#fascynacja | Explore Tumblr Posts and Blogs

mri-mg · 1 year

Text

Romantyzm

Romantyzm [fr.niem. roman - powieść] - od końca XVIII w. do 1848 r. (Wiosna Ludów) w Europie, od 1822 r. ("Romantyczność") do 1863 r. (powstanie styczniowe) w Polsce

Charakterystyczne cechy:

· historyzm - nawiązania do historii, szukanie w niej sensu i wyjaśnień (historiozofia), kostium historyczny dzieł.

· ludowość - nawiązania do kultury ludowej, folkowej, np. chłopów; ich zwyczajów, tradycji, obrzędów ("Dziady"), wierzeń

· rewolucjonizm - chęć zmiany świata poprzez rewolucję (która jest nagła, zwykle krwawa)

· mistycyzm - ponadzmysłowe i ponadracjonalne doświadczenie religijne oparte na osobistej kontemplacji. W literaturze pojawiał się pod postacią przepowiedni i proroctw.

· spirytualizm - nazwa ruchu religijnego głoszącego, że możliwy jest kontakt z duchami zmarłych za pośrednictwem medium. Duchy mogą być przewodnikami i doradcami żyjących.

· fantastyka - wprowadzenie do świata przedstawionego zjawisk, postaci i wydarzeń powszechnie uznawanych za sprzeczne z naturalnym porządkiem rzeczywistości, np. duchów

· irracjonalizm - pogląd filozoficzny głoszący, że rzeczywistości nie da się poznać w racjonalny sposób, przypisujący najwyższą wartość pozarozumowym środkom poznawczym.

· orientalizm - fascynacja i inspiracja kulturami Wschodu (Orientu).

· mesjanizm - przekonanie o podobieństwie roli np. narodu do Mesjasza, np. Polska cierpiąca tak jak Jezus za grzechy ludzkości

· prometeizm - jednostka chce zbawić ludzkość sama jak mitologiczny Prometeusz.

· werteryzm - postawa bohatera literackiego, któreg cechowały: wybujała wyobraźnia, uczuciowość, brak zdecydowanego działania, dążenie do samozagłady, widzenie świata przez pryzmat marzeń i poezji, niezgoda na konwencje obyczajowe i normy moralne, pesymistyczne poczucie bezcelowości życia i Weltschmerz, kulminujące się najczęściej w geście samobójczym.

Zagraniczny

Johann Wolfgang von Goethe

Cierpienia młodego Wertera

Powstanie: 1774 r., Lipsk (Niemcy)

Gatunek - powieść epistolarna - w formie "prawdziwych listów do przyjaciela znalezionych i zebranych" przez Goethego.

Fabuła: Waldheim. Werter nieszczęśliwie zakochuje się w Lotcie, zachowuje się jak pierdoła, szczególnie gdy ta zostaje zaręczona z Albertem*. Wielce cierpi, raz widzi chorego na umyśle i stwierdza, że taki to ma lepiej. Próbuje o niej zapomnieć przez rok pracy w mieście, ale nope. Wraca (po ślubie Lotty), popada w depresję, pożycza broń Alberta, pisze listy pożegnalne, popełnia samobójstwo, umiera całą noc.

Lotta (Charlotta S.) - przykład romantycznej kochanki, piękna, młoda dziewczyna, niezależna, szczera, oczytana, wrażliwa, potrafi rozpoznać sztukę wysokich lotów, pięknie tańczy, ubóstwiana przez rodzeństwo, porównywana do anioła, uczciwa; odwzajemnia uczucie Wertera, ale nie chce zdradzić Alberta, którego kocha.

Albert - kocha Lottę dojrzałą, spokojną miłością. Jest jej opiekunem i przyjacielem. Lubi Wertera, potrafi zrozumieć jego uczucie i współczuje nieszczęściu. Nie informuje go o dniu ślubu z Lottą, czym niewątpliwe oszczędza Werterowi cierpienia. Pożycza mu pistolety.

