Polski (elementy z wymagań, przykłady)
konwencje:
fantastyczna - Wesele, Dziady cz. II, Balladyna, mity, Makbet
symboliczna - Wesele, Noc listopadowa, wiersze modernistyczne, Biblia,
mimetyczna (naśladowanie rzeczywistości) - Odprawa posłów greckich, Potop, Lalka, Przedwiośnie
realistyczna (odtwarzanie rzeczywistości) -Lalka, Nad Niemnem, Przedwiośnie, Potop,
naturalistyczna (zwracająnie uwagi zwierzęcy brutalizm ludzi) - Zbrodnia i kara, Moralność pani Dulskiej,
groteskowa (zderzenie tragizmu i komizmu) - Szewcy, Skąpiec, Tango, Mistrz i Małgorzata, Proces, Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią
ironia - Romeo i Julia??
komizm - Skąpiec, Moralność pani Dulskiej
tragizm - Antygona, Makbet, Konrad Wallenrod, Dziady cz. III, Kordian
humor - (w wielu utworach są elementy humorystyczne, ale jak je czytam to nie jestem nigdy pewna czy miały być one zabawne czy śmieję się z histerii, więc to biased przykłady) Makbet, Potop, Tango
patos - Iliada, poezja tyrtejska, Pieśń o Rolandzie, Gloria victis
groteska - Szewcy, Tango
katharsis -
środki wyrazu artystycznego:
oksymoron - połączenie sprzecznych ze sobą słów (gorący lód)
peryfraza (omówienie) - zastąpienie słowa jakimś bardziej skomplikowanym zwrotem (szatan -> srogi hetman ciemności)
hiperbola (przesadnia) - wyolbrzymienie czegoś
paralelizm - podobieństwo analogicznych segmentów utworu (w moim rozumieniu większość memów jest paralelizmami - jeśli widzicie gdzieś nową wersję mema Spiders Georg albo sorry we x your boyfriend. yeah he's y now - to są to paralelizmy, bo bazują na tej samej strukturze, ale nadają jej nowe znaczenie, zależne od tej struktury)
elipsa - ominięcie jakiegoś wyrazu w zdaniu (chcę do kina)
antyteza - zestawienie przeciwstawnych elementów (jest czas rodzenia i czas umierania)
stylizacja językowa:
archaizacja - postarzenie języka - Potop
dialektyzacja - dialekt lokalny (np. gwara) - Wesele
kolokwializacja
stylizacja środowiskowa - środowisk np. zawodowych (Lalka)
stylizacja biblijna - jak w Biblii: szyk przestawny, zaczynanie zdań od "i" (Kazania sejmowe Piotra Skargi)
stylizacja mitologiczna
funkcje tekstu:
informatywna
poetycka
impresywna
ekspresywna
problematyka utworów powiązana z epoką literacką
antyk - tak
średniowiecze - śmierć, literatura parenetyczna (przykłady wzorcowych władców, rycerzy, świętych)
renesans - człowiek
barok - vanitas (marność)
oświecenie - coś się tam działo???
