zatruła. Napisała list do męża i powoli umierała w męczarniach. Potem Karol też umarł.

Bowaryzm - znużenie codziennością, uciekanie w świat fantazji, wcielanie się w role innych ludzi (zwłaszcza powieściowych bohaterów) i pogrążanie w marzeniach. Konflikt między potrzebami jednostki wrażliwej a zewnętrznym światem, emocjonalne podejście do życia – rozbuchana wyobraźnia, sentymentalizm i nieprzystosowanie do rzeczywistości. Wg Flauberta, bovaryzm jest „zderzeniem ideałów romantycznych z miałkością zastanej rzeczywistości” oraz pewną „melancholią”

Bowaryzm Emmy Bovary:

- czyta mnóstwo romansów, których bohaterki wiodą idealne, bogate życie i są uwielbiane przez mężczyzn

- jej mąż jest zwykłym wiejskim lekarzem - niezbyt bogatym, niepotrafiącym zapewnić jej wielkich wzruszeń

- mąż - zakochany w niej bez pamięci, ale przyziemny, praktyczny i pozbawiony wyobraźni (nie przypomina szarmanckiego i ognistego dżentelmena z romansów)

- raz zostają zaproszeni na bal i to imo największa radość w całym życiu Emmy

- przez 90% książki Emma siedzi w domu i się nudzi (tak bardzo, że aż sama książka nudzi)

- czas zajmuje zakupami drogich dekoracji i materiałów (na kredyt) które mają przynieść jej szczęście i upodobnić życie do marzeń

- życie rodzinne nie przynosi Emmie radości - ignoruje swoją córkę Martę, nie czuje matczynego instynktu

- Emma ma nadzieję, że jej mąż zmieni się po przeprowadzeniu przełomowej operacji, ale ta nie powodzi się

- Emma nawiązuje romanse z Rudolfem i Leonem, by przeżyć prawdziwą miłość ™

- uważa się za osobę pokrzywdzoną, okłamaną przez świat, który w niczym nie przypomina jej ulubionych romansów

- nawet romantyczne samobójstwo ją zawodzi - zamiast umrzeć dramatycznie, truje si�� powoli i w męczarniach

[bowarystyczne rysy Emilii Korczyńskiej – żony gospodarza majątku w Korczynie – która właściwie traci kontakt z rzeczywistością i czuje się jedną z postaci z romansów bez ustanku czytanych jej na głos przez protegowaną]

Motywy

Realizm - stworzenie obrazu świata literackiego zbliżonego jak najbardziej do rzeczywistości, zbliżenie języka do potocznego, indywidualizacja postaci, obiektywizm autora.

Naturalizm - weryzm, brak tematów zakazanych, podejmowanie najbardziej drażliwych spraw życia

realizacja haseł pozytywistycznych - praca u podstaw, praca organiczna, emancypacja kobiet, asymilacja Żydów, nauka

miłość - szczęśliwa, nieszczęśliwa

patriotyzm

#matura pl #matura #nmi #pl #pozytywizm

[mri-mg]

⭐ britomart Follow

not a big fan of those gimmick posts tbh [¹][²][ᵃʳᵉ ʸᵒᵘ ˢᵘʳᵉ?]

References [ edit ]

^ Britomart, V. (2023) "not a big fan of those gimmick posts". Internet: Tumblr.[ᵃ]

^ Britomart, V. (2023) "Drafts". Internet: Tumblr.

Notes [ edit ] a. ^ Have you heard of Inception?

See also [ edit ]

Gimmicks

Jokes

Punch lines

Further Reading [ edit ]

Reading Comprehension Questions (2023). Reading Comprehension Questions. ⇗ Text Post Tropes (2023). Text Post Tropes. ⇗

External links [ edit ]

Tumblr⇗

This post was last edited on 11 January 2023, at 13:14 (UTC).

COMPREHENSION QUESTIONS:

Define irony and discuss its usage here.

What do you think the purpose behind this post was?

Is the self-awareness within the comprehension question an additional gimmick or simply part of the main gimmick?

What does this post say about how much time the author spends on the internet?

ADDITIONAL ACTIVITIES:

a) Try making your own post!

[mri-mg]

Romantyzm

Romantyzm [fr.niem. roman - powieść] - od końca XVIII w. do 1848 r. (Wiosna Ludów) w Europie, od 1822 r. ("Romantyczność") do 1863 r. (powstanie styczniowe) w Polsce

Charakterystyczne cechy:

· historyzm - nawiązania do historii, szukanie w niej sensu i wyjaśnień (historiozofia), kostium historyczny dzieł.

· ludowość - nawiązania do kultury ludowej, folkowej, np. chłopów; ich zwyczajów, tradycji, obrzędów ("Dziady"), wierzeń

· rewolucjonizm - chęć zmiany świata poprzez rewolucję (która jest nagła, zwykle krwawa)

· mistycyzm - ponadzmysłowe i ponadracjonalne doświadczenie religijne oparte na osobistej kontemplacji. W literaturze pojawiał się pod postacią przepowiedni i proroctw.

· spirytualizm - nazwa ruchu religijnego głoszącego, że możliwy jest kontakt z duchami zmarłych za pośrednictwem medium. Duchy mogą być przewodnikami i doradcami żyjących.

· fantastyka - wprowadzenie do świata przedstawionego zjawisk, postaci i wydarzeń powszechnie uznawanych za sprzeczne z naturalnym porządkiem rzeczywistości, np. duchów

· irracjonalizm - pogląd filozoficzny głoszący, że rzeczywistości nie da się poznać w racjonalny sposób, przypisujący najwyższą wartość pozarozumowym środkom poznawczym.

· orientalizm - fascynacja i inspiracja kulturami Wschodu (Orientu).

· mesjanizm - przekonanie o podobieństwie roli np. narodu do Mesjasza, np. Polska cierpiąca tak jak Jezus za grzechy ludzkości

· prometeizm - jednostka chce zbawić ludzkość sama jak mitologiczny Prometeusz.

· werteryzm - postawa bohatera literackiego, któreg cechowały: wybujała wyobraźnia, uczuciowość, brak zdecydowanego działania, dążenie do samozagłady, widzenie świata przez pryzmat marzeń i poezji, niezgoda na konwencje obyczajowe i normy moralne, pesymistyczne poczucie bezcelowości życia i Weltschmerz, kulminujące się najczęściej w geście samobójczym.

Zagraniczny

Johann Wolfgang von Goethe

Cierpienia młodego Wertera

Powstanie: 1774 r., Lipsk (Niemcy)

Gatunek - powieść epistolarna - w formie "prawdziwych listów do przyjaciela znalezionych i zebranych" przez Goethego.

Fabuła: Waldheim. Werter nieszczęśliwie zakochuje się w Lotcie, zachowuje się jak pierdoła, szczególnie gdy ta zostaje zaręczona z Albertem*. Wielce cierpi, raz widzi chorego na umyśle i stwierdza, że taki to ma lepiej. Próbuje o niej zapomnieć przez rok pracy w mieście, ale nope. Wraca (po ślubie Lotty), popada w depresję, pożycza broń Alberta, pisze listy pożegnalne, popełnia samobójstwo, umiera całą noc.

Lotta (Charlotta S.) - przykład romantycznej kochanki, piękna, młoda dziewczyna, niezależna, szczera, oczytana, wrażliwa, potrafi rozpoznać sztukę wysokich lotów, pięknie tańczy, ubóstwiana przez rodzeństwo, porównywana do anioła, uczciwa; odwzajemnia uczucie Wertera, ale nie chce zdradzić Alberta, którego kocha.

Albert - kocha Lottę dojrzałą, spokojną miłością. Jest jej opiekunem i przyjacielem. Lubi Wertera, potrafi zrozumieć jego uczucie i współczuje nieszczęściu. Nie informuje go o dniu ślubu z Lottą, czym niewątpliwe oszczędza Werterowi cierpienia. Pożycza mu pistolety.