Werter - młody mężczyzna, powód miłosnej afery (związany z jedną z sióstr rozkochał w sobie drugą). Dlatego wyjeżdża do małego miasteczka Waldheim, szuka szczęścia w samotności, odsuwa się od ludzi, nie chce nawet, aby przyjaciel przystał mu jego ulubione książki. Poznaje Lottę, która okazuje się ową “boską kochanką”, bliźniaczą duszą, o której tyle mówią romantycy. Już w czasie pierwszego spotkania mają poczucie absolutnego zrozumienia. Werter nie może uwierzyć w swe szczęście, po kilku spotkaniach odkrywa, że Lotta odwzajemnia jego uczucie. Ma symptomy romantycznej miłości - silnej, odurzającej. Lotta, zgodnie ze sposobem przeżywania tego uczucia, ulega uwzniośleniu, staje się mistyczną boginią i w ten sposób jest uwielbiana. Werter myśli tylko o ukochanej, chce być tylko przy niej, ogarnięty bezgraniczną radością. Wszystko się zmienia, kiedy wraca Albert, który okazuje się dobrym człowiekiem i zaprzyjaźnia się z Werterem. Ten poznaje piekło romantycznej miłości. Cierpi tak bardzo, że postanawia wyjechać. Musi jednak wrócić, bo nie potrafi żyć bez ukochanej. Jego życie wewnętrzne jest teraz bardzo intensywne - wspomina, rozpacza, godzi się z losem i zaraz potem buntuje przeciw niemu. Odwiedza małżonków tak często, że Lotta prosi, by przestał (próbował ją pocałować). W końcu popełnia samobójstwo.

Werter to typowy kochanek romantyczny (bohater werteryczny). Rządzą nim uczucia. Jest nadwrażliwy, przesadnie skłonny do wzruszeń, żyje marzeniami, często ucieka od świata. Jest przy tym bierny - nie walczy o ukochaną kobietę i jej miłość (inaczej niż Giaur). Jest wykształcony, oczytany, subtelny i nie potrafi odnaleźć się w rzeczywistości.

wybujała wyobraźnia, uczuciowość (obsesja na punkcie Lotty jeny ta książka była dziwna)

brak zdecydowanego działania (nie walczy o Lottę)

dążenie do samozagłady,

widzenie świata przez pryzmat marzeń i poezji (nie myśli o powrocie Alberta, marzy o spotkaniu Lotty po śmierci)

niezgoda na konwencje obyczajowe i normy moralne (mieszczańskie pochodzenie Wertera staje się powodem wyproszenia go z arystokratycznego towarzystwa (a potem powrotu do Waldheim))

pesymistyczne poczucie bezcelowości życia i Weltschmerz... (spowodowane nieszczęśliwą miłością)

...kulminujące się w geście samobójczym.

Faust

Powstanie: od lat 1770, ale pierwsza wersja ukazała się w 1808 r.

Gatunek: dramat romantyczny (czyli łamie zasady antycznego dramatu, łączy epikę, lirykę i dramat). Nawiązuje do postaci dr. Johannesa Fausta, który wg legendy zawiązał pakt z diabłem i sprzedał mu swoją duszę.

Fabuła: Bóg i Diabeł zakładają się o duszę Fausta (jak w Księdze Hioba). Faust (dr filozofii, prawa, medycyny i teologii) uważa, że nic nie wie o świecie i jest zawiedziony życiem. Mówi o tym uczniowi, Wagnerowi, próbuje popełnić samobójstwo, od którego ratują go dzwony wielkanocne, chciałby przeżyć życie od nowa. Spotkany na spacerze pudel zmienia się w Mefistofelesa, który obiecuje mu pomóc w zamian za duszę. Czarownica odmładza Fausta, pokazuje mu Małgorzatę (15 l.), którą Faust uwodzi dzięki podstępowi ze skrzynką klejnotów i znajomością męża jej służącej Marty. Małgorzata zachodzi w ciążę (modli się o pomoc do Matki Boskiej Bolesnej), w drodze na randkę z nią Mefistofeles zabija jej brata Walentego (on i Faust uciekają), ze zgryzoty umiera jej matka. Faust i Szatan (jako Woland) uczestniczą w rozpuście i chaosie nocy Walpurgi. Faust dowiaduje się, że Małgorzata została zaaresztowana za dzieciobójstwo i rusza jej na ratunek. Ona jednak nie chce z nim uciec, a zbliżają się strażnicy, więc Mefistofeles popędza Fausta, mówiąc, że "Już straconą!" na co Głos z góry mówi "Ocaloną!!!". Jej dusza będzie ocalona w Niebie, Faust ją zostawia, ścigany przez głos, wołający jego imię. Tak oto w połowie fabuły kończy się książka.

