Test 5 19’uncu Yüzyılda Grafik Tasarım Aykut ilter 5. 19’UNCU YÜZYILDA GRAFİK TASARIM Bölümle İlgili Özlü SözKalite asla bir tesadüf değil, daima akıllı bir gayretin sonucudurJohn RuskinKazanımlar1. Sanayi Devrimi ve grafik tasarımla ilgili tarihi süreci, temsilcilerini, temel kavramları tanımlar.2. Sanat ve El sanatları arasındaki ilişkiyi açıklar.3. William Morris ve Kelmscott Basımevi’nin Grafik Tasarımdaki rolünü bilir.4. Art Nouveau dönemi ve yeni yüzyıl’da grafik tasarım örneklerini söyler.5. Amerikada Art Nouveau temsilcilerinin bazılarının ismini söyler6. Viyana Secession Okulu’nun grafik tasarım açısından önemini açıklar.7. Jugendstil, Gençlik Stilinin grafik tasarım açısından önemini açıklar.Birlikte Düşünelimİnsanlık tarihinde çok önemli değişimlere yol açan, tekerleğin bulunması gibi, belirli icatlar vardır. Buharlı makinalar da bunlardan biridir? Günümüzde buharlı makinaların tasarım alanında etkisini gördüğümüz bir alanı örnekleyerek söyleyebilir misiniz?William Morris ismi sizde neyi çağrıştırıyor?Makinalar nesnelere ruh veremezler, o yüzden nesne üretilirken insanın elinin değmesi gerekir mealinde açıklama yapan düşünür J. Ruskin, hangi önemli hareketin fikri temellerini atmıştır?Bir ülke veya bölgede endüstrinin gelişmesi grafik tasarım alanında ne gibi değişimlere yol açabilir?Sanayi devrimi hayatımızın hangi temel ihtiyaçlarında değişimi zorunlu kılmıştır?Sanat ile el sanatları arasında bir fark var mıdır?El sanatı eserlerine örnekler verebilir misiniz?Sizce Kütahya’da en fazla bilinen el sanatı örneği nedir?Yeni yüzyılın getirdiği yeniliklerden birkaçını söyleyebilir misiniz?William Morris’in grafik tasarım alanındaki bilinirliğini sağlayan en önemli şey nedir?Reklam ve İletişim ilişkisinin 19.yy’daki durumu hakkında ne biliyorsunuz?Başlamadan ÖnceBu bölümde, bir önceki bölümde üzerinde durulan Avrupa’da tipografi ve baskı; Rönesans, Rokoko, Neoklasik ve Viktorya Dönemlerinin devamı olan Sanayi Devrimi ve Grafik tasarım, Sanat ve El Sanatları Hareketi, William Morris ve Kelmscott Basımevi, Art Nouveau ve Yeni yüzyıl, 19. yy. da Reklam ve İletişim konuları üzerinde durulacaktır. Ayrıca önceki dönemlerin yeni dönemlere olan etkisi ve yansımaları da irdelenecektir. Bu kapsamda bu bölümde irdelenecek olan dönemlerin önemli temsilcilerinin ve eserleri/tasarımlarının bazıları da incelenecektir.İnsanlık tarihinin geçmişine bakıldığında önemli olgu ve olayların büyük değişimlere yol açtığı bilinmektedir. İklim değişimi, göç, savaş, keşif, teknolojik gelişme vb. olgular genel olarak bunlara örnek olarak verilebilir. Ayrıca teknolojinin getirdiği yenilikler zinciri olarak bilinen sanayi devrimi de bu örnekler arasında sayılabilir. Kas gücüne dayalı geleneksel yöntemlerle yapılan üretimlerin makinalar yardımıyla otomasyon sistemiyle gerçekleştirilmeye başlaması, insanlık tarihinde önemli bir gelişme oldu. Sanayileşme ile birlikte insan gücü ile yapılan birçok üretim biçimi değişti. Kentleşme ve buna bağlı olarak çevre sorunları gibi olgular oluşmaya başladı. Sosyal yaşam, eğitim ve basın yayın sistemleri de değişmeye başladı. Seri üretimin getirdiği kolaylık ve arzı karşılama düzeyi, el sanatlarını sorgulanır hale getirdi. Ancak el sanatları ile uğraşan sanatçı ve tasarımcılar ise tam aksi yönde tavır sergiledi. Bunun için sanat ve el sanatları hareketi, basım evleri vb. oluşumlar ortaya çıktı. Sanayileşme ile birlikte kent yaşamında afiş gibi bazı tasarımlar öne çıktı. Fabrikalaşma ise AEG gibi firmalarda kurumsal kimlik anlayışını ortaya çıkardı. Kıtalar arası seyahat ve basım ürünlerinin hareketliliği, özellikle Batının Doğu sanatlarından etkilenmesine ve eserleri ile tasarımlarına yansımasına yol açtı. İç mimari yanında bu dönemde grafik tasarım ürünleri hem yaygınlaştı hem de çeşitlilik göstermeye başladı. Bu bölümde sanayı devrimi ile başlayan bu değişimi ve dönüşümü genel alnlamda sanat özel anlamda ise grafik tasarım açısından ele alınmıştır.5.1. Sanayi Devrimi ve Grafik tasarımTarım toplumundan endüstri toplumuna geçişi ifade eden Endüstri ya da Sanayi Devrimi, 1760’lı yıllarda İngiltere’de başlamış 1840’lı yıllara kadar önceleri Kuzey Avrupa sonra da Amerika’ya kadar yayılarak devam etmiştir. Endüstrinin gelişimine katkı sağlayan otomasyon sistemlerini, bilgi alışverişlerini ve üretim teknolojilerinin gelişimini içeren bu dönem, fabrikaların işleyişinde insanın yanı sıra otomatik makine sistemlerinin kullanılabilmesine imkân sağlayan gelişmelere de sahne olmuştur. İlk önce özellikle çelik sektörü ile başlayan gelişme, tekstil sektörüyle devam etmiştir. Görsel 1. Haber ortak (2020). Sanayi Devrimi Bir Fabrika Görünümü.Endüstri devriminin birçok alana etkisi olmuştur. Bunlardan en önemlileri şöyle sıralanabilir: Bilim ve teknoloji alanındaki gelişmeler hızlanmış, üretimin artmasıyla çevre sorunları oluşmaya başlamış, fabrikaların yaygınlaşması sonucunda kırsaldan kentlere ekonomik refahtan pay almak isteyen insanların göç etmesi, şehirlerdeki nüfusun artmasına yol açmış, sömürgecilik yaygınlaşmış, dünya genelindeki genel refah düzeyi yükselmiş, sanayinin oluşması işçi sınıfının ortaya çıkmasına yol açmıştır.Bu genel gelişmeler yanında, sanat ile ilgili değişimlerde olmuştur. Fabrikalardaki seri üretim, el sanatları ve ustalarının zor durumda kalmasına zemin hazırlamıştır. Endüstridevriminin grafik tasarıma yansıması ise basın-yayın sektöründe işgücünün makinalar yardımıyla yapılmaya başlaması ve basılı kağıt boyutlarını iki katına çıkaran baskı makinası ile çok önemli bir noktaya gelmiştir.Basın-yayın sektöründe işgücünün makinalar yardımıyla yapılmaya başlaması ve basılı kağıt boyutlarını iki katına çıkaran baskı makinası ile çok önemli bir noktaya gelmiştir. Görsel 2. İstanbul Ofset ve Matbaa (t.y.). Baskı makinası.Ayrıca nüfusun artması ile endüstri ürünlerine olan talep artınca, tasarım ön plana çıkmıştır. Sanatın bir ders olarak okullara girmesi bu dönemde olmuştur. “Sanayi Devrimi ile birlikte güzel sanatlar alanında tasarım, üretilen malın satılması amacıyla ön plana çıkmıştır. Endüstri’nin hızla gelişimi, endüstriyel tasarıma gereksinimi de büyük boyutta gündeme getirmiştir.John Ruskin vb. eleştirmenler ile mimar Augustus Welby Northmore Pugin sanayileşmenin getirdiği problemlerinden yakınmaları; endüstriyel üretimin seri üretimden kaynaklı niteliksiz ve homojenleşen ürünleri ortaya çıkarması, işçi sınıfının temsiliyetinin olması gerektiği anlayışı, sosyal, ahlaki ve sanatsal karmaşaya karşı tepki “Arts and Crafts” hareketinin doğmasına yol açmıştır.Reklam endüstrisinin büyümesi ve renkli baskının artmasıyla birlikte şirketler, markalarının görünürlüğüne önem vermeye başladı. Bunun için kurumsal kimlik tasarımları oluşturdular. Görsel 3. Valve Corporation (t.y). İngiliz Demiryolu Şirketi logo tasarımları.Ayrıca yayıncılık ve afiş tasarımı popüler oldu. “Yazı karakterleri 19. Yüzyılın ilk 10 içinde kalın gövdeli hal aldı. 1803’de Robert Thorne ilk kalın hatlı yazıyı (fatface) tasarladı” (Becer, 1997). Dolayısı ile kullanımı artan grafik tasarım, tekstil, iç