Werter - młody mężczyzna, powód miłosnej afery (związany z jedną z sióstr rozkochał w sobie drugą). Dlatego wyjeżdża do małego miasteczka Waldheim, szuka szczęścia w samotności, odsuwa się od ludzi, nie chce nawet, aby przyjaciel przystał mu jego ulubione książki. Poznaje Lottę, która okazuje się ową “boską kochanką”, bliźniaczą duszą, o której tyle mówią romantycy. Już w czasie pierwszego spotkania mają poczucie absolutnego zrozumienia. Werter nie może uwierzyć w swe szczęście, po kilku spotkaniach odkrywa, że Lotta odwzajemnia jego uczucie. Ma symptomy romantycznej miłości - silnej, odurzającej. Lotta, zgodnie ze sposobem przeżywania tego uczucia, ulega uwzniośleniu, staje się mistyczną boginią i w ten sposób jest uwielbiana. Werter myśli tylko o ukochanej, chce być tylko przy niej, ogarnięty bezgraniczną radością. Wszystko się zmienia, kiedy wraca Albert, który okazuje się dobrym człowiekiem i zaprzyjaźnia się z Werterem. Ten poznaje piekło romantycznej miłości. Cierpi tak bardzo, że postanawia wyjechać. Musi jednak wrócić, bo nie potrafi żyć bez ukochanej. Jego życie wewnętrzne jest teraz bardzo intensywne - wspomina, rozpacza, godzi się z losem i zaraz potem buntuje przeciw niemu. Odwiedza małżonków tak często, że Lotta prosi, by przestał (próbował ją pocałować). W końcu popełnia samobójstwo.

Werter to typowy kochanek romantyczny (bohater werteryczny). Rządzą nim uczucia. Jest nadwrażliwy, przesadnie skłonny do wzruszeń, żyje marzeniami, często ucieka od świata. Jest przy tym bierny - nie walczy o ukochaną kobietę i jej miłość (inaczej niż Giaur). Jest wykształcony, oczytany, subtelny i nie potrafi odnaleźć się w rzeczywistości.

wybujała wyobraźnia, uczuciowość (obsesja na punkcie Lotty jeny ta książka była dziwna)

brak zdecydowanego działania (nie walczy o Lottę)

dążenie do samozagłady,

widzenie świata przez pryzmat marzeń i poezji (nie myśli o powrocie Alberta, marzy o spotkaniu Lotty po śmierci)

niezgoda na konwencje obyczajowe i normy moralne (mieszczańskie pochodzenie Wertera staje się powodem wyproszenia go z arystokratycznego towarzystwa (a potem powrotu do Waldheim))

pesymistyczne poczucie bezcelowości życia i Weltschmerz... (spowodowane nieszczęśliwą miłością)

...kulminujące się w geście samobójczym.

Faust

Powstanie: od lat 1770, ale pierwsza wersja ukazała się w 1808 r.

Gatunek: dramat romantyczny (czyli łamie zasady antycznego dramatu, łączy epikę, lirykę i dramat). Nawiązuje do postaci dr. Johannesa Fausta, który wg legendy zawiązał pakt z diabłem i sprzedał mu swoją duszę.

Fabuła: Bóg i Diabeł zakładają się o duszę Fausta (jak w Księdze Hioba). Faust (dr filozofii, prawa, medycyny i teologii) uważa, że nic nie wie o świecie i jest zawiedziony życiem. Mówi o tym uczniowi, Wagnerowi, próbuje popełnić samobójstwo, od którego ratują go dzwony wielkanocne, chciałby przeżyć życie od nowa. Spotkany na spacerze pudel zmienia się w Mefistofelesa, który obiecuje mu pomóc w zamian za duszę. Czarownica odmładza Fausta, pokazuje mu Małgorzatę (15 l.), którą Faust uwodzi dzięki podstępowi ze skrzynką klejnotów i znajomością męża jej służącej Marty. Małgorzata zachodzi w ciążę (modli się o pomoc do Matki Boskiej Bolesnej), w drodze na randkę z nią Mefistofeles zabija jej brata Walentego (on i Faust uciekają), ze zgryzoty umiera jej matka. Faust i Szatan (jako Woland) uczestniczą w rozpuście i chaosie nocy Walpurgi. Faust dowiaduje się, że Małgorzata została zaaresztowana za dzieciobójstwo i rusza jej na ratunek. Ona jednak nie chce z nim uciec, a zbliżają się strażnicy, więc Mefistofeles popędza Fausta, mówiąc, że "Już straconą!" na co Głos z góry mówi "Ocaloną!!!". Jej dusza będzie ocalona w Niebie, Faust ją zostawia, ścigany przez głos, wołający jego imię. Tak oto w połowie fabuły kończy się książka.

Szatan młodość namiętność kobieta

Motyw faustowski (paktu z diabłem) pojawia się też np. w: "Pani Twardowska" A. Mickiewicza, "Mistrz i Małgorzata" M. Bułhakowa, "Solaris" S. Lema, "Niewidzialne życie Addie LaRue" V.E. Schwab, "Wiedźmin 3: Serce z kamienia" i malarstwie.

George Byron

Giaur

Powstanie: 1813 r.

Tytuł: "giaur" to "niewierny" wg muzułman, nie imię.

Gatunek: powieść poetycka - dłuższy synkretyczny utwór pisany wierszem. Poetycki język opisuje niejasną, niechronologiczną, fragmentaryczną fabułę.

Fabuła: koniec XVIII wieku w Grecji. Dużo opisów pięknego krajobrazu. Trzeba walczyć za ojczyznę. Giaur - gniewny, niespokojny, cierpi - pędzi na koniu. Muzułmanin Hassan - jego życie w przepychu, do którego wkradła się jednak pustka i cierpienie. Narrator wspomina moment, kiedy z pałacowych pokoi na śmierć wyprowadzono kobietę. Obraz walki Giaura i Hassana bez szczegółowych wyjaśnień. Turcy - wyrzucają worek do wody (jest w nim ciało Leili). Hassan - stracił całą radość życia (przez zniknięcie Leili – żony Hassana, która miała uciec z Giaurem), wyrusza na poszukiwania uciekinierów. Jego oddział zostaje zaatakowany przez ludzi Giaura. Giaur pokonuje Hassana. Leili z nim nie ma - została utopiona z rozkazu Hassana, a Giaur teraz mści się za śmierć ukochanej, po czym rozpoczyna samotną wędrówkę. Matka Hassana dowiaduje się o śmierci syna. Narrator tłumaczy decyzję Hassana, który postąpił zgodnie z obowiązującym prawem. Krytykuje Giaura i przepowiada mu, że stanie się upiorem, którego wiecznie będzie nękać zło, które wpuścił do swojego serca.

Mija 6 lat od śmierci ukochanej Leili. Giaur mieszka w klasztorze. Izoluje się, cały czas na nowo przeżywa własne cierpienie, konsekwentnie odcina się od świata. Ma myśli samobójcze. Największym jego cierpieniem jest samotność, z której jednak nie potrafi się wyzwolić. Giaur się spowiada. Wspomina swoją burzliwą młodość, miłość do Leili, walkę z Hassanem. Mówi jednak, że niczego nie żałuje. Obwinia się jedynie za śmierć ukochanej. Czuje nadchodzącą śmierć. Prosi o pochowanie go w anonimowym grobie, do końca podkreślając swoją obcość w świecie. Giaur umiera.

postawa romantycznego buntownika - nie godzi się z losem, pragnie pomścić Leilę

postawa bajroniczna - Giaur jest tajemniczy, osamotniony, ma w sobie wiele emocji i cierpienia, czuje się zmuszony do samotnej walki ze światem, indywidualista, buntownik, jego życie charakteryzuje miłość i zbrodnia, cierpi z powodu przeszłości i braku akceptacji od społeczeństwa.