Szatan młodość namiętność kobieta

Motyw faustowski (paktu z diabłem) pojawia się też np. w: "Pani Twardowska" A. Mickiewicza, "Mistrz i Małgorzata" M. Bułhakowa, "Solaris" S. Lema, "Niewidzialne życie Addie LaRue" V.E. Schwab, "Wiedźmin 3: Serce z kamienia" i malarstwie.

George Byron

Giaur

Powstanie: 1813 r.

Tytuł: "giaur" to "niewierny" wg muzułman, nie imię.

Gatunek: powieść poetycka - dłuższy synkretyczny utwór pisany wierszem. Poetycki język opisuje niejasną, niechronologiczną, fragmentaryczną fabułę.

Fabuła: koniec XVIII wieku w Grecji. Dużo opisów pięknego krajobrazu. Trzeba walczyć za ojczyznę. Giaur - gniewny, niespokojny, cierpi - pędzi na koniu. Muzułmanin Hassan - jego życie w przepychu, do którego wkradła się jednak pustka i cierpienie. Narrator wspomina moment, kiedy z pałacowych pokoi na śmierć wyprowadzono kobietę. Obraz walki Giaura i Hassana bez szczegółowych wyjaśnień. Turcy - wyrzucają worek do wody (jest w nim ciało Leili). Hassan - stracił całą radość życia (przez zniknięcie Leili – żony Hassana, która miała uciec z Giaurem), wyrusza na poszukiwania uciekinierów. Jego oddział zostaje zaatakowany przez ludzi Giaura. Giaur pokonuje Hassana. Leili z nim nie ma - została utopiona z rozkazu Hassana, a Giaur teraz mści się za śmierć ukochanej, po czym rozpoczyna samotną wędrówkę. Matka Hassana dowiaduje się o śmierci syna. Narrator tłumaczy decyzję Hassana, który postąpił zgodnie z obowiązującym prawem. Krytykuje Giaura i przepowiada mu, że stanie się upiorem, którego wiecznie będzie nękać zło, które wpuścił do swojego serca.

Mija 6 lat od śmierci ukochanej Leili. Giaur mieszka w klasztorze. Izoluje się, cały czas na nowo przeżywa własne cierpienie, konsekwentnie odcina się od świata. Ma myśli samobójcze. Największym jego cierpieniem jest samotność, z której jednak nie potrafi się wyzwolić. Giaur się spowiada. Wspomina swoją burzliwą młodość, miłość do Leili, walkę z Hassanem. Mówi jednak, że niczego nie żałuje. Obwinia się jedynie za śmierć ukochanej. Czuje nadchodzącą śmierć. Prosi o pochowanie go w anonimowym grobie, do końca podkreślając swoją obcość w świecie. Giaur umiera.

postawa romantycznego buntownika - nie godzi się z losem, pragnie pomścić Leilę

postawa bajroniczna - Giaur jest tajemniczy, osamotniony, ma w sobie wiele emocji i cierpienia, czuje się zmuszony do samotnej walki ze światem, indywidualista, buntownik, jego życie charakteryzuje miłość i zbrodnia, cierpi z powodu przeszłości i braku akceptacji od społeczeństwa.

Polski

Adam Mickiewicz

Juliusz Słowacki

"Rozłączenie"

wiersz, liryka bezpośrednia, podmiot ujawnia się

forma podobna do listu - zwroty do "ciebie" (kochanej osoby, za którą podmiot tęskni)

powstał 20 lipca 1835 roku nad szwajcarskim jeziorem Leman

adresat to prawdopodobnie jego matka Salomea <3

romantyczne przedstawienie krajobrazu, które wywołuje melancholię i tęsknotę

anafory: 5 wersów rozpoczyna się od „wiem”, a 3 od "nie wiesz"

podmiot pisze do adresatki, że krajobraz jest piękny i szkoda, że go nie zobaczy

ogólnie podmiot jest bardzo zasmucony

"Testament mój"

wiersz, poetyckie wyznanie skierowane do bliskich (ostatnie, bo podmiot umiera)

podmiot - poeta

adresat - bliscy, przyszłe pokolenia

nie ma dziedzica - ani dziecka, ani ucznia

jego życie minęło szybko jak błyskawica

pisał dla ojczyzny

motyw ojczyzny jako okrętu

prosi przyjaciół o unieśmiertelnienie go

i zadbanie o jego matkę

Lecz zaklinam: niech żywi nie tracą nadziei I przed narodem niosą oświaty kaganiec; A kiedy trzeba, na śmierć idą po kolei, Jak kamienie, przez Boga rzucane na szaniec