mekan tasarımı vb. ürünler üzerinde de görülmeye başlandı. Görsel 4. İngiliz Demiryolu Şirketi logo tasarımlarının güncel hali. Amazon.co.uk. (t.y.)Reklam endüstrisinin büyümesi ve renkli baskının artmasıyla birlikte şirketler, markalarının görünürlüğüne önem vermeye başladı. Bunun için kurumsal kimlik tasarımları oluşturdular.Ayrıca yayıncılık ve afiş tasarımı popüler oldu. “Yazı karakterleri 19. Yüzyılın ilk 10 içinde kalın gövdeli hal aldı. 1803’de Robert Thorne ilk kalın hatlı yazıyı (fatface) tasarladı” (Becer, 1997). Dolayısı ile kullanımı artan grafik tasarım, tekstil, iç mekan tasarımı vb. ürünler üzerinde de görülmeye başlandı. Görsel 5. Design is History (t.y.). Henri Toulouse-Lautrec, Moulin Rouge - La Goulue, 1891. (Soldaki görsel)Görsel 6. Design is History (t.y.). Henry van de Velde, Tropon, 189. (Sağdaki görsel)“Yazı karakterleri 19. Yüzyılın ilk 10 içinde kalın gövdeli hal aldı. 1803’de Robert Thorne ilk kalın hatlı yazıyı (fatface) tasarladı” (Becer, 1997). Görsel 7. Knebusch (2020). Fatface yazı karakteri5.2. Sanat ve El Sanatları Hareketi19. yüzyılın sonlarına doğru İngiltere'de ortaya çıkan, önce Avrupa, sonra da Amerika ve Japonya’ya kadar yayılan Sanat ve El Sanatları hareketi, toplumun, ürünlerin nasıl üretildiğine dair verdiği değere yönelik değişimi gösteren bir adımdır.Bu anlayış, sadece sanayileşmenin zararlı etkilerine karşı değil, aynı zamanda dekoratif sanatların homojenleşmesine ve niteliksizleşmesine de bir tepkiydi.Bu tepki hareketi, binalardan tutun da mücevherata ve grafik tasarıma kadar her şeyin tasarımında ve üretiminde reformlar yapılmasına yol açtı. Walter Crane'nin Sanat ve El Sanatları Sergi Topluluğu için basılı sezon bileti. Görsel 8. Walter Crane'ın Eseri. Virtue And Co., Publisher (t.y.).“Arts and Crafts” hareketinin felsefesine ilham kaynağı olan yazar ve sanatçı John Ruskin (1819-1900), 1849’da yazdığı ‘Seven Lamps of Architecture (Mimarlığın Yedi Lambası) adlı kitabında sanatçının, sanatını Tanrıya adaması gerektiğini, bunun da ancak sanatını kendi elleriyle yaratmasıyla mümkün olabileceğini ve eliyle biçimlendirdiği zaman yaptığı işten haz duyabileceğini ifade etmiştir. Benimsediği Ortaçağ anlayışıyla, el sanatlarını teşvik etmiş, ticaret ekonomisini reddederek, sanat ve uygulamanın, tıpkı Ortaçağ Gotik Katedralinin tasarım ve yapımında olduğu gibi, toplum hizmetinde birleşmesi gerektiğini benimsemiştir” (Pektaş, 1992:14). Görsel 9. Akter, (2018). Kitap Kapağı.Kuralcı bir tarzdan çok, bir dizi ideale göre yapılandırılan bu hareket, adını 1887 yılında Londra'da kurulan ve ilk başkanı, sanatçı ve kitap çizeri Walter Crane olan Sanat ve El Sanatları Sergi Topluluğu'ndan aldı.Topluluğun başlıca amacı, dekoratif sanatçıların çalışmalarının halkla ilgili olduğunu öne sürmekti. 1851'deki Büyük Sergi ve 1860'larda Güney Kensington Müzesi'nin Yenilenme Odaları (daha sonra V&A olarak anılacaktır) gibi birkaç mekân, dekoratif sanatçılara çalışmalarını halka gösterme şansı verdi.Harekete katılan insanların çoğu, 1880'lerde uluslararası üne sahip ve ticari olarak başarılı bir tasarımcı ve üretici haline gelen tasarımcı William Morris’in çalışmalarından etkilendi. Görsel 10. Widewalls (t.y.). Sol: Sanat ve El Sanatları Sergi Topluluğu'nun 11. sergisinin kataloğu / Merkez: Sanat ve El Sanatları Derneği üyeliği, detay / Sağ: Sanat ve El Sanatları Sergi Topluluğu'nun 13. sergisinin kataloğu.Morris, kurulduktan birkaç yıl sonra (1891 ile 1896'da ölümü arasında) Sanat ve El Sanatları Sergi Topluluğuna aktif olarak dahil oldu, ancak fikirleri, çalışmasının yayınlanmasına yardımcı olduğu dekoratif sanatçıların neslini büyük ölçüde etkiledi. Morris, günlük hayatta kullanılabilecek ve üreticilerinin hem ürünleriyle hem de diğer insanlarla bağlantıda kalmalarını sağlayacak şekilde üretilen güzel, iyi yapılmış nesneler yaratmanın önemine tutkuyla inanıyordu. Geçmişe, özellikle de ortaçağ dönemine bakarak, hem yaşam hem de üretim için daha basit ve daha iyi modeller için, küçük ölçekli atölyelere dayanan bir üretim sistemine geri dönmeyi savundu. Görsel 11. Widewalls (t.y.). William Morris - Süsler - Sol: Lale ve Söğüt, 1873 / Merkez: Windrush, 1881-83 / Sağ: African Marigold, 1876 yapay malzeme ile.Morris, Viktorya döneminin önde gelen sanat eleştirmeni John Ruskin'in (1819-1900) fikirlerinden ilham aldı ve çalışmaları bir ülkenin sosyal sağlığı ile mallarının üretilme şekli arasında bir bağlantı önerdi. Ruskin, tasarım eylemini yapım eyleminden ayırmanın hem sosyal hem de estetik açıdan zarar verici olduğunu savundu.Sanat ve El Sanatları hareketi, Augustus Pugin'in (1812-1852) çalışmalarından da etkilendi. Bir iç tasarımcı ve mimar olan Pugin (Görsel 14), Gotik bir dirilişçi ve Tasarım Reform Hareketi'nin bir üyesiydi. Orta Viktorya dönemi süsleme modasına meydan okunmasına yardımcı olmuştu ve Morris gibi ortaçağ dönemindeki hem iyi tasarım hem de iyi yaşama odaklanmıştı. Görsel 12. Victoria Albert Museum (2009). Pugin’in tavan eskiz tasarımları19. yüzyılın son on yılında ve 20. yüzyılda, Sanat ve El Sanatları hareketi, Londra, Birmingham, Manchester, Edinburgh ve Glasgow dahil olmak üzere İngiltere'nin dört bir yanındaki büyük şehirlerde gelişti.Bu şehir merkezleri, hız kazanmak için ihtiyaç duydukları altyapıya, organizasyonlara ve varlıklı müşterilere sahipti.Londra'daki orijinalinden esinlenen sergi toplulukları, Hareketin kamu kimliğinin oluşturulmasına yardımcı oldu ve tartışma için bir forum verdi.Sanat ve El Sanatları topluluğunun üyeleri mesajlarını yaymaya yöneldi: Daha iyi bir tasarımın, insanların hayatlarını aktif olarak değiştirebileceğine ikna etmeye çalıştı.1895 ve 1905 arasında bu güçlü toplumsal çaba, İngiltere'de Sanat ve El Sanatları ilkelerine odaklanan yüzden fazla organizasyon ve lonca yarattı.Güzel Sanatlar ve El Sanatları hareketinin bir özelliği, önde gelen temsilcilerinin büyük bir bölümünün mimarlık eğitimi almış olmasıydı.Bu ortak kültür, 'toplam' bir iç mekân için nesneler tasarlamanın önemine kolektif bir inancın geliştirilmesine yardımcı oldu: Mimari, mobilya, duvar dekorasyonu vb. Sanat ve El Sanatları da mimarlık üzerinde önemli bir etkiye sahipti. Philip Webb, Edwin Lutyens Charles Voysey ve William Lethaby gibi figürler, hem bölgesel hem de tarihi geleneklere atıfta bulunan binalarda iç mekânda sessizce devrim yaptı.Eski Daneshill Brick and Tile şirketinin Basingstoke'daki tarihi ofisi. 1905'te ünlü mimar Sir Edwin Lutyens tarafından tasarlandı.West House, mimar Philip Webb (1831-1915) tarafından William Morris için ünlü Red House'u tasarladıktan on yıl sonra bir 'stüdyo ev' olarak tasarlandı.E. Lutyens tarafından tasarlanan London EC2'deki Midland Bank'ın genel merkezi. 