Polski

Adam Mickiewicz

Juliusz Słowacki

"Rozłączenie"

wiersz, liryka bezpośrednia, podmiot ujawnia się

forma podobna do listu - zwroty do "ciebie" (kochanej osoby, za którą podmiot tęskni)

powstał 20 lipca 1835 roku nad szwajcarskim jeziorem Leman

adresat to prawdopodobnie jego matka Salomea <3

romantyczne przedstawienie krajobrazu, które wywołuje melancholię i tęsknotę

anafory: 5 wer­sów roz­po­czy­na się od „wiem”, a 3 od "nie wiesz"

podmiot pisze do adresatki, że krajobraz jest piękny i szkoda, że go nie zobaczy

ogólnie podmiot jest bardzo zasmucony

"Testament mój"

wiersz, poetyckie wyznanie skierowane do bliskich (ostatnie, bo podmiot umiera)

podmiot - poeta

adresat - bliscy, przyszłe pokolenia

nie ma dziedzica - ani dziecka, ani ucznia

jego życie minęło szybko jak błyskawica

pisał dla ojczyzny

motyw ojczyzny jako okrętu

prosi przyjaciół o unieśmiertelnienie go

i zadbanie o jego matkę

Lecz zaklinam: niech żywi nie tracą nadziei I przed narodem niosą oświaty kaganiec; A kiedy trzeba, na śmierć idą po kolei, Jak kamienie, przez Boga rzucane na szaniec

patriotyzm ↑

podmiot zostawia tu swoich przyjaciół i odchodzi

jego poezja zmieni ludzi na lepsze

testament poetycki - motyw non omnis moriar/nie wszystek umrę

"Grób Agamemnona"

wiersz

inspiracja: podróż do grobu Agamemnona (wodza Greków w wojnie trojańskiej)

historyzm

refleksja na temat Polski i powstania listopadowego

motywacja Polaków do walki

patriotyzm

krytyka wad narodowych Polaków: tchórzostwa, bezczynności, niesłusznego poczucia dumy

kontrast Polski realnej i idealnej

porównanie dziejów Polski i Grecji

"Lilia Weneda"

Powstanie: 1840 r. (jako początek serii o losach legendarnych postaci sprzed powstania Polski. Słowacki nigdy nie napisał kontynuacji żadnej swojej serii)

Gatunek: dramat romantyczny

Fabuła: Okolice jeziora Gopło, czas przedhistoryczny.

1. Lilla prosi swoją siostrę Różę o wywróżenie zwycięstwa w wojnie Wenedów i Lechitów, ta jednak wróży przegraną i śmierć bliskich za 3 dni.

2. Uwięzienie przez Lechitów Derwida, Lelum i Polelum (ojca i braci)

3. Rozmowa pustelnika Gwalberta ze Ślazem o niewiernych Wenedach. Pojawienie się Lilli i jej śluby wobec obrazu Bogurodzicy w nadziei ratunku.

4. Rozważania Lechitów o wojnie z Wenedami.

5. Rozmowa Lecha i Derwida o zaczarowanej złotej harfie (jest w niej duch przepowiadający przyszłość).

6. Okrucieństwo królowej Gwinony (chce zabić Wenedów, za odmowę pokazania harfy każe wydłubać Derwidowi oczy).

7. Obrzędy Róży Wenedy.

8. Śmierć Salmona (Ślaz go zabija jak wywróżyła Róża i podszywa się pod niego).

9. Ocalenie Derwida od kamienowania (pojawiają się Lech, Lilla i Sygoń. Zakład, że Lelum i Polelum ze 100 metrów utną mu toporem włos z głowy. Wygrywają i są wolni)

10. Spotkanie Lilli Wenedy z Lechitami w zamku i prośba o uwolnienie ojca (Gwinona mówi, że ok, ale zamek opuszcza ojciec z Lillą lub harfą. Chyba że przyprowadzą porwanego syna, Lechona.

11. Róża przedstawia wizję zagłady Wenedów, ich ostatnią nadzieją jest czarodziejska harfa – gdy Derwid na niej zagra Wenedzi zwyciężą. Derwid wraca jednak z zamku bez harfy, a Lilla nie może odprowadzić do króla Lechona ponieważ ten już nie żyje. Sama wraca po harfę.

12. Wściekłość Gwinony i zabójstwo Lilli (dusi ją pasem)(wysyła jej ciało w trumnie Derwidowi mówiąc że to harfa)

13. Walki między Lechitami i Wenedami (Wenedzi trochę wygrywają)

14. Samobójstwo Derwida z powodu śmierci córki

15. Gwinona pragnąca pomścić swojego syna zjawia się na polu bitwy. Król Lech zabija Lelum, a Gwinona zostaje zrzucona ze wzgórza. Polelum wchodzi na stos trupów i czeka na uderzenie pioruna (pragnie bowiem zginąć razem z bratem). Klęska Wenedów.

17. Objawienie się Bogurodzicy nad polem walki. Róża Weneda rzuca Lechowi pod nogi łańcuch, którymi byli skuci bracia Lelum i Polelum. (btw Róża jest w ciąży i o jej synu miał być sequel)

Rola poezji tyrtejskiej - poezję tyrtejską (patriotyczną, zachęcającą do umierania za ojczyznę) symbolizuje magiczna harfa. Czy poezja w ogóle ma moc sprawczą, czy słowo posiada moc, czy jest bezsilne?

Lilla Weneda jest miłującą pokój, łagodną harfiarką; daremnie usiłuje ona ocalić najbliższych i zapobiec zagładzie, na wzór bohaterek antycznych. Sens beznadziejnej walki rozumie Róża, stylizowana na druidkę literatury romantycznej, która przepowiada tragedię już w Prologu i wydaje się wciąż popychać Wenedów do klęski

Motyw historii - inspiracja rozpowszechnioną w XIX w. wizją powstania Polski i mitologią celtycką. Słowacki ukazuje sens dziejów narodowych. Klęski dopatruje się nie tyle w braku bohaterstwa, co w fatalizmie dziejowym, dwoistości ideowej narodu i jego oczekiwaniu na niezwykłe przemiany (motyw magicznej harfy, która miała "zwyciężyć narody"). Nadzieję poeta widzi jedynie w heroicznej ofierze. Historiozofia - szukanie sensu obecnych wydarzeń na podstawie przeszłości. Na pewno wszystko odnosi się do klęski powstania listopadowego.

"Kordian"

Powstanie: 1833 r.

Gatunek: dramat romantyczny (łamie zasady klasycznego dramatu: fragmentoryczna fabuła, zaburzenie zasady jedności czasu i miejsca, postacie fantastyczne, otwarte zakończenie)

"Przygotowanie" służy jako komentarz polityczny i próba oceny współczesności: noc sylwestrowa 1799 r., Karpaty, chata czarnoksiężnika Twardowskiego. Z kotła, w którym mieszają czarownice i diabły, ukazują się kolejno przywódcy powstania, przez których ono upadło:

Józef Chłopicki (stary, konserwatysta, nieudolny w działaniu);

książę Adam Czartoryski (prezes powstania rządu, jego dyplomatyczne zabiegi o uzyskanie poparcia dla powstania na Zachodzie okazały się bezowocne. "mimo czary wyszedł jakiś człowiek godny").

Jan Skrzynecki (bierny, brak odwagi i energii, bezmyślnie zlekceważył plany wojenne zdolnego stratega, generała Prądzyńskiego).

Julian Ursyn Niemcewicz (zapatrzony w przeszłość tradycjonalista, konserwatyzm, nie ma prawa do nazywania się poetą).

Joachim Lelewel (posiada dużą wiedzę książkową, ale traci czas na rozpamiętywanie: czy lepiej kiedy jest król? czy kiedy go nie ma, gdy Polska jako państwo niestety jeszcze nie istnieje).

Generał Jan Krukowiecki (poddanie Warszawy rosyjskiej armii).

tldr: wg poety bierność, konserwatyzm, polityka ugodowa, brak wiary w zwycięstwo, tchórzliwość i nieudolność wynikająca z podeszłego wieku przywódców doprowadziły do upadku powstania listopadowego.

Fabuła: A1. Kordian (15M) zostaje odrzucony przez Laurę (>15F). Kordian jest niezrozumiany, czuje Weltschmerz, nie widzi sensu życia - strzela sobie w głowę.

A2. Kordian przemierza świat w poszukiwaniu celu życia:

James Park, Londyn - Dozorca mówi mu, że wszystko można kupić

Dover - czyta "Króla Leara" Szekspira, ale poezja daje mu tylko chwilową ulgę

Włochy - Kordian ma kochankę, Wiolettę, której na zmianę mówi, że jest bogaty lub jest bankrutem i jest wielce zdziwiony, kiedy okazuje się, że jest z nim dla pieniędzy. Bez skrupułów zostawia ją bez środków do życia.

Watykan - prosi papieża o wsparcie sprawy polskiej, lecz ten stoi po stronie cara i grozi klątwą papieską za bunt. Papieska papuga krzyczy "Alleluja".

Mont Blanc - na szczycie Kordian wybiera rolę polskiego patrioty. Chce walczyć jak Winkelried, nawet jeśli ma to oznaczać konieczność ofiary. W tej walce zaczyna widzieć sens swojego życia (wreszcie).