romantyzm - nieszczęśliwa miłość, samotność, folklor ludowy, patriotyzm (związany z zaborami i upadkiem powstania listopadowego; taki podniosły, ofiara za kraj itp)
pozytywizm - patriotyzm (wciąż zabory; upadek powstania styczniowego; taki bardziej przyziemny niż dramatyczny - ciężko pracuj i pamiętaj o przeszłości), praca organiczna, praca u podstaw, scjentyzm (kult nauki), emancypacja kobiet, asymilacja Żydów
modernizm - dekadentyzm, katastroficzne nastroje związane z końcem wieku, patriotyzm (Wyspiański wciąż gadający o powstaniach, ale tym razem mówiąc, że Polacy nie są jeszcze gotowi), impresjonizm
dwudziestolecie międzywojenne - kryzys demokracji (faszyzm, socjalizm, komunizm itp), absurd, surrealizm, dadaizm
literatura wojenna - zło i cierpienie stały się codziennością
współczesność - cierpienie, totalitaryzm, władza i polityka, stan wojenny, przemiany społeczne (1989)
główne prądy filozoficzne epok:
antyk - stoicyzm, epikureizm
średniowiecze - filozofia chrześcijańska
renesans - humanizm, stoicyzm, epikureizm, myśl chrześcijańska
barok - myśl chrześcijańska
oświecenie -
romantyzm -
pozytywizm - scjentyzm (nauka jest podstawą rozwoju, August Comte), organicyzm (naród jest jak organizm, Herbert Spencer), utylitaryzm (dobre jest to, co użyteczne, John Stuart Mill), determinizm (o życiu człowiema decydują środowisko, rasa i moment historyczny, Hipolit Teine)
modernizm - nietzscheanizm (nihilizm, nadczłowiek, odrzucenie chrześcijaństwa, Fryderyk Nietzsche), schopenhaueryzm (życie jest gorsze od śmierci, szczęście jest nieosiągalne, można tylko chwilowo ulżyć sobie używkami lub osiągając nirwanę), bergsonizm (intuicja, pęd życiowy, Henry Bergson)
dwudziestolecie międzywojenne - behawioryzm, egzystencjalizm (człowiek czuje absurd świata, bo nie jest w stanie go zrozumieć całkowicie, może tylko walczyć z obecnym złem)
współczesność -
motywy i toposy literackie:
non omnis moriar/nie wszystek umrę - nieśmiertelność poezji i poety, który przeżyje w ludzkiej pamięci (Horacy, )
utopia/arkadia - miejsce idealne, szczęśliwe, sielankowe, gdzie nic złego się nie dzieje (często wieś jest przedstawiana jako arkadia; Pieśń świętojańska o sobótce, Pan Tadeusz; utopia to raczej idealnie funkcjonujące państwo)
wędrówka/życie jako wędrowka/pielgrzym - musimy przejść przez życie (Sonety krymskie, Kordian)
vanitas/marność - nietrwałość życia i dóbr materialnych, przemijanie (Kohelet, poezja barokowa, malarstwo barokowe)
świat jako teatr (theatrum mundi) - jesteśmy tylko kukiełkami/aktorami na scenie życia (Makbet, Lalka)
ubi sunt? (gdzie oni są?) - dokąd odeszli zmarli, przemijanie (Treny)
ojczyzna okrętem - trzeba nim sterować i dbać o niego i w ogóle. ukazać różne niebezpieczeństwa, które mogą taki okręt spotkać. Motyw więc występujący w literaturze podejmującej problematykę ogólnoludzką przeistacza się w motyw związany z literaturą patriotyczną. (Kazania sejmowe Piotra Skargi, Horacy)
cierpiąca matka (mater dolorosa) - to co kobiety od zawsze umiały (Maryja - Pieta, Demeter, matki żołnierzy i powstańców; "Lament świętokrzyski", "Elegia o chłopcu polskim" K.K. Baczyńskiego)
labirynt - nie zna się wyjścia, jak w życiu (mitologia; często duże miasto to labirynt, bo ciężko się tam odnaleźć; Sklepy cynamonowe)
złoty wiek - mitologiczny wiek niczym niezmąconego szczęścia ludzkości, raj na ziemi
oniryzm - porównywanie życia do snu (Proces, Sklepy cynamowone)
exegi monumentum - wzniosłem pomnik trwalszy niż ze spiżu - poezja sprawi, że poeta będzie żył wiecznie (Horacy, Jan Kochanowski)
memento mori - pamiętaj o śmierci
danse macabre - taniec śmierci, śmianie się z niej
poeta ptakiem - (Horacy, J.Kochanowski - łabędź, Baudelaire - albatros)
nawiązania do innych utworów:
do Biblii: Boska komedia, Mistrz i Małgorzata (Mistrz pisze o Jeszui, czyli Jezusie; pojawiają się diabły itp)
do mitologii greckiej: Noc listopadowa
do Iliady: Odprawa posłów greckich
do Pana Tadeusza - Przedwiośnie (Nawłoć to takie Soplicowo); Wesele, Tango (taniec pod koniec: polonez, chocholi, tango)
do Mickiewicza - Lalka (Wokulski czytał jego "książki zbójeckie")
do Wesela - Szewcy (pojawia się tam Chochoł)
do Tanga - Górą "Edek"
Dziady cz. III i Kordian są podobne
36 notes
·
View notes
Renesans
Renesans (Italia od 1374 r., Europa XVI w.) - renaissance, fr. odrodzenie
Wydarzenia kształtujące epokę:
1374 - śmierć Francesco Petrarki
XIV - kryzys papiestwa i cesarstwa
1450 - druk Gutenberga, 1455 Biblia Gutenberga (popularyzacja literatury wśród świeckich)
1453 - upadek cesarstwa wschodniorzymskiego (emigracja filozofii na zachód)
1492 - odkrycie Ameryki (itp) (jak to świat nie kręci się wokół naszej wiary???)