1924-39'da inşa edildi. Görsel 13. David Walter Hoare school diary (2021). Brickworks’ Office, 1900-1903, Sir Edwin LutyensMorris, çeyrek yüzyılda dekoratif sanatların yönünü değiştirmeyi başarmıştır.Sanatçı, aynı zamanda seri üretimin kalitesizliğine karşı insan emeğine ve malzemeye saygının hakim olduğu ortaçağ düşüncesine göre yaşamaya çalışmış, döneminde etkili olan farklı üsluplardan alınan öğelerin bir arada kullanıldığı Eklektisizm Üslubu’na karşı, milli üslup olarak Gotik tarzı benimsemiştir.Morris, 1860 yılında arkadaşı Philip Webb’in tasarladığı Gotik mimariye sahip “The Red House” (Kırmızı Ev ) adındaki evine taşınmış ve burası akımın kalesi haline gelmiştir” (Bilir, 2018:50). Görsel 14. Flickr (2011). Philip Webb, Gotik mimariye sahip “The Red House”.Morris ve Marshall, vitray, oyma, mobilya, duvar kağıdı, halı ve goblen üretiminde uzmanlaştı. Onların tasarımları, halkın beğenisinde tam bir devrim yarattı.Tasarımlar arasında Upton'daki Kırmızı Ev (1859) (Görsel 14), St. James Sarayı (1866), Cephanelik ve Goblen Odası, Victoria Albert Müzesi'ndeki (1867) Yemek Odası dönemin özelliklerini yansıtan önemli iç mekan tasarımlarını oluşturmuştu. 1875'te ortaklık sona erdi ve Morris Morris & Company adlı yeni bir iş kurdu.Morris politika ve politikacılar üzerine yazılar yazdı. Morris daha sonra yeni politik felsefesini açıkladı. O şöyle dedi: “Sosyalizm ile kastettiğim; ne zengin ne de fakir, ne usta olan ne de usta olmayan, ne boş oturan ne de fazla çalışan, ne aklını yeterince kullanmayan beyin işçilerinin ne de cesaretsiz el işçilerinin, tüm insanların eşit koşullarda yaşayacağı bir toplum sözlüğü anlamındadır".Sonraki birkaç yıl içinde Morris sosyalist düşüncelerini ifade eden broşürler yazdı, sokak köşelerinde sosyalist denemeler sattı, konuşma gezilerine katıldı, katılımı teşvik etti; grevlere katıldı ve çeşitli siyasi gösterilere katıldı. Morris, zamanının çoğunu siyasi yazı yazmaya adadı. Morris’in en önemli kitaplarından biri olan New from Nowhwrw’dir. William Morris 3 Ekim 1896'da vefat etti.5.3. William Morris ve Kelmscott BasımeviWilliam Morris, genellikle döşemelik kumaşlar, duvar kağıtları vb. tasarımlar yapma üzerine odaklandı. Morris sadece bir sanatçı değil, aynı zamanda ilk sosyal politika gereksinimini önemseyenlerden biri, üretici, vizyoner ve korumacı bir karakterdi: Sanatı ahlak, politika ve dinden ayırmanın mümkün olmadığı üzerinde durdu.Morris, 19. yüzyılın sonlarında Estetik hareketin yükselişini gördü. Estetik hareketinden James McNeill Whistler, “Sanat, tüm absürd ya da göstermelik anlamından bağımsız olmalı - tek başına olmalı” anlayışına inanıyordu. Diğer bir deyişle, sanat uğruna sanat yaklaşımı önemli olmalı, tüm sanatçıların sanattan başka kimseye karşı hiçbir sorumluluğu da olmamalı” diyordu.Tarihte bilinen en ünlü basımevlerinden biri olan Kelmscott, Williiam Morris tarafından 1891 yılında kuruldu. “Kelmscott Press”, Morris için gerçek anlamda hayatındaki sanat eserinin son noktası, doruk noktası, sanatçı ile sanat ve toplum arasındaki eski ilişkileri korumak için yaptığı son girişimlerinden biri oldu. Bunu 1891'de “Kelmscott House”'un yakınında bir kulübe kiraladığı üç baskı makinesi ile gerçekleştirdi. Görsel 16-17. Geoffrey Chaucer (t.y.)., Resimli gravür kitap, Kelmscott basımevi.Morris Kelmscott House”'da uzun zaman güzel kitapların basılması ve ciltlenmesi ile ilgilendi. Ortaçağ’ın el yazmaları ve Caxton gibi erken basımcıların çalışmalarından etkilenerek, elliden fazla kitabın (18.000 ciltten fazla basılmış) güzel baskılarını tasarlayıp üretti. Ancak “Kelmscott Press” tarafından yayınlanan kitaplar pahalıydı. Bu yüzden Morris kitaplarda kendi yazı karakterlerini tasarladı, kendi kâğıdını yaptı ve onları elle bastı (Görsel 16-17). Çok güzel olan kitaplar yavaşça okunmak, takdir edilmek, değer verilmek üzere tasarlandı ve böylece okuyucu, metin ve yazar arasında olması gereken ideal ilişkiler örtük de olsa kurulmaya çalışıldı.Kitap tarihi ve tipografi söz konusu olduğunda, kuşkusuz “Kelmscott Press”'ten öncesi ve sonrası denilebilir. Çünkü Kitapların baskısında yazı tipi, “leke” düzeni, ciltlenmesi, el yapımı kağıdı, Almanya’dan getirtilen mürekkebi, kısacası, kitabın tüm üretim süreci üniter bir yapıda tasarlandı ve basıldı. Kelmscott Press’in vizyonu, Orta Çağ'dan el yazmaları ve erken baskılı kitapların tasarımı ve geleneksel işçiliğine duyulan hayranlıktı. Sonuç olarak, Kelmscott Press'in kitapları hem antika özelliği gösteriyor hem de Sanat ve El Sanatları estetiğini tasarımlarda somutlaşmış oldu.Morris'in çalışmalarının ana göstergeleri, biçim ve işlev ilişkisi, tasarımın amaçsal açıdan bütünlüğü ve basitliği oldu.Morris, Kelmscott Press kitaplarında kullanılmak üzere üç tür yazı tasarladı:Golden - 18. yüzyıl Venedik matbaacılarına dayanan bir Roma tipi.Troy - Truva Tarihlerinin Recuyell'i için yaratılmış Gotik bir tip. Chaucer - Kelmscott Chaucer için oluşturulan Troy'un daha küçük bir versiyonu (Görsel 18).Golden Typ - Morris in tasarladığı üç yazı karakterine örnek Golden typ ile yazılı kitap örneği (Görsel 19). Görsel 18-19: Norton, D. (2017). William Morris & His Golden Type.Arts and Crafts hareketinin ve özel basımevlerinin, tipografi tarihine yönelmeleri, 20. yüzyılın ilk yarısında geleneksel harf karakterleri tasarımında büyük bir canlılık yaşanmasına yol açtı. Garamond, Plantin, Caslon, Baskerville ve Bodoni, eski ustaların harf tasarımları incelenerek tekrar döküldü ve yeniden üretildi (Sürmeli ve Gülpınar, 2018:1060-1061).5.4. Art Nouveau ve Yeni Yüzyıl 1890-1910Art NouveauArt Nouveau'u yani "Yeni Sanat", 1890 ve 1914 yılları arasında hüküm süren bir sanat hareketidir. Art Nouveau’nun, endüstrileşmenin getirdiği hızlı üretim sonrası dağınıklık ve tekdüzeliğe karşı bir tepki olan İngiliz Sanat ve El Sanatları hareketinin 1880 civarında ortaya çıkması ile filizlendi. Yani Viktorya dönemi dekoratif sanatların tasarımları ve kompozisyonları ile yeniden görülmeye başlandı. GustavKlimt , Emile Gallé, James AbbottMcNeill Whistler gibi 90'larda birçok Avrupalı sanatçıyı etkileyen, özellikle de ahşap blok baskılar olmak üzere Japon sanatının etkisiyle ortaya çıkan bir moda oldu. Bu dönemdeki Japon tahta baskıları, özellikle çiçek ve soğanlı formlar ile "kırbaç" eğrilerini içeriyordu.Japon tahta baskılarTahta baskılar ilk olarak sekizinci yüzyılın başlarında Japonya'da metinleri, özellikle Budist yazıtlarını yaymak için kullanıldı. Daha sonra tasarımcı ve ressam Tawaraya Sōtatsu on yedinci yüzyılın başlarında kağıt ve ipek üzerine tasarımlar basmak için ahşap kalıp kullandı. Bununla birlikte, on sekizinci yüzyıla kadar tahta baskı, yazılı metinleri yeniden üretmek için öncelikle uygun bir yöntem olarak kaldı. 