A3. Koronacja cara na króla Polski, w trakcie której w tłumie nieznajomy (Kordian) śpiewa zamiast God save the king "Boże, pochowaj nam króla" . Podczas spotkania spiskowców nie udaje się podjąć decyzji o zamachu na cara. Wkurzony Kordian sam się tego podejmuje, ale w pałacu cara nękają go Strach i Imaginacja. Mdleje na widok Szatana wychodzącego z komnaty cara. Zostaje wykryty i skazany na śmierć. W szpitalu wariatów odwiedza go Doktor, którym jest Szatan (chce przekonać Kordiana, że jego misja nie miała sensu). Konstanty podczas sądu wojskowego, obiecuje Kordianowi zwolnienie z kary śmierci, jeśli dokona skoku przez bagnety. Mimo że Kordianowi się udaje, car podpisuje wyrok. Kordian żegna się z Grzegorzem, spowiada się, dalej wierząc w sens swojej ofiary. Konstanty kłóci się z carem o Kordiana. W końcu grozi mu buntem, co skłania cara do zmiany zdania. Wysyła gońca z odwołaniem nakazu, ale gdy ten dociera na miejsce, adiutant podnosi rękę z sygnałem do strzału.

dylematy egzystencjalne Kordiana - czuje brak sensu życia, nie może go odnaleźć

Motyw podróży romantycznej, poszukiwanie wartości

Winkelriedyzm Kordian vs mesjanizm AM (akt 3): " Polska Winkelriedem Narodów" vs "Polska Chrystusem Narodów". Winkelriedyzm romantyczny kwestionował cierpienie oraz bierne męczeństwo mesjanizmu, podkreślając sens walki czynnej. Idea ta pośrednio miała również tłumaczyć upadek powstania listopadowego. Polska jest Winkelriedem narodów Europy, a Kordian, planując zabicie cara, pragnął być Winkelriedem Polaków i przyjąć na siebie cierpienie za nich.

Cechy dramatu romantycznego (N-B K też!)

Zygmunt Krasiński

"Nie-Boska komedia"

Powstanie: 1833/5 r. Ojciec nie pozwolił Zygmuntowi brać udział w powstaniu listopadowym, bo był przeciwnikiem rewolucji, więc ten kilka lat poźniej napisał NBK na swoje usprawiedliwienie (i żeby poprzeć ojca).

Tytuł: nawiązanie do "Boskiej komedii" Dantego, "nie-boski" oznacza ludzki (wpływ na historię)(lub ocenę ludzkich działań jako złych). Komedia to utwór z happy endem.

Gatunek: dramat romantyczny (synkretyzm: ma elementy opisów jak w epice i liryki, jest przeznaczony do czytania, nie wystawiania w teatrze, fragmentaryczna akcja, łamanie zasady jednego czasu i miejsca)

Fabuła:

Część I

Ślub Męża (Hrabiego Henryka)

Sypialnia młodej pary - mąż śni o Dziewicy (stworzonej przez szatana), która jest dla niego uosobieniem czystej poezji.

Chrzciny Orcia, Mąż zachowuje się wobec żony ozięble; przybywa Dziewica, za którą Mąż idzie aż na skraj przepaści, ratuje go Anioł Stróż.

Maria (Żona) popada w obłęd (chciała być poetką, by odzyskać męża), umiera w szpitalu dla obłąkanych w ramionach Męża.

Część II (10 lat potem)

Orcio wykazuje talent poetycki, co przygnębia hrabiego Henryka, który z powodu poezji przeżył tragedię, stracił żonę.

Kuszenie hrabiego przez Orła - uosobienie bohaterstwa i sławy (stworzony przez szatana). Henryk podejmuje decyzję i staje na czele arystokracji.

Orcio ślepnie.

Część III

Rewolucja, dotychczasowi poddani występują przeciw swoim panom. Pankracy - wódz rewolucjonistów wydaje rozkaz Przechrzcie (Żyd, który zmienił wiarę), aby powiadomił Henryka o tym, że wódz rewolucji chce się z nim spotkać.

Hrabia Henryk w obozie rewolucjonistów (bardzo mu się nie podoba taki pozaklasowy chaos i antyarystokratyczne nastroje).

Spotkanie Henryka i Pankracego.

Część IV

Okopy Świętej Trójcy (obóz arystokratów) - Henryk jako przywódca przygotowuje obronę (arystokraci chcą układów).

Henryk i Orcio w podziemiach - duchy przepowiadają śmierć.

Nierówna walka, Orcio ginie trafiony kulą, Henryk skacze w przepaść.

Na gruzach starego świata staje Pankracy, przeciw niemu występuje Chrystus Zbawiciel - Pankracy umiera.

Poeta vs świat - romantycy byli przekonani o wyjątkowości poetów, którzy mieli mieć dar prorokowania, być wyznaczeni przez Boga, odgrywać rolę przywódców duchowych. Poezja ma moc sprawczą, jeśli jej źródłem jest miłość na przykład do ojczyzny, i jeśli sam poeta "jest pięknością", nie jest oderwany od rzeczywistości. Hrabia był złym poetą: zapomniał o swoich etycznych obowiązkach, uległ pokusom szatana, pożądał sławy.

Dramat rodzinny - Henryk daje się skusić Diabłowi i poezji, przez co traci żonę, a jego syna spotyka przekleństwo (p*eta, oślepienie, wieszczenie)

Dramat rodzinny – błędne zrozumienie przez Henryka koncepcji miłości romantycznej i poezji i tego skutek. Jako młody mąż Henryk odczuwa niepokój i nudę, nie jest zadowolony ze swojego życia, problemy codzienności przytłaczają go, tęskni za rzeczami mniej trywialnymi. Marzy o poetyckim życiu, więc więc razem z dziewicą ucieka ze ślubu swojego syna Orcia, od upadku ratuje go anioł stróż, ale gdy Henryk wraca, jest już za późno. Maria przyknęła syna by został poetą, by zasłużył na miłość ojca, sama też staje się poetką i popada w obłęd. W szpitalu dla obłąkanych umiera w rękach męża: Orcio traci wzrok.

Rewolucja (społeczna, członkowie obozu rewolucjonistów, przywódcy, przyczyny, przebieg, skutki, ocena) biedni ludzie się buntują przeciw arystokracji i Krasicki ich nie lubi

Dramat racji cząstkowych: spór HENRACEGO

Argumenty Pankracego: arystokracja jest klasą umarłą, bez majątków, niezdolną do walki, pozbawioną wartości, ich tarczą jest nieuzasadniona duma, nie mają idei, nie wierzą nawet w Boga, tylko tak mówią; arystokracja jest klasą niezdolną do działania, patologiczną przecina jest zdenerwowaną, nastawioną do życia konsumpcyjnie; starzy powinni ustąpić miejsca młodym, silnym rewolucjonistom, zdolnym do działania, którzy mogą zmienić świat; arystokracja ma zawyżone ego, jest pyszna

Argumenty Hrabiego Henryka: pod przykrywką nowych haseł rewolucjoniści wprowadzają dawne zbrodniarskie idee; arystokracja rządziła hołdując takim wartościom jak ojczyzna i rodzina; arystokracja opiekowała się ludem i bez niej nie byłoby klas niższych; rewolucjoniści skończą równie krwawo co arystokracja, celem rewolucji jest bezsensowna śmierć i zamiana ról ze szlachtą.