patriotyzm ↑

podmiot zostawia tu swoich przyjaciół i odchodzi

jego poezja zmieni ludzi na lepsze

testament poetycki - motyw non omnis moriar/nie wszystek umrę

"Grób Agamemnona"

wiersz

inspiracja: podróż do grobu Agamemnona (wodza Greków w wojnie trojańskiej)

historyzm

refleksja na temat Polski i powstania listopadowego

motywacja Polaków do walki

patriotyzm

krytyka wad narodowych Polaków: tchórzostwa, bezczynności, niesłusznego poczucia dumy

kontrast Polski realnej i idealnej

porównanie dziejów Polski i Grecji

"Lilia Weneda"

Powstanie: 1840 r. (jako początek serii o losach legendarnych postaci sprzed powstania Polski. Słowacki nigdy nie napisał kontynuacji żadnej swojej serii)

Gatunek: dramat romantyczny

Fabuła: Okolice jeziora Gopło, czas przedhistoryczny.

1. Lilla prosi swoją siostrę Różę o wywróżenie zwycięstwa w wojnie Wenedów i Lechitów, ta jednak wróży przegraną i śmierć bliskich za 3 dni.

2. Uwięzienie przez Lechitów Derwida, Lelum i Polelum (ojca i braci)

3. Rozmowa pustelnika Gwalberta ze Ślazem o niewiernych Wenedach. Pojawienie się Lilli i jej śluby wobec obrazu Bogurodzicy w nadziei ratunku.

4. Rozważania Lechitów o wojnie z Wenedami.

5. Rozmowa Lecha i Derwida o zaczarowanej złotej harfie (jest w niej duch przepowiadający przyszłość).

6. Okrucieństwo królowej Gwinony (chce zabić Wenedów, za odmowę pokazania harfy każe wydłubać Derwidowi oczy).

7. Obrzędy Róży Wenedy.

8. Śmierć Salmona (Ślaz go zabija jak wywróżyła Róża i podszywa się pod niego).

9. Ocalenie Derwida od kamienowania (pojawiają się Lech, Lilla i Sygoń. Zakład, że Lelum i Polelum ze 100 metrów utną mu toporem włos z głowy. Wygrywają i są wolni)

10. Spotkanie Lilli Wenedy z Lechitami w zamku i prośba o uwolnienie ojca (Gwinona mówi, że ok, ale zamek opuszcza ojciec z Lillą lub harfą. Chyba że przyprowadzą porwanego syna, Lechona.

11. Róża przedstawia wizję zagłady Wenedów, ich ostatnią nadzieją jest czarodziejska harfa – gdy Derwid na niej zagra Wenedzi zwyciężą. Derwid wraca jednak z zamku bez harfy, a Lilla nie może odprowadzić do króla Lechona ponieważ ten już nie żyje. Sama wraca po harfę.

12. Wściekłość Gwinony i zabójstwo Lilli (dusi ją pasem)(wysyła jej ciało w trumnie Derwidowi mówiąc że to harfa)

13. Walki między Lechitami i Wenedami (Wenedzi trochę wygrywają)

14. Samobójstwo Derwida z powodu śmierci córki

15. Gwinona pragnąca pomścić swojego syna zjawia się na polu bitwy. Król Lech zabija Lelum, a Gwinona zostaje zrzucona ze wzgórza. Polelum wchodzi na stos trupów i czeka na uderzenie pioruna (pragnie bowiem zginąć razem z bratem). Klęska Wenedów.

17. Objawienie się Bogurodzicy nad polem walki. Róża Weneda rzuca Lechowi pod nogi łańcuch, którymi byli skuci bracia Lelum i Polelum. (btw Róża jest w ciąży i o jej synu miał być sequel)

Rola poezji tyrtejskiej - poezję tyrtejską (patriotyczną, zachęcającą do umierania za ojczyznę) symbolizuje magiczna harfa. Czy poezja w ogóle ma moc sprawczą, czy słowo posiada moc, czy jest bezsilne?