1600’lü yıllarda başlayan süreç yaklaşık olarak 1868’li yıllara kadar sürdü.Gelinen süreçte Ukiyo-e özellikle 17 yy. da popüler hale geldi. ‘Yüzen Dünya’nın Resimleri’ anlamına gelen Ukiyo-e, Edo (bugünkü Tokyo) döneminden bir Japon tahta baskı ve boyama stilini ifade eder. “Bir başka kesim de bu alanın çalışanlarına "Kentli Ressamlar" diyordu. Ayrıca, renkli ağaç baskı ustaları tarafından yapılan ve gündelik yaşam tasvirlerine yer veren bu resimler; kentli soylu sınıfın sanatı olarak ta bilinmekteydi. Gerçekte ise "Japon Tarzı Halk Sanatı" dediğimiz Ukiyo E'nin esas hareketliliği orta sınıfın arka sokaklarında yetişen sanatçılardan geliyordu” (Kıran, 2009, 149).Bu dönemde ünlü tiyatro oyuncularını, güreşçiler, mitolojik konular, güzel kadınları, şehir hayatını ve romantik manzara vb. sahneleri betimlendi. Yüzen Dünya’nın Resimleri, Edo'nun (günümüz Tokyo) eğlence bölgelerinin yansıması olarak anıldı.Kentsel yaşamın duyusal zevklerini gösterdi. Zamanlarının en büyük Japon sanatçılarından bazıları - Ando Hiroshige, Katsushika Hokusai, Aralarında Utagawa Toyokuni III ve Keisai Eisen - öncelikle Ukiyo-e tarzında tahta baskı tasarımcıları olarak tanındı. Ukiyo-e, bu dönemde Avrupalı sanatçılar üzerinde de derin bir etkiye sahipti - düzleştirilmiş perspektifi ve yenilikçi kompozisyonları, Mary Cassatt, Vincent Van Gogh ve Henri de Toulouse-Lautrec gibi sanatçılara ve ayrıca sanat ve tasarımdaki Japonisme hareketine ilham verdi. Görsel 20. Onedio (2014). Ukiyo-e (Geleneksel Japon Resim Sanatı). Görsel 21. Arthipo (t.y.) Daqian Zhang Kuşları ve Kırmızı Yapraklar.Art Nouveau’da yeni kavrayış modelleri, yeni bir etik ile bir araya gelerek yeni biçim ve kurguları deneyen bir sanat ve düşünce akımının adı olarak belirir.Art Nouveau mimari ve dekoratif alanda günlük kullanıma dayalı, işlevselliği yüksek eşyaların üretildiği, üslup, marka ve tasarımcılarını ortaya çıkaran bir akımdır. Tüm 19. yüzyıl boyunca benimsenmiş olan eski ve tarihi üslupları canlandırma ve yineleme anlayışından ve bu anlayışa bağlı olarak Akademizm’den farklı olarak yeni ve çağdaş olmayı önerir. Esin kaynağı ise Avrupa dışı kültürlerdir (Baytar, 2019).Art Nouveau sanat akımı mimariyi, mobilya ve ürün tasarımı, moda ve grafik tasarım-posterler, ambalajlar ve reklam ürünleri gibi tüm tasarım sanatlarını kapsamı içine aldı. Ayıra çaydanlıklar, tabaklar ve kaşıklar; sandalyeler, kapı çerçeveleri, ve merdivenler; fabrikalar, metro girişleri ve evler de bu akımın etkilendiği aşanlar oldu. Bu akımın tanımlayıcı ve görsel kalitesi, organik bitki benzeri hatla oldu. Bu bağlamda köklerden ve yerçekiminden kurtulmuş, ya dalgalanabilir kırbaç görüntüsüyle veya tanımlandığı gibi zarif bir akışla, belirli bir alanı dekore etti. Asma dalları, çiçekler (gül ve zambak gibi), kuşlar (özellikle tavus kuşları) ve kadın formu, kompozisyona uyarlandı (Meggs and Purvis,2016).Art Nouveau'yu başlatan ilk sanat eserlerinin hangileri olduğunu ifade etmek zordur. Bazıları Vincent van Gogh ve Paul Gauguin'in resimlerinde bulunan desenli, akıcı çizgiler ve çiçekli arka planların Art Nouveau'nun başlangıcı olduğunu, hatta Henri de Toulouse-Lautrec'in dekoratif taşbaskılarının olduğu belirtilebilir. Ancak çoğu, dekoratif sanatların kökenine ve özellikle de İngiliz mimar ve tasarımcı Arthur Heygate Mackmurdo'nun 1883 tarihli Wren's City Churches için hazırladığı bir kitap kapağına işaret etmektedir (Görsel 22). Tasarım, Japon tarzı ahşap blok baskıları açıkça anımsatan, sayfanın altındaki düzleştirilmiş bir pedden çıkan yılan gibi çiçek saplarını tasvir ediyor (The Art Story (t.y.). Görsel 22. Le, H.M. (2021). Arthur Heygate Mackmurdo'nun 1883 tarihli Wren's City Churches için hazırladığı bir kitap kapağı,Viktorya dönemi grafik tasarımdan art nouveau stiline geçiş aşamalı oldu. Paris'te çalışan iki grafik sanatçısı, Jules Chéret (1836-1933) ve Eugène Grasset (1841-1917), geçişte önemli rol oynadı. 1881'de yeni bir basın özgürlüğüne ilişkin Fransız yasası birçok sansür kısıtlamasını kaldırdı. Kiliseler ile resmi ilanlar için ayrılan belirli alanlar dışında her yerde afişlere izin verildi. Bu yeni yasa, gelişen bir poster endüstrisine yol açtı. Sokaklar ulus için bir sanat galerisi oldu ve saygın ressamlar reklam afişleri yapmaktan çekinmediler. Jules Chéret bu döneme damga vuran ilk sanatçı oldu. Afişi ve genel anlamda reklam sanatını yukarı taşıdı. Chéret, uzun yıllar litografide çıraklık yaptı. Görsel 23. Soldaki. Repro Tepleaux (2021). Jules Chèret Affiche pour des JOB-Zigaretten. 1900.Görsel 24. Sağdaki. Lartnouveau (t.y.) Jules Chèret, Orpheé aux Enfers için Afiş. 1858.Cherret, daha büyük, daha hareketli figürlere ve kelime ile imgenin daha büyük birliğine doğru gelişen afişler tasarladı.Eugene Grasset, 1844'te Lozan'da doğdu ve 1917'de Fransa'da öldü. Mimar olan Grasset, çalışmalarının bir kısmı zamanının sanatçılarını yetiştirme çabaları nedeniyle Art Nouveau'nun öncülerinden biri olmasını sağladı.O dönemde Avrupalı sanatçıların başlıca uğrak noktalarından biri olan Mısır'ı ziyaret etmeye karar verdi. Marsilya'da turistler için suluboya yaparak ve zanaatkar olarak çalışarak para kazandı. Mısır manzarası, hayatının geri kalanında sanatsal özünün bir parçası oldu.Grasset'in figürleri coşkulu olmak yerine sessizce ve içten içe Chérette'ninkinden çok farklı bir rezonans yansıtmaktadır.Grasset için anıtsal sayılabilecek başarılı çalışmalarından biri 1883 tarihli Aymon'un Dört Genç Adamının Hikayesi adlı yayındır. Tip, görüntü ve süslemenin yapısal birliği sağlanır (Görsel 26). Görsel 25. Reprodart.com (2021). Eugéne Grasset, sergi afişi, Renkli Litografi, 1894. Görsel 26. Mellby, J. L. (2008). Eugène Grasset.Art Nouveau’nun önemli sanatçılarından biri de Avusturya'nın en büyük modern sanatçılarından biri olan Gustav Klimt idi. Önceki neslin muhafazakar akademik sanatını ve değerlerini reddeden sanatçılar ve zanaatkarlar grubu olan Viyana Secession hareketinin kurucusu ve önde gelen isimlerinden biriydi. Gustave Klimtkadın figürleri ile akımın önemli ressamları arasında yer aldı (Görsel 27). Klimt en çokresim stiliyle tanınır. Süsleme için, başyapıtı sayılabilecek The Kiss (1908) gibi çalışmalarında altın ve yarı değerli taşlar kullandı. Eserleri genellikle biyomorfik formlarla süslenmiş düz bir doğrusal stil ile karakterize edildi. Bozulmalar ve natüralist olmayan renklerin kullanımında, Klimt'in sanatın da güçlü bir Ekspresyonizm etki sahiptir. Görsel 27. Azer, B. (2019). Gustav Klimt: Hayatı, Eserleri ve Bilinmeyenleri. Adele Bloch Bauer'in Portresi.Art Nouveau akımında çiçek motiflerinin yanı sıra dalgın bakışlı, ince yapılı genç kadın figürleri sıklıkla ele alınır ve bunlar temel motifler olarak kullanılır. Kompozisyonlarda bitkiler ve hayvanlar bir arada kullanılırken doğaya öykünme söz konusudur.Bitkisel bezemenin temsilcileri İngiltere’de William Morris, Arthur H. Machmurdo, Belçika’da Henri Van De Velde ve Amerika’da Levis C. Tiffanyolur. Fransa’da ise Nancy Okulu bu akımın öncüsü olurken, okulun kurucusu Emile Gallé, cam, seramik, metal işlerle birlikte mobilya tasarımları da yapar (Baytar, 2019, 458).Modern zamanlarda Tiffany, kurucusunun ailesinin elinde çıkmıştır. Kurucu Charles Tiffany’nin oğlu Louis Comfort Tiffany, ABD’de önde gelen Art Nouveau sanatçısı olarak tanınır. O dönemlerde ABD’de, Avrup sanatının çok daha önde olduğu anlayışından dolayı ülkede üretilen eserler daha değersiz kabul edilmiştir. Ancak Tiffany bu anlayışı yok edecek bir yaklaşımla eserlerini ortaya koymuş ve bu algıyı kırmıştır (Görsel 28). Görsel 28. Antigue Jewellery Heritage (2020). Tiffany, Dört Mevsim, 1899–1900, Morse Müzesi Koleksiyonu.Art Nouveau , Avrupa'da 1890'larda başlayan bir tasarım