Listy Zygmunta Krasińskiego

Nie ma bo nie przeżyłam takiej dawki gejowania do Słowackiego nie ma na liście lektur do matury więc ich nie tykałam

Cyprian Kamil Norwid

"Coś ty Atenom zrobił Sokratesie"

Wiersz mówi o „niewspółczesności” wielkich ludzi, którzy byli przez współczesnych niedocenieni. Swoimi myślami, utworami, sposobem bycia wykraczali poza czasy swej epoki, co stanowiło ich tragedię. Fakt, iż byli wyobcowani w społeczeństwie, potęgował ich wielkość w latach późniejszych

podmiot pyta co ludziom zrobiły historyczne postacie, które za życia spotkały się z nienawiścią (otrucie, wygnanie, brak pochówku), a po śmierci są wielbione (mają kilka grobów)

postacie: Sokrates, Dante, Kolumb, Camoens, Kościuszko, Napoleon i na koniec Mickiewicz (bez wyjaśnień, ale to dlatego, że niedawno umarł)

wywalone na to jak cię pochowają, bo w końcu cię odkopią i opłaczą raz jeszcze, rozpoznając twój geniusz po czasie

fun fact, Norwida nikt nie doceniał za życia i dopiero w czasie II wś na nowo odkryto jego poezję i ją doceniono. Stąd "trzej wieszcze (i Norwid jeszcze)"

"Bema pamięci żałobny rapsod"

Józef Bem - bohatera powstania listopadowego, walczył we Francji i Portugalii, w czasie Wiosny Ludów bił się w obronie Wiednia i na Węgrzech. Wiersz powstał w roku 1851, kilka miesięcy po śmierci generała w Syrii. Dla autora Józef Bem był symbolem wartości moralnych oraz cnót obywatelskich i wojskowych.

rapsod - utwór poetycki opiewający w podniosłym stylu bohaterów i zdarzenia historyczne, pochodzi ze starożytnej Grecji

rapsod podzielony jest na dwie części: opis pogrzebu i ponadczasowe przesłanie

opis pogrzebu skonstruowanego na wzór pochówków dawnych wodzów słowiańskich. Rycerskie rekwizyty – miecz, pancerz, koń, sokół: panny żałobne, chłopcy uderzający w tarcze, płonące pochodnie

gdy pochód dochodzi do grobu narracja zmienia się z 3os. na 1os., a pochód się nie zatrzymuje, ale idzie w przyszłość

pochód przestaje być jedynie pogrzebem, a staje się marszem bojowników o wolność „zarażonych” wielkością generała. Prawdziwa idea nie umiera, tylko pobudza narody, których celem nie jest grób, tylko przyszłość.

"W Weronie"

nawiązanie literackie do "Romea i Julii"

rozmowa między cyprysami a ludźmi uczonymi, czyli między rozumem człowieka a uczuciem przyrody

"Łagodne oko błękitu (...) gwiazdę zrzuca ze szczytu" - czy niebo płacze nad losem kochanków czy to tylko meteoryt, który spada wg zasad fizyki?

na zakończenie ironia skierowana nie tylko ku „uczoności”, ale również ku obojętności współczesnych poecie ludzi.

"Fortepian Szopena"

usunelo mi caly podpunkt :)))))))))))))))))))))))))

rozmyślania o sztuce

podział na 3 części

1. opis chorego i cierpiącego Chopina, który umiera

2. roz­wa­ża­nia o do­sko­na­ło­ści mu­zy­ki i ogó­łu sztu­ki

3. o zda­rzeniach, któ­re były in­spi­ra­cją do stwo­rze­nia utwo­ru - wy­rzu­ce­nie for­te­pia­nu na bruk jest punktem kulminacyjnym po­ema­tu

Chopin jest porównywany do mitologicznego Orfeusza, który też był muzykiem i młodo umarł, ale był potem doceniany

fortepian jest symbolem sztuki, a Chopin - artysty

wraz z wyrzuconym fortepianem ginie artysta

muzyka Chopina jest doskonała. Pojawia się wy­róż­nio­na gra­ficz­nie „figura BRAKU”. Sztu­ka nie może być w peł­ni zro­zu­mia­na po­nie­waż jest ide­al­na, a świat wciąż po­zo­sta­je nie­do­sko­na­ły

Los nie­zro­zu­mia­ne­go po­ety przy­po­mi­na mękę Chry­stu­sa, przy­swo­jo­ną przez lu­dzi do­pie­ro po jego śmier­ci.

Sym­bo­lem do­sko­na­ło­ści jest kłos, da­ją­cy ziar­no, któ­re ma in­spi­ro­wać ko­lej­ne po­ko­le­nia.

Po­emat przed­sta­wia obraz Warszawy w 1863 roku. Pa­łac Za­moy­skich pło­nie, przez okno zo­sta­je wy­rzu­co­ny, przy­po­mi­na­ją­cy trum­nę, for­te­pian. Miesz­kań­cy bu­dyn­ku mil­czą, nie mają od­wa­gi prze­ciw­sta­wić się wro­go­wi.

różnice w podobnych pojęciach:

Werteryzm i bajronizm: bohaterowie obu typów są wrażliwi, głęboko odczuwają, odczuwają ból istnienia i zachowują się dramatycznie, ale bohater werteryczny użala się nad sobą, a bajroniczny robi coś z tym (np.mści się)

Mesjanizm i winkelriedyzm:

motywy:

Oba polegają na tym, że coś (naród, jednostka) jest wybrane jako specjalne i ma cierpieć za innych, ale w mesjanizmie to cierpienie jest bierne (Polska jest krzyżowania), a w winkelriedyzmie czynne (Polacy walczyli w powstaniu).

Winkelriedyzm to przeciwieństwo mesjanizmu a NIE koncepcja mesjanizmu

Bo Chrystus godzi się na swój los (Polacy godzą się z klęską powstania mimo ich poświęcenia) i po tym cierpieniu kiedyś nadejdzie nagroda

Winkelriedyzm to odpowiedź na mesjanizm, chodzi tam o walkę za wolność ojczyzny i innych krajów (Polacy nadal się poświęcają ale aktywnie, tak jak rycerz Winkelried, który przyjął na siebie atak strzał by odciągnąć uwagę wroga od swojego oddziału)

Pielgrzym - Giaur, Sonety Krymskie i Odeskie, Kordian

podróż

- orientalizm - Sonety Krymskie

ojczyzna, wolność, niepodległość

- rewolucjonizm - Kordian, Nie-Boska komedia, Dziady 3

- mesjanizm - Dziady 3

- prometeizm - Dziady 3,

ludowość - Dziady

- historyzm - Konrad Wallenrod, Giaur, Lilia Weneda

fantastyka - Dziady, Faust

- spirytyzm, mistycyzm

natura

uczucie, nieszczęśliwa miłość - Werter, Giaur

- werteryzm, irracjonalizm

#matura pl #matura #nmi #pl

[mri-mg]

Adam Mickiewicz (romantyzm)

Adam Mickiewicz (biografia bo konteksty, daty są tak orientacyjnie; co napisał)

urodzony 24 grudnia 1798 r. w Nowogródku

żył sobie na Litwie

1812 przez Nowogródek przeszły wojska napoleońskie Pan Tadeusz

1815 studia w Wilnie

1817 razem z Tomaszem Zanem założyli Towarzystwo Filomatyczne, a w 1822 Zgromadzenie Filaretów, które przerodziły się w spiskowe organizacje narodowo-patriotyczne

"Oda do młodości"

20s niespełniona miłość do zamożnej Maryli Wereszczakówny (werterowsko nie mogli się pobrać, bo on był ze szlachty zaściankowej, a ona zaręczona) Dziady 3 i 4

był sobie nauczycielem

1822 "Ballady i romanse"

1823 "Dziady" 2 i 4, "Grażyna" (hetero Illiada)

1823 zaaresztowany i uwięziony w klasztorze w Wilnie (nie lubił caratu, a car nie lubił jego)

zesłany w głąb Rosji (Petersburg, Odessa, Moskwa, Krym)

zaręczył się tam, ale zerwał zaręczyny

1826 "Sonety krymskie", "Sonety odeskie"

1828 "Konrad Wallenrod"

1830 podróżował po Europie i prawie wziął udział w powstaniu listopadowym, ale jednak został w Dreźnie, gdzie napisał:

1832 Dziady 3

wyemigrował do Paryża

Wielka Emigracja

ożenił się z Celiną Szymanowską, z którą miał 6 dzieci

1834 "Pan Tadeusz"

profesor w Lozannie (Szwajcaria)

1839-40 wydane pośmiertnie "Liryki lozańskie"

mesjanizm

1848 Legion Mickiewicz we Włoszech (Wiosna Ludów)

1855 chciał zrobić Legion Polski, więc pojechał tam gdzie wojna krymska ale zaraził się cholerą

zmarł 26 listopada 1855 r. w Stambule

Tematyka dzieł Mickiewicza:

Mickiewicz lowelas - romantyzm (w sensie miłość, ale też ludowość i duchy jak w epoce*) - Romantyczność*, Dziady 4*, Niepewność, Dobranoc

Mickiewicz zwiedzał świat, co skłoniło go do zbyt wielu rozmyślań, opisów przyrody i kryzysu egzystencjalnego - Sonety krymskie, Liryki lozańskie