Lilla Weneda jest miłującą pokój, łagodną harfiarką; daremnie usiłuje ona ocalić najbliższych i zapobiec zagładzie, na wzór bohaterek antycznych. Sens beznadziejnej walki rozumie Róża, stylizowana na druidkę literatury romantycznej, która przepowiada tragedię już w Prologu i wydaje się wciąż popychać Wenedów do klęski

Motyw historii - inspiracja rozpowszechnioną w XIX w. wizją powstania Polski i mitologią celtycką. Słowacki ukazuje sens dziejów narodowych. Klęski dopatruje się nie tyle w braku bohaterstwa, co w fatalizmie dziejowym, dwoistości ideowej narodu i jego oczekiwaniu na niezwykłe przemiany (motyw magicznej harfy, która miała "zwyciężyć narody"). Nadzieję poeta widzi jedynie w heroicznej ofierze. Historiozofia - szukanie sensu obecnych wydarzeń na podstawie przeszłości. Na pewno wszystko odnosi się do klęski powstania listopadowego.

"Kordian"

Powstanie: 1833 r.

Gatunek: dramat romantyczny (łamie zasady klasycznego dramatu: fragmentoryczna fabuła, zaburzenie zasady jedności czasu i miejsca, postacie fantastyczne, otwarte zakończenie)

"Przygotowanie" służy jako komentarz polityczny i próba oceny współczesności: noc sylwestrowa 1799 r., Karpaty, chata czarnoksiężnika Twardowskiego. Z kotła, w którym mieszają czarownice i diabły, ukazują się kolejno przywódcy powstania, przez których ono upadło:

Józef Chłopicki (stary, konserwatysta, nieudolny w działaniu);

książę Adam Czartoryski (prezes powstania rządu, jego dyplomatyczne zabiegi o uzyskanie poparcia dla powstania na Zachodzie okazały się bezowocne. "mimo czary wyszedł jakiś człowiek godny").

Jan Skrzynecki (bierny, brak odwagi i energii, bezmyślnie zlekceważył plany wojenne zdolnego stratega, generała Prądzyńskiego).

Julian Ursyn Niemcewicz (zapatrzony w przeszłość tradycjonalista, konserwatyzm, nie ma prawa do nazywania się poetą).

Joachim Lelewel (posiada dużą wiedzę książkową, ale traci czas na rozpamiętywanie: czy lepiej kiedy jest król? czy kiedy go nie ma, gdy Polska jako państwo niestety jeszcze nie istnieje).

Generał Jan Krukowiecki (poddanie Warszawy rosyjskiej armii).

tldr: wg poety bierność, konserwatyzm, polityka ugodowa, brak wiary w zwycięstwo, tchórzliwość i nieudolność wynikająca z podeszłego wieku przywódców doprowadziły do upadku powstania listopadowego.

Fabuła: A1. Kordian (15M) zostaje odrzucony przez Laurę (>15F). Kordian jest niezrozumiany, czuje Weltschmerz, nie widzi sensu życia - strzela sobie w głowę.

A2. Kordian przemierza świat w poszukiwaniu celu życia:

James Park, Londyn - Dozorca mówi mu, że wszystko można kupić

Dover - czyta "Króla Leara" Szekspira, ale poezja daje mu tylko chwilową ulgę

Włochy - Kordian ma kochankę, Wiolettę, której na zmianę mówi, że jest bogaty lub jest bankrutem i jest wielce zdziwiony, kiedy okazuje się, że jest z nim dla pieniędzy. Bez skrupułów zostawia ją bez środków do życia.

Watykan - prosi papieża o wsparcie sprawy polskiej, lecz ten stoi po stronie cara i grozi klątwą papieską za bunt. Papieska papuga krzyczy "Alleluja".

Mont Blanc - na szczycie Kordian wybiera rolę polskiego patrioty. Chce walczyć jak Winkelried, nawet jeśli ma to oznaczać konieczność ofiary. W tej walce zaczyna widzieć sens swojego życia (wreszcie).

A3. Koronacja cara na króla Polski, w trakcie której w tłumie nieznajomy (Kordian) śpiewa zamiast God save the king "Boże, pochowaj nam króla" . Podczas spotkania spiskowców nie udaje się podjąć decyzji o zamachu na cara. Wkurzony Kordian sam się tego podejmuje, ale w pałacu cara nękają go Strach i Imaginacja. Mdleje na widok Szatana wychodzącego z komnaty cara. Zostaje wykryty i skazany na śmierć. W szpitalu wariatów odwiedza go Doktor, którym jest Szatan (chce przekonać Kordiana, że jego misja nie miała sensu). Konstanty podczas sądu wojskowego, obiecuje Kordianowi zwolnienie z kary śmierci, jeśli dokona skoku przez bagnety. Mimo że Kordianowi się udaje, car podpisuje wyrok. Kordian żegna się z Grzegorzem, spowiada się, dalej wierząc w sens swojej ofiary. Konstanty kłóci się z carem o Kordiana. W końcu grozi mu buntem, co skłania cara do zmiany zdania. Wysyła gońca z odwołaniem nakazu, ale gdy ten dociera na miejsce, adiutant podnosi rękę z sygnałem do strzału.