hareketiydi. Kısmen, tarihsel tarzlara yoğun bir şekilde atıfta bulunan Neoklasizm gibi 19. yüzyılın başlarında popüler olan akımlara karşı bir tepki olarak ortaya çıktı.Art Nouveau tasarımcıları, modern dünyaya uygun, tamamen yeni bir tasarım anlayışı oluşturmak istediler. Hareket, Çek ressam Alphonse Mucha'nın resimlerinden (yandaki gibi) büyük ölçüde etkilendi, o kadar ki bu dönem bazen 'Mucha stili' olarak adlandırıldı Görsel 29-30).Art Nouveau, doğadan ilham alan kırbaç eğrileri ve motifleri ile karakterize edilir, ancak bu olgu doğanın hassas güzelliğinden çok yaşamsal gücünden kaynaklanmaktadır. Görsel 29. Soldaki. İstanbulsanatevi (t.y.). Meyve Afiş; Alfons Mucha; 1897.Görsel 30. Sağdaki. Monaco Monte Carlo, Afiş; Alfons Mucha; 1897.Art Nouveau’nun en parlak dönemleri, uluslararası sergiler sayesinde gerçekleşti. Bu anlamda bu akım özellikle beş özel fuarda sahneye çıktı: Paris'teki 1889 ve 1900 Expositions Universelles; Brüksel'deki 1897 Tervueren Sergisi, 1902 Turin Uluslararası Modern Dekoratif Sanatlar Sergisi ve Nancy'deki 1909 Exposition International de l'Est de la France (Görsel 31). Bu fuarların her birinde, sergilenen dekoratif sanatlar ve mimari açısından üslup baskındı ve 1902'de Torino'da Art Nouveau, gerçekte her tasarımcının ve temsil edilen her milletin, diğerlerini hariç tutarak tercih ettiği bir tarzdı. Görsel 31. Montgredien ve Cie, Paris, [1900] Smithsonian Libraries.Paris'te yaşayan Alman bir tüccar ve Japon sanatının uzmanı olan Siegfried Bing, Aralık 1895'te L'Art Nouveau adlı bir mağaza açtı ve bu, mobilya ve dekoratif sanatlarda tarzın ana tedarikçilerinden biri haline geldi. Çok geçmeden mağazanın adı Fransa, İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki stille eş anlamlı hale geldi. Bununla birlikte, Art Nouveau'nun Batı ve Orta Avrupa'daki geniş popülaritesi, birkaç farklı ünvana sahip olduğu anlamına geliyordu. Almanca konuşulan ülkelerde, onu popüler hale getiren Jugend adlı bir Münih dergisinden alınan Jugendstil (Gençlik Stili)olarak adlandırılıyordu.Bu arada, Viyana'da - Gustav Klimt, Otto Wagner, Josef Hoffmann ve diğer kurucuların evi Vienna Secession - Sezessionsstil (Secession Style)olarak biliniyordu. Ayrıca İspanyolca Modernismo olarak bilinen, içinde Katalanca Modernisme ve Stile Floreale (çiçek tarzı), veya Stile Liberty (İtalya'da Arthur Liberty'nin tarzı). Fransa'da, oradaki en ünlü uygulayıcısı olan mimar Hector Guimard'ın ardından genellikle Modern (e) -Style ve bazen de Stil Guimard olarak anılırdı.Hollanda'da genellikle Nieuwe Kunst (Yeni Sanat) olarak adlandırılırdı. Sayısız eleştirmeni de ona birkaç aşağılayıcı isim verdi: Fransa'da Style Nouille (erişte stili), Belçika'da Paling Stijl (yılan balığı stili) ve Almanya'da Bandwurmstil (tenya stili) - hepsi Art Nouveau'nun kıvrımlı ve akıcı çizgilerini kullandı.Siegfried Bing (26 Şubat 1838 - 6 Eylül 1905), Paris’de yaşayan bir Alman-Fransız sanat eseri satıcısıydı. Japon sanatının ve sanat eserlerinin Batı'ya tanıtılmasına yardımcı oldu. Aralık 1895'te Art Nouveau tarzı olarak bilinecek sanatçıların eserlerini gösteren ünlü galerisi Maison de l'Art Nouveau'yu açtı (Görsel 32). On dokuzuncu yüzyılın sonlarında Art Nouveau tarzının gelişiminde bir etken oldu. Bing, bu galeride William Morris tarafından tasarlanan kumaşlar, Louis Comfort Tiffany tarafından tasarlanan cam eşyalar, mücevherler, tablolar, seramikler, vitraylar ve Art Nouveau tarzı mobilyalar dahil çok çeşitli sanatsal çalışmalar sattı. Henry van de Velde galerinin içini tasarlarken, Louis Comfort Tiffany vitray tedarik etti. Bing'in galerisi, kendi tasarımcıları tarafından Art Nouveau tarzında tasarlanmış odaların tamamını içeriyordu. Görsel 32. Alchetron (2018). Bing’in Galerisi.Bing'in faaliyetleri, Japonların Art Nouveau üzerindeki etkisi açısından çok önemliydi. 1888'de başlayan ve 1891'de üç cilt halinde toplanan Le Japon Artistique adlı aylık bir dergi çıkardı (Görsel 33). Dergi, Gustav Klimt gibi insanları çok etkiledi. Görsel 33. Gallicia (t.y.). Le Japon Artistique.Yüzyılın sonlarında grafik tasarımın her yerde bulunması, kısmen birçok sanatçının grafik sanatlarda bulunan popüler ve kolayca üretilebilen formları kullanmasıyla açıklanabilir.Almanya'da Peter Behrens ve Hermann Obrist gibi Jugendstil sanatçıları, çalışmalarını kitap kapakları, sergi katalogları, dergi reklamları ve oyun ilanlarına yaptı. Görsel 34. Wikimedia Commons (2010). Otto Eckmann – Jugeng Nr. 14, 1896. Jpg.Ancak bu eğilim hiçbir şekilde Almanya ile sınırlı kalmadı. İlginç ve ürkütücü kombinasyonu nedeniyle belki de en tartışmalı Art Nouveau figürü olan İngiliz illüstratör Aubrey Beardsley, kısa kariyerinde zarif ve ritmik çizgiler kullanan bir dizi poster hazırladı.Beardsley'nin Peacock Etek gibi oldukça dekoratif baskıları (1894), hem basitti ve hem de Art Nouveau ile Japonizm / Ukiyo-e baskıları arasında belirleyebileceğimiz en doğrudan bağlantıyı temsil ediyordu. Fransa'da Jules Chéret, Henri de Toulouse-Lautrec, Pierre Bonnard, Victor Prouvé, Théophile Steinlen ve diğerlerinin posterleri ve grafik prodüksiyonu, belle époque'un cömert, çökmekte olan yaşam tarzını popüler hale getirdi. Bunlar (kabaca 1890-1914 arası), genellikle kuzey Paris'teki Montmartre'nin keyifsiz kabare bölgesi ile ilişkilendirilir.Grafik çalışmaları, telefonlar ve elektrik lambaları gibi yeni teknolojilerden barlara, restoranlara, gece kulüplerine ve hatta modern yaşamın enerjisini ve canlılığını çağrıştıran bireysel sanatçılara kadar her şeyi tanıtmak için yeni kromolitografik teknikler kullandı. Bu süreçte, kısa sürede afişi yaya reklamı yüksek sanata yükselttiler. Görsel 35. Soldaki. Abdou K. R. (2017). Jane Avril Jardin De Paris 1893, Henri De Toulouse Lautrec.Görsel 36. Sağdaki. Abdou K. R. (2017). Divan Japonais Paris Kabare Müzik Dans Salonu, 1893, Henri De Toulouse Lautrec. Görsel 37. Abdou K. R. (2017). Büyükelçiler, Aristide Bruant Dans Son Kabare (1892) , Henri De Toulouse Lautrec. Görsel 38. Soldaki. Iskin, (2013). Jules Chéret, Moulin Rouge, Paris-Cancan, 1890. Litografik poster, Imprimerie Chaix tarafından yayınlandı, Paris; 82,5 × 60 cm.Görsel 39. Sağdaki. Jules Chéret, Folies Bergère, Fleur de Lotus, 1893. Litografik poster, Imprimerie Chaix (Ateliers Chéret), Paris tarafından yayınlandı; 120 × 84,1 cm.Avrupa’daki önemli temsilcilerden biri de Aubrey Beardsley idi. Aubrey Beardsley'in ürkütücü resimler çizmeye olan ilgisi onu moda dünyasının dışında bırakmadı. Zamanının modası hakkında çok fazla bilgisi vardı ve kadın kıyafetlerini gülünç buluyordu. Resimlerindeki kadınlar her zaman çok daha rahat elbiseler giyerlerdi. En ünlü eserlerinden biri, kuşkusuz tamamı siyah beyaz olan tavus kuşu eteği idi (Görsel 40-41).Bu dönemde İngiliz illüstratör Aubrey Bearsley, Sarı Kitap'ın (Görsel 42) yayınlanmasıyla bireysel bir ün kazandı. Yayının sanat editörü olarak görev yaptı ve çizimlerini daha geniş bir kitleye taşıdı: bir gecede sansasyon yarattı. Görsel 40. Papik Pro (2021). Бердсли иллюстрации (30 фото). Beardsley İllüstrasyonları (30 