Mickiewicz wielkim Polakiem był - polityka i niepodległość - Dziady 3, Konrad Wallenrod

nwm gdzie tu Oda do młodości pasuje

Początki

"Oda do młodości"

apostrofa do młodości

apoteoza młodości, któ­rej po­eta przy­pi­su­je ogrom­ną siłę du­cho­wą, szla­chet­ność, en­tu­zjazm i re­wo­lu­cyj­ny za­pał

gloryfikacja młodości

chęć do cał­ko­wi­tej prze­mia­ny świa­ta i wia­ra w zwy­cię­stwo wol­no­ści

sta­ła się wier­szem-ma­ni­fe­stem mło­dych ro­man­ty­ków

połączenie cech oświeceniowych i romantycznych, sta­no­wi utwór prze­ło­mu epok

ma elementy klasyczne i romantyczne

oda (gatunek klasyczny)

aluzje mitologiczne (pra­ce Her­ku­le­sa i lot Ikara)

motyw lotu, statku, mityczny

sentencja („w szczę­ściu wszyst­kie­go są wszyst­kich cele”)

kontrast młodości i starości

wyliczenia wad świata oświeceniowego

siłą ro­man­ty­ków jest wol­ność, sa­mo­dziel­ność w dzia­ła­niu i my­śle­niu. Moc mło­de­go po­ko­le­nia pod­kre­śla­ją mi­to­lo­gicz­ne po­rów­na­nia do Heraklesa

Motywacja mło­dzieży do dzia­ła­nia, aby chcia­ła wy­ko­rzy­stać peł­nię swo­ich moż­li­wo­ści

Bez­sil­ność po­ko­le­nia kla­sy­cy­stów od­da­je me­ta­fo­ra star­ca i sa­mot­ne­go że­gla­rza, któ­re­go ce­chu­je ego­izm. Ich świat jest ma­te­rial­ny, ogra­ni­czo­ny do tego, co wi­dać go­łym okiem. Sta­rzy są wy­co­fa­ni, skry­ci jak me­ta­fo­rycz­ny „płaz w sko­ru­pie”. Ich ży­cie po­zba­wio­ne jest celu, po śmier­ci na­tych­miast zo­sta­ją za­po­mnia­ni

Ide­alizm mło­dych ma zmie­nić świat po­zba­wio­ny wyż­szych uczuć, opar­ty wy­łącz­nie na ro­zu­mie. Przez jedność i braterstwo ro­man­ty­ków po­wsta­nie nowa rze­czy­wi­stość.

Młodzi>starzy

cechy ro­man­tycz­ne: rewolucja, uczuciowość, ograniczenie rozumu i utrata zmysłów, zdanie się na intuicję, emocjonalność, potęga ducha, prowokacyjność (obrażanie starszych i używanie pro­wo­ka­cyj­ne­go, bu­dzą­ce­go od­ra­zę słow­nic­twa, któ­re na­ru­sza kla­sy­cy­stycz­ne nor­my), ide­ali­zm mło­do­ści vs ma­ra­zm, w któ­ry po­pa­dli sta­rzy. Po­eta wzywa do rewolucji, któ­rej tak pra­gnę­li ro­man­ty­cy.

"Romantyczność"

Gatunek: ballada - bardzo romantyczny gatunek z pogranicza liryki (nastrojowość, emocjonalność), epiki (fabuła, narrator) i dramatu (dialogi), którego tematem są niezwykłe wydarzenia. Pochodzi z tradycji ludowej.

Cechy ballad romantycznych:

ludowość (obecność ludu – mieszkańców wsi, symbolika ludowa),

liczne dialogi w balladach poświęconych zmarłym

obecność postaci fantastycznych (nimf, rusałek, duchów)

przysłowia ludowe, złote myśli

Obecność przyrody

przyroda jako żywy bohater

język stylizowany na język ludowy

cały tekst ma charakter zwykłej, ludowej opowieści,

autor (utożsamiony z narratorem) solidaryzuje się z ludem

Fabuła: Akcja na rynku małego miasteczka. Młoda dziewczyna zachowuje się jak szalona. Karusia wyciąga do kogoś ręce, rozmawia z duchem zmarłego chłopaka. Prosty lud na początku jej nie ufa. Dopiero później ludzie stwierdzają, że widzi Jaśka, bo w jej sercu nadal obecna jest miłość. Wśród tłumu pojawia się starzec reprezentujący pojęcia klasyczne: wiedze, naukę rozum. On nie wierzy w istnienie ducha, wyśmiewa młodą dziewczynę. Pojawia się poeta- narrator ballady, przeciwnie; stwierdza: ,,czucie i wiara silniej mówi do mnie niż mędrca szkiełko i oko".

kolejna propaganda romantyzmu

wiara>>>rozum

ludowość

miłość (niespełniona bo Jasiek umarł)

natura

elementy fantastyczne (duch)

"Dziady" cz. IV

Gatunek: dramat romantyczny

0. Pojawienie się tajemniczego Pustelnika (który okazuje się być duchem) w domu Księdza w wieczór Dnia Zadusznego.

1. Pierwsza godzina - miłości:

- wspomnienie "książek zbójeckich" (=bardzo angsty ff)

- wspomnienie ukochanej,

- opowieść o trzech rodzajach śmierci,

- opowieść o skąpym lichwiarzu.

2. Druga godzina - rozpaczy:

- opowieść Gustawa o odwiedzeniu ruin rodzinnego domu,

- wspomnienie rozstania z ukochaną,

- symboliczne samobójstwo.

3. Trzecia godzina - przestrogi: obrona obrzędu Dziadów wypowiadana przez Gustawa.

4. Zniknięcie Gustawa.

Temat: wielka, nieszczęśliwa miłość głównego bohatera - Gustawa, który przybywa w noc Dziadów do domu Księdza i opowiada mu w ciągu trzech godzin smutną historię swojego uczucia. Jednocześnie w całej akcji dramatu odbija się romantyczna wiara w możliwość przenikania się świata żywych ze światem zmarłych oraz ich wzajemnego na siebie oddziaływania, a przez to problematyka moralna dotycząca kwestii winy i kary.

"Niepewność"

"Sonety odeskie" (1825 r.)

nie jest sonetem, to piosenka

erotyk (wiersz miłosny)

"czy to jest przyjaźń? Czy to jest kochanie?"

Miłość

Zwrot do ukochanej (tak naprawdę nie da się stwierdzić czy to on czy ona)

Podmiot nie wie czy kocha babkę czy tylko lubi

gdy z nią jest to jest spoko fajnie, ale gdy długo jej nie widzi to bardzo za nią tęskni

Umarłby dla niej ale nie czuje do niej żądzy

Pamięta o niej ale nie pamięta jej twarzy

Napisał to nie pod wieszczym natchnieniem więc zastanawia się czy natchnęła go przyjaźń czy kochanie

"Dobranoc"

"Sonety odeskie" (1825 r.)

sonet (ale też go przerobiono na piosenkę xd)

erotyk (wiersz miłosny)

Anafora - każda zwrotka zaczyna się od "Dobranoc"

Adresat - ukochana

Rozstanie kochanków

powtarzanie "dobranoc" buduje napięcie w utworze

To jest ten moment kiedy musisz się rozłączyć ale tylko nawzajem mówicie pa i cześć na różne sposoby (tylko tutaj jest romantyczny)

W końcu ona zamyka drzwi

"Powtarzając: dobranoc! nie dałbym ci zasnąć" no shit sherlock

Sonety krymskie

1826 r., zbiór 18 sonetów, które stanowią artystyczną całość (opisują wyprawę narratora, Pielgrzyma)(bo Mickiewicz był na takiej wycieczce na Półwyspie Krymskim). Ich głównym motywem jest samotność.