1517 - reformacja (KK)
Antropocentryzm - przekonanie, że człowiek jest najdoskonalszą istotą dla trzech świecie we wszechświecie. Homo sum, humani nihil a me alienum puto. Indywidualny stosunek do Boga, Bóg artysta, architekt, świadomość godności człowieka i wartości życia.
Humanizm - skupienie na człowieku, odrzucenie teologii jako najistotniejsze dziedziny wiedzy, prąd intelektualny i światopoglądowy epoki odrodzenia, zespół nauki i metod służących poszerzaniu wiedzy o człowieku i jego dorobku, studia nad starożytnym literaturą, filozofią, prawem, sztuką; łacina, greka, hebrajski; retoryka, zainteresowanie kulturą antyku, wszechstronne życie.
Indywidualizm - twórczość biograficzna i autobiograficzna, tematyka życia codziennego.
Reformacja - zreformowanie skorumpowanego KK, powstałe wyznania protestanckie: luteranizm, kalwinizm, arianizm (bracia polscy)
Mecenat - sponsorstwo artysty przez bogacza, żeby ten mógł tworzyć bez zmartwień
Człowiek renesansu - mądry, którego zainteresowaniem jest wszystko: malarstwo, rzeźba, muzyka, literatura, wynalazki, nauka, polityka
Średniowiecze vs renesans
Teocentryzm antropocentryzm
Anonimowość sława indywidualizm
Brzydota materialnej formy człowieka afirmacja ciała i piękna ludzkiego
Kult wiary kult wiedzy
Różne języki literatura w języku narodowym Polacy nie gęsi >:(
Wolność, przyjaźń, szlifowanie rzemiosła, nawiązania do Antyku, kostium antyczny, powrót do źródeł kultury śródziemnomorskiej
.
Filozofia
Giovanni Pico della Mirandola - filozof renesansowy, pisał niedokończone "900 tez", "O godności człowieka". Humanizm, antropocentryzm, homo faber (człowiek rzemieślnik, wytwórca, kreujący siebie i współtworzący swoje otoczenie.)
Niccolò Machiavelli - jeden z najwybitniejszych przedstawicieli renesansowej myśli politycznej, dyplomata, pochodził z Florencji, autor "Księcia" i makiawelizmu
makiawelizm - pogląd etyczny, wg którego cele polityczne (zwłaszcza zachowanie lub umocnienie władzy) uświęcającą środki z użyte do ich realizacji, usprawiedliwia zatem nawet niemoralne postępowanie. "Książę" alegorycznie przedstawia sposób walki lwa (budzenie strachu) i lisa (unikanie sideł).
Thomas More/Morus - najwybitniejszy angielski humanista, polityk, autor "Utopii" - literackiej wizji modelowego, doskonałego państwa i społeczeństwa, gdzie panuje powszechna równość, dobrobyt, bezpieczeństwo i zadowolenie obywateli. Forma gatunkowa opowieści podróżniczej lub reportażu. Wydźwięk tekstu (narrator: Rafał Hytlodeusz, z gr. kłamca; odbiorca: Morus, gr. głupiec; utopia, gr. niemiejsce) jest ironiczny. Wizja państwa idealnego została pierwowzorem komunizmu i totalitaryzmu. We wszystko ingeruje państwo.
.
Literatura polska polityczna
"O poprawie Rzeczypospolitej" Andrzeja Frycza Modrzewskiego
Powstanie: 1551 r.