dylematy egzystencjalne Kordiana - czuje brak sensu życia, nie może go odnaleźć

Motyw podróży romantycznej, poszukiwanie wartości

Winkelriedyzm Kordian vs mesjanizm AM (akt 3): " Polska Winkelriedem Narodów" vs "Polska Chrystusem Narodów". Winkelriedyzm romantyczny kwestionował cierpienie oraz bierne męczeństwo mesjanizmu, podkreślając sens walki czynnej. Idea ta pośrednio miała również tłumaczyć upadek powstania listopadowego. Polska jest Winkelriedem narodów Europy, a Kordian, planując zabicie cara, pragnął być Winkelriedem Polaków i przyjąć na siebie cierpienie za nich.

Cechy dramatu romantycznego (N-B K też!)

Zygmunt Krasiński

"Nie-Boska komedia"

Powstanie: 1833/5 r. Ojciec nie pozwolił Zygmuntowi brać udział w powstaniu listopadowym, bo był przeciwnikiem rewolucji, więc ten kilka lat poźniej napisał NBK na swoje usprawiedliwienie (i żeby poprzeć ojca).

Tytuł: nawiązanie do "Boskiej komedii" Dantego, "nie-boski" oznacza ludzki (wpływ na historię)(lub ocenę ludzkich działań jako złych). Komedia to utwór z happy endem.

Gatunek: dramat romantyczny (synkretyzm: ma elementy opisów jak w epice i liryki, jest przeznaczony do czytania, nie wystawiania w teatrze, fragmentaryczna akcja, łamanie zasady jednego czasu i miejsca)

Fabuła:

Część I

Ślub Męża (Hrabiego Henryka)

Sypialnia młodej pary - mąż śni o Dziewicy (stworzonej przez szatana), która jest dla niego uosobieniem czystej poezji.

Chrzciny Orcia, Mąż zachowuje się wobec żony ozięble; przybywa Dziewica, za którą Mąż idzie aż na skraj przepaści, ratuje go Anioł Stróż.

Maria (Żona) popada w obłęd (chciała być poetką, by odzyskać męża), umiera w szpitalu dla obłąkanych w ramionach Męża.

Część II (10 lat potem)

Orcio wykazuje talent poetycki, co przygnębia hrabiego Henryka, który z powodu poezji przeżył tragedię, stracił żonę.

Kuszenie hrabiego przez Orła - uosobienie bohaterstwa i sławy (stworzony przez szatana). Henryk podejmuje decyzję i staje na czele arystokracji.

Orcio ślepnie.

Część III

Rewolucja, dotychczasowi poddani występują przeciw swoim panom. Pankracy - wódz rewolucjonistów wydaje rozkaz Przechrzcie (Żyd, który zmienił wiarę), aby powiadomił Henryka o tym, że wódz rewolucji chce się z nim spotkać.

Hrabia Henryk w obozie rewolucjonistów (bardzo mu się nie podoba taki pozaklasowy chaos i antyarystokratyczne nastroje).

Spotkanie Henryka i Pankracego.

Część IV

Okopy Świętej Trójcy (obóz arystokratów) - Henryk jako przywódca przygotowuje obronę (arystokraci chcą układów).

Henryk i Orcio w podziemiach - duchy przepowiadają śmierć.

Nierówna walka, Orcio ginie trafiony kulą, Henryk skacze w przepaść.

Na gruzach starego świata staje Pankracy, przeciw niemu występuje Chrystus Zbawiciel - Pankracy umiera.

Poeta vs świat - romantycy byli przekonani o wyjątkowości poetów, którzy mieli mieć dar prorokowania, być wyznaczeni przez Boga, odgrywać rolę przywódców duchowych. Poezja ma moc sprawczą, jeśli jej źródłem jest miłość na przykład do ojczyzny, i jeśli sam poeta "jest pięknością", nie jest oderwany od rzeczywistości. Hrabia był złym poetą: zapomniał o swoich etycznych obowiązkach, uległ pokusom szatana, pożądał sławy.