"Stepy akermańskie"

pielgrzym podróżuje sobie po stepach koło Akermanu

porównuje wóz na stepach do łodzi na morzu

robi się ciemno a on się chyba zgubił :skull:

nakazuje zatrzymać się, bo chce popodziwiać przyrodę

choć to niemożliwe, słyszy odległe żurawie, w trawie motyla i węża, usłyszałby głos z Litwy

ale ktoś mu przerywa: "Jedźmy, nikt nie woła!"

motyw Pielgrzyma, podróży i orientalizmu (bo to wschód, blisko Turcji)

pewnie tęskni za ojczyzną skoro nawiązał do Litwy

"Burza"

opis burzy na morzu

onomatopeje (dużo wyrazów z r - brzmią groźnie, z sz, ż i cz - brzmią jak wiatr)

okropny sztorm, zaraz cała załoga umrze

pojawia się "genijusz śmierci" - jej personifikacja

już ich koniec, panikują i się modlą

jeden tylko siedzi spokojnie, osobno i myśli: "szczęśliwy, kto siły postrada, Albo modlić się umié, lub ma z kim się żegnać". Samotnik.

zazdrości żeglarzom tego lęku, bo mają bliskich i życie, których utracą, gdy umrą

"Widok gór ze stepów Kozłowa"

pielgrzym opisuje i pyta o ładną i wysoką górę

Mirza mu o niej opowida i mówi, że tam był

po 4-4-3-3 wersach sonetu Mirza mówi: "To Czatyrdah!" (dramatyczny name drop)

a potem Pielgrzym mówi "Aa!!"[6][7]

"Bakczysaraj"

Mickiewicz stwierdził że to relatable historia, bo chanatu krymskiego już nie ma i to tak jak Polski - z winy Rosji

Bakczysaraj był stolicą chanów krymskich

teraz jest już tylko ruiną

zarośnięty, pełen dzikich zwierząt

przejęte od ludzi przez przyrodę

pozostała fontanna haremu (wybudowana dla ukochanej chana) która płacze

i woła przez pustynię, gdzie jest ta miłość, potęga i chwała, które miały trwać na wieki?

historiografia - szukanie prawd moralnych itp. w historii

"Bakczysaraj w nocy"

robi się noc

dużo słownictwa powiązanego z islamem i orientem

muzułmanie wracają do domu z modłów

slice of life z ich kultury

"Srebrny król" — księżyc. Ta przenośnia, jak i cały obraz nocy, wzorowane są na poezji perskiej

opis scenerii

"Pielgrzym"

tęskni za litwą jest samotny

"Ajudah"

ostatni sonet w cyklu

podmiot stoi sobie na górze Ajudah

opisuje jak fale agresywnie rozbijają się o brzeg (bo z Ajudahu widać morze)

krajobraz to pole walki żywiołów

wieloryby

apostrofa do "poety młodego"

rada do poety: jeśli czuje uczucia równie gwałtowne jak te fale to niech napisze o tym wiersz i dzięki temu zostanie zapamiętany na wieki (topos non omnis moriar)

podmiot ujawnił się jako romantyczny poeta

Liryki lozańskie

Liryk - krótki tekst liryczny, zwięzła i wyrazista wypowiedź (lapidarna), ujęcie jednego nadrzędnego obrazu lub przeżycia.

ostatnie dzieło AM, motywy akwatyczne, osobiste wyznanie, refleksja o sensie życia i przemijaniu.

"Nad wodą wielką i czystą..."

stoją nad tą wodą czarne kamienie i czarne chmury, burza, woda odbija światło przez chwilkę i tyle, dalej jest wielka i czysta

ogromna potęga jaką posiada zjawisko naturalne

Poeta usiłuje uświadomić każdemu, że przeznaczenia nie możemy zmienić tak samo jak skały. "Skałom trzeba stać i grozić". Ich funkcją jest stanie i grożenie. Nie jesteśmy w stanie zmodernizować naszego losu

autor postanowił pełnić taką rolę w swoim życiu jaka została mu nadana. "Mnie płynąć, płynąć i płynąć".

pejzaż wewnętrzny (przyroda=opis przeżyć poety)

przedstawienie losu człowieka, ukazanie jego przemijalności w relacji do natury, która jest wieczna

kontemplacja

woda wielka i czysta = motyw akwatyczny

"Polały się łzy..."

absolutnie najlepszy wiersz Mickiewicz, bo ma tylko 5 wersów

lapidarny

1. "Polały się łzy me czyste, rzęsiste" - rozpłakał się (z rozgoryczeniem)

2. powód: "dzieciństwo sielskie, anielskie" (onomatopeja, bo miękkie zgłoski)

3. powód: "młodość górna i durna" (twarde głoski, ma negatywny stosunek do młodości, taki trochę sarkastyczny, że co on niby wtedy myślał??)

4. powód: "wiek męski, wiek klęski" (sssss jak syk bólu, bo tym też jest zawiedziony)

5. powtórzenie pierwszej zwrotki

budowa klamrowa

wiersz jest krótki, bo życie jest krótkie i niewarte więcej

motyw płaczu = motyw akwatyczny i guess

w sumie podmiot płacze, bo tęskni za dzieciństwem i żałuje, że zmarnował resztę życia

wyznanie

"Gdy tu mój trup..."

trup podmiotu zasiada wśród ludzi - paradoks

tymczasem jego dusza gdzieś daleko odpływa

ciało-trup pozostaje w codzienności, której nie może zaakceptować, zdaje się, że funkcjonuje zupełnie normalnie: spotyka się ze znajomymi i próbuje z nimi rozmawiać. Próbuje zagłuszyć wewnętrzny ból. Bohater jest rozdwojony, oddala się sam od siebie, jego dusza przebywa daleko,

zone out/dysocjacja

obraz mentalny

tak naprawdę jest w "ojczyźnie myśli swojej", gdzie jest ładnie, lato, arkadyjsko

pewnie chodzi o to że jest emigrantem i tęskni za Litwą

"Snuć miłość..."

podmiot chce "snuć miłość" (kochać), porównuje to kolejno do snucia nici przez jedwabnika, wody płynącej ze źródła, kucia złotej blachy, wiatru, siania zboża, wychowywania dzieci

z tego bierze się moc, która jest kolejno jak moc przyrody, żywiołów, krzewienia, ludzi, aniołów i Stwórcy

nwm co to oznacza ale dużo gradacji

paralelizm składniowy (bo każdy wers jest podobnie zbudowany)

część pierwsza, cała zbudowana z serii porównań, niezwykle obrazowo pokazuje, czym jest miłość i jak się ona w człowieku rodzi; część druga, również zbudowana na zasadzie paralelizmu, wyraża przekonanie o jej niezwykłej mocy.

Dramaty

"Konrad Wallenrod"

Gatunek: powieść poetycka - inspirowana G. Byronem ("Giaur"), synretyzm rodzajowy i gatunkowy, zaburzenia chronologii

Fabuła: Litwa - zagrożona ekspansją Krzyżaków. Obiór

Ma być wybrany wielki mistrz Zakonu; kandydatem jest tajemniczy Konrad Wallenrod, którego nieodłącznym przyjacielem i powiernikiem jest mnich Halban (wajdelota=bard). Halban i Arcykomtur wychodzą z zamku, aby rozważyć kwestię wyboru wielkiego mistrza. Słyszą głos pustelnicy z położonej nieopodal zamku wieży, wymienia imię Konrada. Konrad zostaje wielkim mistrzem i wprowadza rygor w życiu zakonnym. Często odwiedza mieszkankę wieży, z którą toczy tajemnicze dialogi (wydaje się, że doskonale się znają i łączy ich głębokie uczucie).

Na zamku krzyżackim odbywa się uczta na której pojawia się „stary wieszcz” - tajemniczy litewski wajdelota, śpiewa pieśń i opowiada (retrospekcja: powrót Litwinów z wojennej potyczki, wśród nich młodzieniec i jego starszy opiekun; młodzieniec opowiada Kiejstutowi swoją historię: jako dziecko dostał się do niewoli krzyżackiej został ulubieńcem Winrycha von Kniprode, ale chętnie słuchał opowieści starego litewskiego wajdeloty; nazywano go Walter Alf; chłopiec dorastał jako Litwin, skorzystał z pierwszej okazji, aby przejść na stronę Litwinów; Walter ożenił się z Aldoną, córką Kiejstuta, ale opuścił żonę, aby nieść pomoc zagrożonej przez Krzyżaków Litwie). Wajdelota kończy pieśń zapowiadając, że imię Alfa będzie kiedyś szeroko znane na Litwie;

Konrad, wyraźnie poruszony opowieścią wajdeloty śpiewa balladę Alpuchara - opowieść o bohaterskim Arabie Almanzorze, który zaraził się dżumą i chory wszedł do obozu Hiszpanów; pozornie się z nimi bratając wniósł między wrogów zarazki śmiertelnej choroby;

następuje ogólne zdziwienie, zgromadzonych rycerzy zaskakuje zachowanie wielkiego mistrza, krążą pogłoski, że to Halban, przebrany za wajdelotę, śpiewał Konradowi pieśń, która go tak wzburzyła.