Gatunek: traktat (rozprawa naukowa obszernych rozmiarów rozmiarów, odejmując A problemy danej dziedziny wiedzy), został uznany za utopijny. Publicystyka - komentowanie i wyjaśnianie życia politycznego itp. Cel perswazyjny, dyskutowano:
ustrój państwa - demokracja szlachecka, trójpodział władzy
przekonania religijne - czyja władza, tego religia nie jestem królem waszych sumień
edukacja
polityka zagraniczna, wojna i obrona
Dyskutowali np. A.F. Modrzewski (reformy) vs Stanisław Orzechowski (wolność szlachecka)
Rzeczpospolita - wspólnota ustrojowa, polityczna, publiczna; republika.
Pomysły autora, np.: rodzice powinni uczyć dzieci bycia dobrymi obywatelami, kary i nagrody powinny być takie same dla wszystkich lub sroższe dla szlachty, pacyfizm i obrona kraju, nie nakłaniać innych do swojego zdania (ale je uargumentować), szacunek do nauczycieli.
.
"Kazania sejmowe" Piotr Skarga
Powstanie: 1597 r. "Kazanie wtóre. O miłości ku ojczyźnie i o pierwszej chorobie Rzeczypospolitej, która jest z nieżyczliwości ku ojczyźnie" mówiło o obowiązkach ciążących na szlachcie wobec ojczyzny.
Gatunek: mowa polityczna o charakterze doradczym.
Piotr Skarga ostrzegał, że wolnościowość szlachty będzie przyczyną kryzysu Rzeczypospolitej i miał rację, dlatego "Kazania sejmowe" nie były tak popularne jak jego "Żywoty świętych"
.
"Odprawa posłów greckich" JK
Powstanie: 1578 r.
Gatunek: nawiązuje do tragedii greckiej (schemat kompozycyjny: zdarzenia i pieśni chóru, zasada trzech jedności:
czas – 12 godzin greckiego poselstwa
miejsce – plac przed pałacem Priama
akcja – 1 wątek (brak napięcia)
Nieklasyczne elementy: jednostka podejmująca tragiczny wybór bohater zbiorowy, któremu zabrakło mądrości; katastrofa dzieje się po akcji dramatu; Fatum nie istnieje, bo ludzie mają wolną wolę
Bohaterowie:
TROJANIE
Aleksander [Parys] - zdecydowany użyć wszelkich sposobów (wojna z Grekami), by zatrzymać Helenę
Iketaon - poseł rady trojańskiej, poplecznik Aleksandra, sprawny mówca i demagog [nie ma go w mitologii]
Antenor - poseł rady trojańskiej, rycerz, odpowiedzialny patriota i mąż stanu, chciałby uniknąć wojny z Grekami
Kassandra - wieszczka uznana za obłąkaną, przepowiada klęskę Troi, siostra Aleksandra, córka Priama
Priam - król Troi, którego władzę ogranicza demokratyczna rada trojańska, nie zajmuje stanowiska w sporze
GRECY
Helena - żona Menelaosa, króla Sparty, porwana przez Aleksandra, bezwolna przyczyną konfliktu
Menelaos – król Sparty, mąż Heleny, poseł grecki żądający zwrotu małżonki
Ulisses [Odys] - dyplomata i grecki mąż stanu, uosobienie przebiegłości i sprytu
Refleksja o państwie: ustrój Troi podobny jest do ustroju Rzeczypospolitej, autor wykorzystuje polskie nazwy urzędów (marszałek, hetman, rotmistrz), ale zamiarem jest uniwersalizm sensu historii i wniosek o odpowiedzialności obywateli za los państwa.
Pieśni Jana Kochanowskiego
Wydanie: 1586 r.
Gatunek: pieśni - liryka, zwykle podzielona na czterowersowe strofy, sprzyjające śpiewowi. Pieśni Kochanowskiego były inspirowane poezją i filozofią Horacego. Dominuje w nich horacjańska zasada "złotego środka": utrzymanie miary we wszystkim. Świat poetycki jest harmoniczny, jasny, prosty, sentencjonalny.
Humanizm renesansowy pieśni - zainteresowanie kulturą starożytnych, przeświadczenie o twórczych możliwościach człowieka – istoty zdolnej formować siebie i przekształcać świat. Ideał humanisty umie pogodzić własne ambicje ze służbą społeczeństwu i temu poświęca swoją wszechstronną wiedzę.
Typy pieśni:
· biesiadne
· filozoficzne ("Serce rośnie")
· metapoetyckie ("Niezwykłym i nie leda...")