Dramat rodzinny - Henryk daje się skusić Diabłowi i poezji, przez co traci żonę, a jego syna spotyka przekleństwo (p*eta, oślepienie, wieszczenie)

Dramat rodzinny – błędne zrozumienie przez Henryka koncepcji miłości romantycznej i poezji i tego skutek. Jako młody mąż Henryk odczuwa niepokój i nudę, nie jest zadowolony ze swojego życia, problemy codzienności przytłaczają go, tęskni za rzeczami mniej trywialnymi. Marzy o poetyckim życiu, więc więc razem z dziewicą ucieka ze ślubu swojego syna Orcia, od upadku ratuje go anioł stróż, ale gdy Henryk wraca, jest już za późno. Maria przyknęła syna by został poetą, by zasłużył na miłość ojca, sama też staje się poetką i popada w obłęd. W szpitalu dla obłąkanych umiera w rękach męża: Orcio traci wzrok.

Rewolucja (społeczna, członkowie obozu rewolucjonistów, przywódcy, przyczyny, przebieg, skutki, ocena) biedni ludzie się buntują przeciw arystokracji i Krasicki ich nie lubi

Dramat racji cząstkowych: spór HENRACEGO

Argumenty Pankracego: arystokracja jest klasą umarłą, bez majątków, niezdolną do walki, pozbawioną wartości, ich tarczą jest nieuzasadniona duma, nie mają idei, nie wierzą nawet w Boga, tylko tak mówią; arystokracja jest klasą niezdolną do działania, patologiczną przecina jest zdenerwowaną, nastawioną do życia konsumpcyjnie; starzy powinni ustąpić miejsca młodym, silnym rewolucjonistom, zdolnym do działania, którzy mogą zmienić świat; arystokracja ma zawyżone ego, jest pyszna

Argumenty Hrabiego Henryka: pod przykrywką nowych haseł rewolucjoniści wprowadzają dawne zbrodniarskie idee; arystokracja rządziła hołdując takim wartościom jak ojczyzna i rodzina; arystokracja opiekowała się ludem i bez niej nie byłoby klas niższych; rewolucjoniści skończą równie krwawo co arystokracja, celem rewolucji jest bezsensowna śmierć i zamiana ról ze szlachtą.

Listy Zygmunta Krasińskiego

Nie ma bo nie przeżyłam takiej dawki gejowania do Słowackiego nie ma na liście lektur do matury więc ich nie tykałam

Cyprian Kamil Norwid

"Coś ty Atenom zrobił Sokratesie"

Wiersz mówi o „niewspółczesności” wielkich ludzi, którzy byli przez współczesnych niedocenieni. Swoimi myślami, utworami, sposobem bycia wykraczali poza czasy swej epoki, co stanowiło ich tragedię. Fakt, iż byli wyobcowani w społeczeństwie, potęgował ich wielkość w latach późniejszych

podmiot pyta co ludziom zrobiły historyczne postacie, które za życia spotkały się z nienawiścią (otrucie, wygnanie, brak pochówku), a po śmierci są wielbione (mają kilka grobów)

postacie: Sokrates, Dante, Kolumb, Camoens, Kościuszko, Napoleon i na koniec Mickiewicz (bez wyjaśnień, ale to dlatego, że niedawno umarł)

wywalone na to jak cię pochowają, bo w końcu cię odkopią i opłaczą raz jeszcze, rozpoznając twój geniusz po czasie

fun fact, Norwida nikt nie doceniał za życia i dopiero w czasie II wś na nowo odkryto jego poezję i ją doceniono. Stąd "trzej wieszcze (i Norwid jeszcze)"

"Bema pamięci żałobny rapsod"

Józef Bem - bohatera powstania listopadowego, walczył we Francji i Portugalii, w czasie Wiosny Ludów bił się w obronie Wiednia i na Węgrzech. Wiersz powstał w roku 1851, kilka miesięcy po śmierci generała w Syrii. Dla autora Józef Bem był symbolem wartości moralnych oraz cnót obywatelskich i wojskowych.

rapsod - utwór poetycki opiewający w podniosłym stylu bohaterów i zdarzenia historyczne, pochodzi ze starożytnej Grecji

rapsod podzielony jest na dwie części: opis pogrzebu i ponadczasowe przesłanie

opis pogrzebu skonstruowanego na wzór pochówków dawnych wodzów słowiańskich. Rycerskie rekwizyty – miecz, pancerz, koń, sokół: panny żałobne, chłopcy uderzający w tarcze, płonące pochodnie

gdy pochód dochodzi do grobu narracja zmienia się z 3os. na 1os., a pochód się nie zatrzymuje, ale idzie w przyszłość

pochód przestaje być jedynie pogrzebem, a staje się marszem bojowników o wolność „zarażonych” wielkością generała. Prawdziwa idea nie umiera, tylko pobudza narody, których celem nie jest grób, tylko przyszłość.