Fotoğraf). Görsel 41. Long, M. (2020). Picks of the month: the best design events to catch (indoors) in April. Aubrey Beardsley. Design Week.Aubrey Beardsley, 25 yaşında tüberkülozdan öldü. Editörü, sanatçının kendi isteği üzerine ölümünden sonra Beardsley'in eserlerinin çoğunu yakmaya söz vermişti. Ancak, çabasının önemini anlayan editör sözünü tutmadı.1960'ların ikinci yarısında Victoria & Albert Müzesi, o dönemin trendleri için mükemmel olan illüstrasyonlarını sergiledi. Onun çizimlerindeki etkileri Beatles gibi birçok müzik sanatçısı tarafından beğenildi ve Revolver albüm kapağına ilham verdi. (Edman, 2015). Görsel 42. British Library (20201. Yellow Book. Görsel 43. Ge Logo. General Elektrik logosunun gelişmi,İngiltere’deki illüstrasyon ve afiş üzerine yapılan çalışmalar, özellikle de “The Studio” dergisi ve içindeki çalışmalar İskoçyalı birçok sanatçıyı etkiledi. Bu etkileşim ile Art Nouveau hareketi Glasgow’da diğer Avrupa ülkelerinde de olduğu gibi kendini gösterdi…Etkileşim sonucu ortaya çıkan tasarımlarda Mackintosh'un ana tasarım teması yükselen dikey çizgiler ve genellikle uçlarda ince eğriler ile yatay birleşimler oldu (Görsel 44). Görsel 44. Dash, J. (2019). 5.4.1. Amerika ve Art Nouveau Art Nouveau’nun Amerika’da benimsenmesi hareketin Fransa ve İngiltere’den gelmesi ile gerçekleşmiştir. Önceleri Grasset’ye ısmarlanan işlerin Amerika’ya getirilmesi ve sonraki yıllarda Fransa ve İngiltere’de eğitim gören sanatçıların Amerika’ya göç etmesi ile yaygınlık kazanmaya başlamıştır. Görsel afiş öncelikle yayın endüstrisi tarafından uyarlanarak kendini göstermiştir. “Herper’s” ve “Century” gibi dergilerin yeni sayılarını tanıtan afişler bayilerde ilan tahtalarına asılmış, yeni çıkan kitaplar ise afişlerle tanıtılmaya başlanmıştır (Yıldızhan, 2013, 66). Görsel 45. 2012. Americian Artnouveau. Will Bradley. His Book, 1898 posteri .Amerika’da Art Nouveau akımı temsilcilerin arasında en tanınanı Will Bradley, grafik, afiş, illüstrasyon, harf karakterlerinin kesimi ve kitap basarak bu üne sahip olmuştur. William Morris ve Aubrey Beardsley gibi Fransız Art Nouveau afiş sanatçıları Jules Chéret’den büyük oranda etkilenmiştir. Will Bradley’in 1894 yılında “The Chap Book” ve “The Inland Printer”dergileri için yapmış olduğu çalışmalar Amerikan Art Nouveau hareketinin başlangıcı olmuştur. Özgür bir tipografi anlayışını benimseyen Bradley, mevcut kuralları yadsımıştır Görsel 46. 2012. Americian Artnouveau. Will Bradley, The Chap Book posteri, 1895. 5.4.2. Viyanada Secession Stili 1800’lü yılların sonu ile 1900’lü yılların başını kapsayan ve “Fin de Siècle” (Yüzyıl Sonu) olarak bilinen süreç, sosyal ve ekonomik çalkantıların yanı sıra, kimlik sorunlarının da yaşandığı ve avant-garde yaklaşımların çıktığı bir dönem olarak bilinir. Bu çalkantılı dönemin oluşumunda Endüstri Devrimi ve onun oluşturduğu sosyo-ekonomik olayların katkısı çoktur. Wiener Werkstätte diye bilinen, mobilyadan, takıya, giysiden ev aksesuarına kadar çeşitli ürünlerin üretimini yapan Viyana Atölyesi, sanatsal bir başkaldırı olan Secession Hareketini doğurmuş ve birçok sanat alanında yenilikler getirmiştir. (Yıldırım, 2011, 105).Koloman Moser, 1868 – 1918, yirminci yüzyıl grafik sanatı üzerinde önemli etkisi olan ve Viyana Secession hareketinin önde gelen sanatçılarından biri ve Wiener Werkstätte'nin kurucularından biri olan Avusturyalı bir sanatçıydı.Moser, hayatı boyunca çok çeşitli sanat eserleri tasarladı: Posta pullarından dergi skeçlerine, kitaplar ve grafik eserler; moda; vitray pencereler, porselenler ve seramikler, üfleme camlar, sofra takımları, gümüş, mücevherler ve mobilyalar ilgi alanlarından birkaçı olarak kabul edilebilir. Görsel 47. Lobo, C. (2014). Koloman Moser: Austrian artist – Art NouveauKoloman Moser Jacob & Josef Kohn mobilya şirketi için afiş (1904).Bir diğer önemli temsilci olan Alfred Roller 1864 (d. Brünn, Mähren)-1935 (d. Viyana) arasında yaşayan, ayrılıkçı dönemin Avusturyalı grafik tasarımcı, ressam ve yazı sanatçısıdır. Çok sayıda sergi afişi tasarlayan etkili Viyana Secession'un kurucu üyelerinden biriydi. 1902'de hareketin başkanı oldu. Roller ayrıca Viyana'daki Kunstgewereschule'de (Uygulamalı Sanatlar Okulu) yönetici olarak görev yaptı.1903'te Roller, Ver Sacrum için bugün Letterform arşivinde görülebilen harika bir psychedelic takvim çizdi.Yazı tipi Roller Poster (2006, HiH) onun adını almıştır. 2015 yılında Nick Curtis, 1903 yılında Ver Sacrum Dergisi için Alfred Roller'ın el yazısına dayanan psychedlic / art nouveau yazı tipi Versacrum NF'yi yarattı. Diğer canlanmalar arasında Joan Mas'tan Viatge Quimic ve Maximiliano Sproviero'dan Preta (2017) yer alır. Görsel 48. Devroye, (2021). Ver Secrum Calender, 1903, Alfred Roller. Görsel 49. Devroye, L. (2021). Alfred Roller.Poster.http://luc.devroye.org/fonts-51662.html 5.4.3. Jugendstil, Gençlik Stili Modern sanat terimi olan "Jugendstil" (Almanca'da "Gençlik Style"), 19. yüzyıl Alman sanatında 1890 sırasında ortaya çıkan ve Birinci Dünya Savaşı'na kadar devam eden ve ismini o zamanlar gesamtkunstwerk geleneği içinde en moda dekoratif sanat türü olan Art Nouveau olarak bilinen ve bir tasarım tarzına odaklanan Münih süreli yayın Die Jugend'den almıştır. Jugendstil, Avusturya'da Sezessionstil , İtalya'da Stile Floreale ve İspanya'da Modernismo olarak biliniyordu.Bu dönemin en önemli özelliklerinden biri derginin özgün bir yazı karakteri olmasıdır.Grafik ve görsel sanatlara ek olarak, Art Nouveau ile ilgili bir tartışma da, mimariyi ve bunun Avrupa kültürü üzerindeki büyük etkisi olmuştur. Paris, Brüksel, Glasgow, Torino, Barselona, Anvers ve Viyana gibi kentsel merkezlerin yanı sıra Nancy ve Darmstadt gibi daha küçük şehirler, Riga, Prag ve Budapeşte gibi Doğu Avrupa bölgelerinde Art Nouveau mimarisi hem boyut hem de görünüm olarak da bugün hala görülebilen büyüklü küçüklü sıra evlerden büyük kurumsal ve ticari binalara kadar çeşitli yapıların inşaasında etkili olmuştur. Birçok binada, muazzam bir pişmiş toprak ve renkli karo işçiliği kullanılmıştır. Örneğin Fransız seramikçi Alexandre Bigot, Paris konutlarının ve apartman binalarının cepheleri ve şömineleri için pişmiş toprak süslemelerle yapmıştır. Özellikle Fransa ve Belçika'daki diğer Art Nouveau yapıları (Hector Guimard ve Victor Horta önemli uygulayıcılardı), cam panellerle birleştirilmiş bir demir yapının teknolojik olanaklarını sergilediler. Görsel 50. WorthPoint (t.y.).Avrupa'nın pek çok bölgesinde, sarı kireçtaşı gibi yerel taşlar veya Art Nouveau konut mimarisini karakterize eden ahşap süsleme ve gelişigüzel bir kırsal estetik var oldu. Ve bazı durumlarda, özellikle 1900 Paris Exposition Universelle pavyonları ve Viyana'daki Secession Building gibi sergiler için kullanılan Art Nouveau binalarında heykelsi beyaz bir sıva kaplama yer aldı (Görsel 51). Ayrıca ABD'nde bile, Louis Sullivan'ın Wainwright Binası ve Chicago Menkul Kıymetler Borsası gibi gökdelenlerini süsleyen bitkisel formlar, Art Nouveau'nun geniş mimari kapsamının en iyi örnekleri arasında sayılır. Görsel 51. Murczek, İ. And