Konrad prowadzi Krzyżaków przeciw Litwinom. Prowadzi wojnę tak, że Zakon ponosi druzgocącą klęskę. Tajemne zakonne zgromadzenie odkrywa, że Konrad Wallenrod nie jest nim w rzeczywistości, był giermkiem rycerza o takim nazwisku, który zaginął podczas walk w Palestynie. Na Konrada zapada wyrok śmierci. Okazuje się, że to Walter Alf, a kobieta z wieży to jego żona - Aldona.

Wallenrod rozmawia z Pustelnicą, to ich ostateczne rozstanie.

Wieki mistrz wypija truciznę. Halban żegna się z nim i odchodzi, aby opowiedzieć Litwinom o ich bohaterze. Konrad daje Aldonie znak, że umiera (błysk lampy), z pustelniczej wieży słychać śmiertelny jęk.

Konrad Wallenrod - tak naprawdę Walter Alf, którego w niewoli krzyżackiej wajdelota Halban wychował na Litwina. Zostawił Krzyżaków, ożenił się z Aldoną (córką księcia* Litwy Kiejstuta). Opuścił żonę i ojczyznę, by walczyć z Krzyżakami, podając się za jednego z nich - Konrada Wallenroda, którego był giermkiem i który zaginął w Palestynie. Zostaje wybrany na wielkiego mistrza zakonu, niedaleko którego mieszka pustelnica (Aldona). Prowadzi Krzyżaków do boju i doprowadza do wygranej Litwy. Tajemne zgromadzenie odkrywa jego spisek i skazuje go na śmierć. KW/WA żegna się z Aldoną i wypija truciznę. Aldona umiera ze smutku czy coś. Jest bohaterem bajronicznym. Konrad ma także cechy prometejskie: jest gotów do najwyższych poświęceń w imię dobra własnego narodu.

Bohater bajroniczny to:

• Samotnik-buntownik, skłócony z całym światem,

• postać obciążona tajemnicą czy winą, która powoduje cierpienie bohatera. Nie jest ani męczennikiem, ani silnym bojownikiem w stylu Prometeusza. Walczy, często w imię swojego własnego lub narodowego dobra, natomiast jest w tej walce z reguły osamotniony. 

• Nieszczęśliwy kochanek, 

• Emocjonalny, gwałtowny (rządzą nim dwa przeciwstawne, ale bardzo silne uczucia: ogromna miłość do Aldony i równie silna nienawiść do Krzyżaków)

• Jest przy tym wszystkim przekonany o własnej wyższości, wyjątkowości; wyróżnia go duma, a nawet pycha. 

• To indywidualista, który z reguły zostaje postawiony przez trudnym wyborem moralnym, który wywołuje u niego cierpienie (zdrada Litwy czy Krzyżaków, miłość do Aldony vs nienawiść do Krzyżaków)

kostium gotycki - Poeta proponuje przywdzianie maski, czyli dopuszcza do składania ewentualnych deklaracji współpracy z zaborcą, wskazując jednocześnie na konieczność spiskowania i walki z Rosją pod pozorami wierności i lojalności. Aby oszukać cenzurę, sięga po kostium historyczny i umiejscawia akcję utworu w przeszłości, w latach 1390. Chodzi o to, żeby w ten sposób Polacy walczyli z carem.

wallenrodyzm - posługiwanie się podstępem i zdradą, by osiągnąć swój cel, który jest wzniosły i szlachetny

walka moralna i niemoralna:

moralna - walka na polu bitwy, "sposobem lwa", wg kodeksu rycerskiego, umieranie za ojczyznę

niemoralna - walka podstępem, "sposobem lisa", przechytrywanie i oszukiwanie wrogów, niekierowanie się żadnymi zasadami moralnymi

"Dziady" cz. III

martyrologia i heroizm młodzieży (przykłady heroizmu) [dedykacja, sceny I, VII, VIII]

ocena pl społ (naród lawa)[VII,VIII]

prometeizm [II,III]

przyszłość PL wg księdza [V, wstęp hist.]

rosja i ruscy [2,6,7,8,ustep, do przyjacoil moskali]

dramat romantyczny

Z podstawówki

Dziady 2

Pan Tadeusz

motywy:

Pielgrzym, podróż

- orientalizm

ojczyzna, wolność, niepodległość

- rewolucjonizm, mesjanizm, prometeizm

ludowość

- historyzm

fantastyka

- spirytyzm, mistycyzm

natura

uczucie, nieszczęśliwa miłość

- werteryzm, irracjonalizm

samotność

#matura pl #matura #nmi #pl

[mri-mg]

This sounds fun as hell.

#jara cimrman #čumblr #nmi

[mri-mg]

2023 list of luckiest to unluckiest birthdays

#dont mean to brag but i won the birthday game #the real win was that for once i decided to read a list in order

[mri-mg]

thinking again about TvTropes and how it’s genuinely such an amazing resource for learning the mechanics of storytelling, honestly more so than a lot of formally taught literature classes

reasons for this:

basically TvTropes breaks down stories mechanically, using a perspective that’s not…ABOUT mechanics. Another way I like to put it, is that it’s an inductive, instead of deductive, approach to analyzing storytelling.

like in a literature or writing class you’re learning the elements that are part of the basic functioning of a story, so, character, plot, setting, et cetera. You’re learning the things that make a story a story, and why. Like, you learn what setting is, what defines it, and work from there to what makes it effective, and the range of ways it can be effective.

here’s the thing, though: everyone has some intuitive understanding of how stories work. if we didn’t, we couldn’t…understand stories.

TvTropes’s approach is bottom-up instead of top-down: instead of trying to exhaustively explore the broad, general elements of story, it identifies very small, specific elements, and explores the absolute shit out of how they fit, what they do, where they go, how they work.

Every TvTropes article is basically, “Here is a piece of a story that is part of many different stories. You have probably seen it before, but if not, here is a list of stories that use it, where it is, and what it’s doing in those stories. Here are some things it does. Here is why it is functionally different than other, similar story pieces. Here is some background on its origins and how audiences respond to it.”

all of this is BRILLIANT for a lot of reasons. one of the major ones is that the site has long lists of media that utilizes any given trope, ranging from classic literature to cartoons to video games to advertisements. the Iliad and Adventure Time ARE different things, but they are MADE OF the same stuff. And being able to study dozens of examples of a trope in action teaches you to see the common thread in what the trope does and why its specific characteristics let it do that

I love TvTropes because a great, renowned work of literature and a shitty, derivative YA novel will appear on the same list, because they’re Made Of The Same Stuff. And breaking down that mental barrier between them is good on its own for developing a mechanical understanding of storytelling.

But also? I think one of the biggest blessings of TvTropes’s commitment to cataloguing examples of tropes regardless of their “merit” or literary value or whatever…is that we get to see the full range of effectiveness or ineffectiveness of storytelling tools. Like, this is how you see what makes one book good and another book crappy. Tropes are Tools, and when you observe how a master craftsman uses a tool vs. a novice, you can break down not only what the tool is most effective for but how it is best used.

In fact? There are trope pages devoted to what happens when storytelling tools just unilaterally fail. e.g. Narm is when creators intend something to be frightening, but audiences find it hilarious instead.

On that note, TvTropes is also great in that its analysis of stories is very grounded in authors, audiences, and culture; it’s not solely focused on in-story elements. A lot of the trope pages are categories for audience responses to tropes, or for real-world occurrences that affected the storytelling, or just the human failings that creep into storytelling and affect it, like Early Installment Weirdness. There are categories for censorship-driven storytelling decisions. There are “lineages” of tropes that show how storytelling has changed over time, and how audience responses change as culture changes. Tropes like Draco in Leather Pants or Narm are catalogued because the audience reaction to a story is as much a part of that story—the story of that story?—as the “canon.”

like, storytelling is inextricable from context. it’s inextricable from how big the writers’ budget was, and how accepting of homophobia the audience was, and what was acceptable to be shown on film at the time. Tropes beget other tropes, one trope is exchanged for another, they are all linked. A Dead Horse Trope becomes an Undead Horse Trope, and sometimes it was a Dead Unicorn Trope all along. What was this work responding to? And all works are responding to something, whether they know it or not

#writing #storytelling #eng