· miłosne
· patriotyczne ("Pieśń o spustoszeniu Podola")
Pieśń o spustoszeniu Podola
Charakter patriotyczny
Liryka apelu
apel podmiotu lirycznego do rodaków
obrazuje sytuację Polaków po klęsce w wojnie z Tatarami 1575 r.
wyraża smutek i rozpacz z powodu spustoszenia ziemi podolskiej
wyraża się o Tatarach bardzo negatywnie, nazywa ich "psami bisurmańskimi", metafora stada owiec napadanego przez wilki
chce, aby te emocje udzieliły się adresatom i skłoniły ich do odwetu, aby stanąć mężnie do walki, ale szlachta musiałaby zaprzestać biesiadowania, porzucić wygody, okazać męstwo, odwagę oraz wyłożyć fundusze na wojnę. Za zachętą do walki dostrzegamy wytykanie rodakom ich braku zainteresowania sprawami kraju, krótkowzroczności oraz opieszałości w działaniu
ostatnia zwrotka ukazuje gorzką i przykrą refleksję na temat Polaków. Przestrzega przed powtarzaniem starych błędów, jednocześnie krytykuje, że Polacy nie potrafią wyciągać wniosków z historii. Odwołując się do znanego przysłowia "Mądry Polak po szkodzie" => "Nową przypowieść Polak sobie kupi, Że i przed szkodą, i po szkodzie głupi.”
Pieśń o dobrej sławie
Patriotyzm
Pieśń obywatelska
Dbaj o dobre imię skoro ci Bóg dał rozum!
"służmy poczciwej sławie, a jako kto może, niech ku pożytku dobra spólnego pomoże"
Walcz z poganami!
Lepiej umrzeć w chwale niż w cieniu!
Pieśń o cnocie
Pieśń obywatelska
Cnota = stoicyzm
Nie ma cnoty bez zazdrości - teza
Jeśli służysz państwu to obojętna ci zawiść
Haters gonna hate 💅
Cnota nie doznaje uszczerbku, sama w sobie jest nagrodą
Cnotliwi patrioci trafią do Nieba i jak umrą to Bóg im wynagrodzi zazdrość innych
Serce roście
[Serce roście patrząc na te czasy] - tytuł incipit
Horacjanizm
Przeciwieństwo kiedyś to było
Skończyła się zima i wreszcie jest ładnie
Człowiek się cieszy i nie powinien się tego wstydzić
Nawet nie musi pić ani śpiewać, bo tak się cieszy
Ale jak coś go gryzie od wewnątrz to nawet śpiew nie pomoże
Myśl pozytywnie
Bogaty, biedny, razem bądźmy, trzeźwi i pijani (sens ostatniej zwrotki nie zmyślam)
Melancholia
Sentencja (rodzaj aforyzmu, wyraziste i efektowne stwierdzenie o tematyce filozoficznej)
Chcemy być sobie radzi
Tytuł incipit
Horacjanizm
Chcemy się radować, rozkaż przynieść wino i grać muzykę!
Epikureizm
Kto wie co będzie jutro - humanizm chrześcijański
Fortuna kołem się toczy
Człowiek nie pojmie natury świata - humanistyczna wątpliwość
Jak się będziesz umiał pogodzić z szczęściem i nieszczęściem to nie zabłądzisz
Szczęście stateczne 👍
Nie chcę dużego majątku
Stoicyzm
Statek nawiązanie
Lepiej płynąć bezpiecznie skromną łódką niż wielkim żaglowcem z tureckim bogactwem
Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony
Pieśń metapoetycka
Klasycyzm
Parafraza 20. pieśni Horacego
Wiersz sylabiczny (x-zgłoskowiec, rym półtorazgłoskowy, akcent na przedostatniej sylabie, średniówka - stała pauza wewnątrz wiersza)
Niezwykle utalentowany poeta dosłownie wznosi się nad świat, leci
Porównania do Horacego (też urodzony w średnim stanie i miał mecenasa)
Non omnis moriar/nie wszystek umrę
Poeta łabędź, symbol poetyckiego natchnienia
Styks i Ikar - nawiązania do mitologii
Poeta przeleci całą Europę jako ptak - wszyscy będą go znali
Nie płaczcie na pogrzebie, bo non omnis moriar again
Pieśń świętojańska o sobótce
Panna XII
O Czarnoleskie (k. Radomia) gdzie mieszkał J.K.