M. Murczek (t.y.).Art Nouveau, perakendeciliğin genişlemesi ve yüzyılın sonlarında kurulan büyük kentsel mağazaların artmasıyla birçok alanda öne çıktı. Ayrıca, Bing'in ölümünden kısa bir süre sonra 1905'te kapanışına kadar stilin yayılmasının kalesi olarak kalan Paris'teki Siegfried Bing'in mağazası L'Art Nouveau'dan başlayarak dönemin en ünlü tasarım mağazalarından bazıları tarafından agresif bir şekilde pazarlandı. Ancak bu, Art Nouveau iç mekanlar ve mobilyalarda uzmanlaşmış şehirdeki tek mağaza değildi.Birçok Art Nouveau tasarımcısı, başka yönlere geçmeden önce isimlerini sadece bu perakendeciler için çalışarak yaptı. Örneğin mimar Peter Behrens, çay ısıtıcısından kitap kapaklarına, reklam afişlerinden sergi pavyonlarının iç mekanlarına, mutfak eşyalarına ve mobilyalarına kadar neredeyse her şeyi tasarladı ve sonunda 1907'de AEG için tüm tasarım işlerinden sorumlu olduğunda ilk endüstriyel tasarımcı oldu. Görsel 52. Croset P.A. (2019). Peter Behrens, Türbin Fabrikası, 1909-10 Görsel 53. Cargocollective (t.y.). Peter Behrens, Allgemeine Elektricitäts Gesellschaft (AEG) Afişi, 1907. Görsel 54. 1000Logos (2021) Görsel 55. Liveauctioneers (2021).Bölüm Özetiİnsanlık tarihinin geçmişine bakıldığında önemli olgu ve olayların büyük değişimlere yol açtığı bilinmektedir. İklim değişimi, göç, savaş, keşif, teknolojik gelişme vb. olgular genel olarak bunlara örnek olarak verilebilir. Ayrıca teknolojinin getirdiği yenilikler zinciri olarak bilinen sanayi devrimi de bu örnekler arasında sayılabilir. Emeğe dayalı geleneksel yöntemlerle yapılan üretimlerin makinalar yardımıyla otomasyon sistemiyle gerçekleştirilmeye başlaması, insanlık tarihinde önemli bir gelişme oldu. Sanayileşme ile birlikte insan gücü ile yapılan birçok üretim biçimi değişti. Kentleşme ve buna bağlı olarak çevre sorunları gibi olgular oluşmaya başladı. Sosyal yaşam, eğitim ve basın yayın sistemleri de değişmeye başladı. Seri üretimin getirdiği kolaylık ve arzı karşılama düzeyi, el sanatlarını sorgulanır hale getirdi. Ancak el sanatları ile uğraşan sanatçı ve tasarımcılar ise tam aksi yönde tavır sergiledi. Bunun için sanat ve el sanatları hareketi, basım evleri vb. oluşumlar ortaya çıktı. Özellikle Avrupa’da tipografi ve baskı; Rönesans, Rokoko, Neoklasik ve Viktorya Dönemlerinin devamı olan Sanayi Devrimi ve Grafik tasarım, Sanat ve El Sanatları Hareketi, Kelmscott Basımevi ile Art Nouveau ve Yeni yüzyıl hareketlerini ortaya çıkardı. Sanat ve El Sanatları Hareketi’nin en önemli temsilcisi William Morris Golden ve Troy gibi yazı karakterlerinin yanında iç mekan dekorasyon tasarımlarıyla ve siyasi görüşleriyle önemli izler bıraktı. Onun yaptığı tasarımlar hala günümüzde de kullanılmaktadır.1890-1910 tarihleri arasında Art Nouveau ve Yeni Yüzyıl hareketleri gerçekleşti. Art Nouveau’da yeni kavrayış modelleri, yeni bir etik ile bir araya gelerek yeni biçim ve kurguları deneyen bir sanat ve düşünce akımının adı olarak belirdi. Japon tahta baskıları bu dönemde çok etkili oldu. Jules Chèret, Eugene Grasset, Gustav Klimt, Louis Comfort Tiffany, Alfons Mucha, Otto Eckmann, Henri De Toulouse Lautrec, Aubrey Beardsley, Will Bradley bu dönemin önemli temsilcileri kabul edilebilir.Sanayileşme ile birlikte kent yaşamında afiş ve kurumsal kimlik tasarımları gibi bazı tasarımlar öne çıktı. Fabrikalaşma ise AEG gibi firmalarda kurumsal kimlik anlayışını ortaya çıkardı. Bu anlamda Peter Behrens AEG’nin her tür kurumsal kimlik çalışmalarını yatı.1800’lü yılların sonu ile 1900’lü yılların başını kapsayan ve Yüzyıl Sonu olarak bilinen süreç, sosyal ve ekonomik çalkantıların yanı sıra, kimlik sorunlarının da yaşandığı ve avant-garde yaklaşımların çıktığı bir dönem olarak kabul edildi. Bu çalkantılı dönemin oluşumunda Endüstri Devrimi ve onun oluşturduğu sosyo-ekonomik olayların katkısı çok oldu. Wiener Werkstätte diye bilinen, mobilyadan, takıya, giysiden ev aksesuarına kadar çeşitli ürünlerin üretimini yapan Viyana Atölyesi, sanatsal bir başkaldırı olan Secession Hareketini doğurdu. Koloman Moser, Wiener Werkstätte ve Alfred Roller önemli temsilcileri olarak bilinir.Modern sanat terimi olan "Jugendstil", 19. yüzyıl Alman sanatında 1890 sırasında ortaya çıkan ve Birinci Dünya Savaşı'na kadar devam eden ve ismini o zamanlar gesamtkunstwerk geleneği içinde en moda dekoratif sanat türü olan Art Nouveau olarak bilinen ve bir tasarım tarzına odaklanan Münih süreli yayın Die Jugend'den almıştır. Jugendstil, Avusturya'da Sezessionstil , İtalya'da Stile Floreale ve İspanya'da Modernismo olarak biliniyordu. Mimari alanda da önemli eserlerin üretildiği bu dönemin en önemli özelliklerinden biri Die Jugend dergisinin özgün bir yazı karakteri olmasıdır. Hector Guimard, Victor Horta, Joseph Maria Olbrich ve Louis Sullivan dönemin önemli temsilcileri olarak kabul edilebilir.Bu dönemde Doğu sanatlarından etkilenildi ve eserleri ile tasarımlarına yansımasına yol açtı. İç mimari yanında bu dönemde grafik tasarım ürünleri hem yaygınlaştı hem de çeşitlilik göstermeye başladı.KaynakçaArtWizard.eu (2019). Alphonse Mucha'nın Kadını. https://artwizard.eu/the-woman-of- alphonse-mucha-ar-41Baytar, İ. (2019). Osmanlı’da Art Nouveau Üslubu Ve Mobilya Örnekleri İle Emile Gallé. Sanat Tarihi Dergisi, XXVIII/2, Ekim | October, 2019, 455-471. DOI: 10.29135/std.591136Becer, E. (1997). İletişim ve Grafik Tasarım. Dost Kitapevi, AnkaraBilir, T. 2018:50). Batılı Bir Sanatçının Yorumuyla Şam İşi Üslubunda İznik Çinileri: William De Morgan. STD 2018 Aralık- Sayfa 49-69. e-ISSN 2149 – 6595Edman, W. (2015). Aubrey Beardsley – the Man, the Myth, the Legacy. -http://www.theblogazine.com/2015/03/aubrey-beardsley-the-man-the-myth-the-legacy/)Sürmel, K. ve Ş. Gülpınar (2018). Arts And Crafts Hareketi ve Kelmscott Basımevi. 6. Uluslararası Matbaa Teknolojileri Sempozyumu. İstanbul Üniversitesi.Kıran, H. (2009). Tarihsel Süreç İçerisinde Japon Baskı Sanatına Bir Bakış. gazi_sanat_tasarim02.qxp 04.01.2009 18:11 Page 147.Philip B. Meggs Alston W. Purvis,2016). History of Graphic Design. Published by John Wiley & Sons, Inc., Hoboken, New Jersey Published simultaneously in Canada. Sixth Edition.idesignWiki (2015). Peter Bahrens. https://www.idesign.wiki/peter-behrens-german-architect-and-designer-1868-1940/Pektaş, D. (1992). Çağdaş Grafik Tasarımın Gelişimi. YKY.Pompos, N. (t.y.). Art History at PEA. Louis Comfort Tiffanyhttps://arthistoryatpea.wordpress.com/bauhaus-art-nouveau-and-art-deco/art-nouveau/louis-comfort-tiffany/The Art Story (t.y.). Art Nouveau. https://www.theartstory.org/movement/art-nouveau/history-and-concepts/ ).Yıldırım, L. (2011, 105. Sanat - Zanaat Buluşması ve Wiener Werkstatte Tekstilleri. Sanat ve Tasarım Dergisi. Cilt 1, Sayı 8, Sayfalar 105 - 122Görsel KaynakçaGörsel 1. Haber ortak (2020). Sanayi Devrimi Nedir? Tarihi ve Sonuçları. https://www.stendustri.com.tr/haberortak/sanayi-devrimi-nedir-tarihi-ve-sonuclari-h99489.htmlGörsel 2. İstanbul Ofset ve Matbaa (t.y.). https://www.istanbulofsetmatbaa.com/matbaa-nedir/Görsel 3. Valve Corporation (t.y). İngiliz