"W Weronie"

nawiązanie literackie do "Romea i Julii"

rozmowa między cyprysami a ludźmi uczonymi, czyli między rozumem człowieka a uczuciem przyrody

"Łagodne oko błękitu (...) gwiazdę zrzuca ze szczytu" - czy niebo płacze nad losem kochanków czy to tylko meteoryt, który spada wg zasad fizyki?

na zakończenie ironia skierowana nie tylko ku „uczoności”, ale również ku obojętności współczesnych poecie ludzi.

"Fortepian Szopena"

usunelo mi caly podpunkt :)))))))))))))))))))))))))

rozmyślania o sztuce

podział na 3 części

1. opis chorego i cierpiącego Chopina, który umiera

2. rozważania o doskonałości muzyki i ogółu sztuki

3. o zdarzeniach, które były inspiracją do stworzenia utworu - wyrzucenie fortepianu na bruk jest punktem kulminacyjnym poematu

Chopin jest porównywany do mitologicznego Orfeusza, który też był muzykiem i młodo umarł, ale był potem doceniany

fortepian jest symbolem sztuki, a Chopin - artysty

wraz z wyrzuconym fortepianem ginie artysta

muzyka Chopina jest doskonała. Pojawia się wyróżniona graficznie „figura BRAKU”. Sztuka nie może być w pełni zrozumiana ponieważ jest idealna, a świat wciąż pozostaje niedoskonały

Los niezrozumianego poety przypomina mękę Chrystusa, przyswojoną przez ludzi dopiero po jego śmierci.

Symbolem doskonałości jest kłos, dający ziarno, które ma inspirować kolejne pokolenia.

Poemat przedstawia obraz Warszawy w 1863 roku. Pałac Zamoyskich płonie, przez okno zostaje wyrzucony, przypominający trumnę, fortepian. Mieszkańcy budynku milczą, nie mają odwagi przeciwstawić się wrogowi.

różnice w podobnych pojęciach:

Werteryzm i bajronizm: bohaterowie obu typów są wrażliwi, głęboko odczuwają, odczuwają ból istnienia i zachowują się dramatycznie, ale bohater werteryczny użala się nad sobą, a bajroniczny robi coś z tym (np.mści się)

Mesjanizm i winkelriedyzm:

motywy:

Oba polegają na tym, że coś (naród, jednostka) jest wybrane jako specjalne i ma cierpieć za innych, ale w mesjanizmie to cierpienie jest bierne (Polska jest krzyżowania), a w winkelriedyzmie czynne (Polacy walczyli w powstaniu).

Winkelriedyzm to przeciwieństwo mesjanizmu a NIE koncepcja mesjanizmu

Bo Chrystus godzi się na swój los (Polacy godzą się z klęską powstania mimo ich poświęcenia) i po tym cierpieniu kiedyś nadejdzie nagroda

Winkelriedyzm to odpowiedź na mesjanizm, chodzi tam o walkę za wolność ojczyzny i innych krajów (Polacy nadal się poświęcają ale aktywnie, tak jak rycerz Winkelried, który przyjął na siebie atak strzał by odciągnąć uwagę wroga od swojego oddziału)

Pielgrzym - Giaur, Sonety Krymskie i Odeskie, Kordian

podróż

- orientalizm - Sonety Krymskie

ojczyzna, wolność, niepodległość

- rewolucjonizm - Kordian, Nie-Boska komedia, Dziady 3

- mesjanizm - Dziady 3

- prometeizm - Dziady 3,

ludowość - Dziady

- historyzm - Konrad Wallenrod, Giaur, Lilia Weneda

fantastyka - Dziady, Faust

- spirytyzm, mistycyzm

natura

uczucie, nieszczęśliwa miłość - Werter, Giaur

- werteryzm, irracjonalizm

#matura pl #matura #nmi #pl

8 notes · View notes