Idealizacja wsi
Polska wieś arkadią (miejscem harmonijnym z przyrodą, spokojnym, kochanym, śpiewającym)
Parafraza Horacego again
Świat jest piękny
Afirmacja świata
Bardzo ładna ta wieś 10/10 polecam wcale nie wykorzystujemy chłopów do niewolniczej pracy
"wnukowie (...) wykną przestawać na male, wstyd i cnotę chować w cale" - stoicyzm
Budowa klamrowa
Żywot człowieka poczciwego Mikołaj Rej
Powstanie: 1567 r.
Gatunek: traktat adresowany do zwykłego czytelnika, pareneza, wzór idealnego ziemianina
Żywot - gatunek literatury parenetycznej przedstawiający opis wzorowego życia postaci reprezentującej określoną postawę.
Treść: wzór poczciwego, uczciwego, godnego, zacnego ziemianina, cieszącego się z życia rodzinnego, w tym małżeństwa, które nie służy tylko rozmnażaniu; człowiek gospodarny, pracowity i zaradny, pracowitością służy Bogu, żyje w zgodzie z naturą, ma wiedzę praktyczną, odgrywa dobrze rolę gospodarza, męża, ojca, sąsiada, zarządza majątkiem i handluje zbożem i bydłem, umie czytać, pisać, znak klasyki, płaci podatki, udziela się na sejmikach, nie za surowy wobec służby.
Język potoczny i tonacja emocjonalna (zdrobnienia i zgrubienia)
.
Psałtetz Dawidów JK
Psalm 13 - psalm błagalny, jak większość
Psalm 13 jest psalmem błagalno-pochwalnym. Podmiot prosi w nim Boga o wsparcie w najtrudniejszych chwilach i deklaruje swoją szczerą wiarę. Podmiot wyraża swoje cierpienie – pyta Boga, czy został przez niego zapomniany oraz przez jak długi czas Stwórca zostanie przed nim ukryty. Opowiada Bogu o swoich największych zmartwieniach – pyta, ile jeszcze będą one trwały i jak długo ludzie mu nieprzychylni będą traktowali go w sposób pogardliwy. Podmiotem lirycznym jest człowiek samotny, obciążony przez swoje problemy i narażony na złe traktowanie przez innych ludzi.
W następnej strofie podmiot liryczny przedstawia swoją główną prośbę – błaga Boga, by ten wysłuchał jego próśb i pomógł mu w cierpieniu. Psalm przyjmuje charakter modlitwy. W strofie trzeciej podmiot wychwala Boga. Prosi Boga, by ten oświetlał mu drogę swoją potęgą wśród życiowych przeciwności oraz by poprowadził go do życia wiecznego i zbawienia. Podmiot błaga Boga również o to, by ci, którzy źle mu życzą, nigdy nie sądzili, że to przez ich działania spotykały go nieprzyjemności. Podmiot liryczny prosi Boga, by nie czuli oni dumy ze wszystkich złych działań, które wykonali przeciwko niemu.
Pierwszy wers ostatniej strofy również zaczyna się od wskazania na nieprzyjemności, jakie spotykają osobę mówiącą od innych. W wersie: „Upad mój wielka rozkosz przeciwnikom moim” wyraźnie sygnalizuje, że wszystkie jego potknięcia będą dla jego przyjaciół przyjemnością. W ostatnich wersach podmiot zawierza swoje życie potędze boskiej oraz wyraża do Boga pełne zaufanie.
Psalm 47 - wyraża wdzięczność Bogu za triumf
Psalm 47 to psalm pochwalny, pełen radości. Podmiot zachęca wszystkich ludzi do wychwalania Boga przy pomocy tańca i śpiewu. Dwa ostatnie wersy pierwszej strofy służą podkreśleniu boskiej potęgi. Liczne epitety podkreślają wymiar panowania Boga na świecie. Wszystkie określenia odnoszą się bezpośrednio do wizerunku Boga ukazanego w Starym Testamencie: władca wszechmocny, wymagający i oczekujący od człowieka pełnego zawierzenia. Stąd epitet „Panu groźnemu”, który wskazywać ma na te przymioty Stwórcy. Kolejne wersy podkreślają boską pomoc, która realizowała się w momencie, w którym miasta i grody miały być zdobyte przez najeźdźców lub odwrotnie – wówczas, gdy miały zostać zdobyte przez społeczności wyznające starotestamentowego Boga.