Demiryolu Şirketi logo tasarımları. https://steamcommunity.com/sharedfiles/filedetails/?id=800273020&searchtext=Görsel 4. Amazon.co.uk. (t.y.). İngiliz Demiryolu Şirketi logo tasarımlarının güncel hali. https://www.amazon.co.uk/BRITISH-RAILWAYS-BADGES-BUTTONS-diameter/dp/B00GP2UGU6Görsel 5. Design is History (t.y.). Henri Toulouse-Lautrec, Moulin Rouge - La Goulue, 1891. http://www.designishistory.com/1850/posters/Görsel 6. Design is History (t.y.). Henry van de Velde, Tropon, 189. http://www.designishistory.com/1850/posters/Görsel 7. Knebusch, J (2020). Robert Thorne And The Origin Of The ‘Modern’ Fat Face, poem pamphlet no.2. https://fontsinuse.com/uses/33325/robert-thorne-and-the- origin-of-the-modern-faGörsel 8. Walter Crane'ın Eseri. Virtue And Co., Publisher (T.Y). The Work Of Walter Crane https://archive.org/details/gri_33125012663791Görsel 9. Akter, S. (2018). Download Seven Lambs of Architecture Book Pdf By John Ruskin.http ://pdfcorner.com/download-seven-lamps-of-architecture-book-pdf-by- john-ruskin/Görsel 10-11. Widewalls (2021). Arts and Crafts Movement - When Women United in Creativity. https://www.widewalls.ch/magazine/arts-and-crafts-movement-women-artistsGörsel 12. Victoria Albert Museum (2009). Pugin’in tavan eskiz tasarımları, http://collections.vam.ac.uk/item/O712509/drawing-aw-pugin/Görsel 13. David Walter Hoare School Diary (2021). Brickworks’ Office, 1900-1903, Sir Edwin Lutyens. http://www.dwhdiary.net/daneshill/Görsel 14. Flickr (2011). Philip Webb, Gotik mimariye sahip “The Red House”. https://www.flickr.com/photos/47071837@N02/5693885734Görsel 15. Orillas, O. (2020). Fotoğraf JW Mackail'. William Morris, 1899. https://www.wikiwand.com/en/List_of_Old_Marlburians target=_blank>https://revistacomun.com/blog/la-pandemia-y-el-derecho-a-la-belleza/https://www.wikiwand.com/en/List_of_Old_MarlburiansGörsel 16-17. Geoffrey Chaucer (t.y.). Resimli gravür kitap, Kelmscott basımevi. http://tipografos.net/blowups/KelmscottPressChaucer.htmGörsel 18-19. Norton, D. (2017). William Morris & His Golden Type. https://michaelgimberblog.com/2017/11/10/william-morris-his-golden-typeGörsel 20. Onedio (2014). Ukiyo-e (Geleneksel Japon Resim Sanatı).https://onedio.com/haber/ukiyo-e-geleneksel-japon-resim-sanati—249029Görsel 21. Arthipo (t.y.) DagianZhangBirdsandRedLeaves. https://www.arthipo.com/ukiyo-e/daqian-zhang-birds-and-red-leaves.htmlGörsel 22. Le, H.M. (2021). Art Nouveau (Phần 3): Các tác phẩm và nghệ sĩ nổi bật. https://idesign.vn/graphic-design/art-nouveau-phan-3-cac-tac-pham-va-nghe-si-noi-bat-483823.htmlGörsel 23. Repro Tepleaux (2021). Jules Chèret Affiche pour des JOB-Zigaretten. https://www.repro-tableaux.com/a/jules-Görsel 24. Lartnouveau (t.y.). Jules Chèret, Orpheé aux Enfers için Afiş. 1858. http://lartnouveau.com/belle_epoque/cheret.htmGörsel 25. Reprodart.com (2021). Eugéne Grasset, sergi afişi, 1894. https://www.reprodart.com/a/grasset/salondescents.htmlGörsel 26. Mellby, J. L. (2008). Eugène Grasset, Nouveau İllüstratör. https://www.princeton.edu/~graphicarts/2008/03/eugene_grasset_nouveau_illustr.htmlGörsel 27. Azer, B. (2019). Gustav Klimt: Hayatı, Eserleri ve Bilinmeyenleri. Adele Bloch Bauer'in Portresi, https://www.oggusto.com/sanat/sanatci/gustav-klimt-hayati-eserleri-ve-bilinmeyenleriGörsel 28. Antigue Jewellery Heritage (2020). Tiffany, Dört Mevsim, 1899–1900, Morse Müzesi Koleksiyonu. https://heritage-aj.com/2019/01/d-g-bro-19-0112.htmlGörsel 29-30. İstanbulsanatevi (t.y.). Meyve Afiş; Alfons Mucha; 1897 - Monaco Monte Carlo, Afiş; Alfons Mucha; 1897. https://www.istanbulsanatevi.com/sanatcilar/soyadi-m/mucha-alphonse-maria/alphonse-mucha-hayati-ve-eserleri/Görsel 31. Montgredien ve Cie, Paris, [1900] Smithsonian Libraries. Tarih ve Kültür ; Doğa ve Fizik Bilimleri ; Exposition Universelle Internationale de 1900.https://doi.org/10.5479/sil.464354.39088013404587. ABD. https://library.si.edu/digital-library/book/expositiondepar3Görsel 32. Alchetron (2018). Bing’in Galerisi. https://alchetron.com/Siegfried-Bing#siegfried-bing-cfb867d0-6379-4faa-870e-8963af0f37b-resize-750.jpegGörsel 33. Gallicia (t.y.). Le Japon Artistique. https://gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k911534f/f213.item.itemGörsel 34. Wikimedia Commons (2010). Otto Eckmann – Jugeng Nr. 14, 1896. Jpg. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Otto_Eckmann_-_Jugend_Nr._14,_1896.jpgGörsel 35-36-37. Abdou K. R. (2017). Henri De Toulouse Lautrec. https://mymodernmet.com/toulous-lautrec-posters/Görsel 38-39. Iskin, R. (2013). The Janus-Faced Modernity of Toulouse-Lautrec and Jules Chéret. DOI: 10.1080/01973762.2013.846780. https://www.researchgate.net/publication/263215315.Görsel 40. Aubrey Beardsley . https://en.wikiquote.org/wiki/Aubrey_Beardsley.Görsel 41. Papik Pro (2021). Бердсли иллюстрации (30 фото). Beardsley İllüstrasyonları (30 Fotoğraf). https://papik.pro/illjustracii/5565-berdsli-illjustracii-30-foto.htmlGörsel 42. Long, M. (2020). Picks of the month: the best design events to catch (indoors) in April. Aubrey Beardsley. Design Week. https://www.designweek.co.uk/issues/30-march-5-april-2020/april-design-events-coronavirus/Görsel 43. Ge Logo (2021). General Elektrik logosunun gelişmi, 1890-92 https://1000logos.net/ge-logo/.Görsel 44. Dash, J. (2019). 5 Charles Rennie Mackintosh Designs With Particularly Interesting Backstories. 1894-1896. Charles Rennie Mackintosh. Litograf, kağıt. Fotoğraf: © The Hunterian, Glasgow Üniversitesi. https://www.architecturaldigest.com/story/5-charles-rennie-mackintosh-designs-with-particularly-interesting-backstoriesGörsel 45-46. 2012. Americian Artnouveau. http://havingalookathistoryofgraphicdesign.blogspot.com/2012/06/american-art-nouveau.htmlGörsel 47. Lobo, C. (2014). Koloman Moser: Austrian artist – Art Nouveau Koloman MoserJacob & Josef Kohn mobilya şirketi için afiş (1904). https://artandthoughts.fr/2014/04/20/koloman-moser-austrian-artist-art-nouveau/ https://www.britannica.com/biography/Koloman-MoserGörsel 48-49. Devroye, L. (2021). Ver Secrum Calender, 1903, Alfred Roller.http://luc.devroye.org/fonts-51662.htmlGörsel 50. WorthPoint (t.y.). Jugend Cover Dec. 17, 1898 Walter Crane Art Nouveau. https://www.worthpoint.com/worthopedia/jugend-cover-dec-17-1898-walter-crane-220514756Görsel 51. Murczek, İ. And M. Murczek (t.y.). Saniert: Secession, Wien I., https://www.altbauneu.at/objekte-wien/secession-1010-wien/Görsel 52. Croset P.A. (2019). On the Continued Relevance of Peter Behrens. http://www.engramma.it/eOS/index.php?id_articolo=3646Görsel 53. Cargocollective (t.y.). Peter Behrens, Allgemeine Elektricitäts Gesellschaft (AEG) Afişi, 1910. https://payload.cargocollective.com/1/18/577913/9130720/11f423_a1fde7e0409841a785df44a72d4d99e8_818.jpgGörsel 54. 1000Logos (2021). AEG Logos. https://1000logos.net/aeg-logo/Görsel 55. Liveauctioneers (2021). 1565: Peter Behrens, 10 Reklamemarken für die AEG, Berl. https://www.liveauctioneers.com/item/2658384_1565-peter-behrens- 10-reklamemarken-fur-die-aeg-berl
0 notes