3 i 4 strofa mają charakter dziękczynny.
Śpiew i taniec stanowią wstęp do dalszych wyliczeń, które dotyczą potęgi Boga. Po raz kolejny ukazana została jego wszechwładność i wymiar pomocy, jaką oferuje.
Prócz ogromnej potęgi Boga w psalmie podkreślona została jego wieczność. Podkreślenie wyjątkowości Stwórcy. W ostatniej strofie podkreślone zostaje, że moc Boga uznawana jest również przez królów ziemskiego świata.
Jest to kolejna, po mocy i wieczności, cecha Boga opisywanego w utworze. Psalm 47 ma charakter pochwalno-dziękczynny. Głównym tematem utworu jest wysławianie potęgi i dobroci Boga, jego zwierzchnictwa nad światem i opieki, jaką obdarza wszystkich ludzi. W trakcie lektury pamiętać należy, że całość utworu związana jest bezpośrednio z tematyką biblijną.
Psalm 91 - indywidualne wyznanie wyrażające ufność w opiekę Boga
(niby śpiewał go Mojżesz przed dostaniem 10 przykazań)
.
Treny JK
Cały cykl jest w osobnym poście bo już mi się nie chciało scrollować xd
Dramaty Williama Szekspira
"Romeo i Julia"
Powstanie: 1597 r.
Gatunek: dramat społeczny - z konfliktem społecznym polegającym na zderzeniu sprzecznych interesów, przybiera formę kłótni i bójek.
perswazja miłosna, sztuka mówienia o uczuciach
Romeo Montek, do tej pory zakochany w Rozalinie, zakochuje się w Julii Capulet, mimo że ich rodziny są ze sobą zwaśnione. Spotykają się na balu, ikonicznym balkonie itd.
Potyczka słowna służby Kapuletich i Montekich.
Do kłótni dołącza zaczepny Tybalt i Benwolio, szukający pokoju.
Kapulet i Monteki pojawiają się na placu i wszczynają kłótnię.
Książę ostrzega, że kolejna kłótnia Kapuletich i Montekich zakończy się karą śmierci.
Romeo opowiada Benwolio o swej nieszczęśliwej miłości do Rozaliny.
Kapulet rozmawia z Parysem o wydaniu mu w przyszłości Julii za żonę, zaprasza hrabiego na bal.
Romeo i Benwolio dowiadują się o balu od służącego, Benwolio namawia Romea na pójście.
Rozmowa Pani Kapulet, Julii i Marty - Julia nie chce jeszcze wychodzić za mąż.
Romeo, Merkucjo i Benwolio idą na bal i rozprawiają o uczuciach. Kapulet wita gości. Romeo widzi Julię i jest nią zachwycony.
Tybalt rozpoznaje w Romeo Montekiego i chce go wyrzucić z balu, ale Kapulet go zatrzymuje.
Pierwsza rozmowa Romeo i Julii; oboje są zauroczeni. Romeo orientuje się, że Julia jest z Kapuletich.
Julia dopytuje Martę, kim jest Romeo i odkrywa, że pochodzi z rodu Montekich.
Chór śpiewa o niestałości uczuć Romea.
Romeo po balu umyka przyjaciołom i zakrada się do ogrodu Kapuletich. Podziwia Julię w oknie, słyszy o jej uczuciach do niego.
Romeo i Julia wyznają sobie miłość, Romeo ma kolejnego dnia określić, kiedy mogą wziąć ślub.
Romeo idzie do celi Ojca Laurentego i prosi go o ślub. Ojciec jest przeciwny, ale postanawia pomóc, mając nadzieję na pogodzenie rodów.
Merkucjo i Benwolio na ulicy rozmawiają o rozterkach miłosnych Romea, który do nich dołącza. Romeo przekazuje Julii przez Martę, żeby przyszła "do spowiedzi".
Ojciec Laurenty udziela potajemnego ślubu Romeo i Julii.
Merkucjo i Benwolio spotykają na placu Tybalta, który ich zaczepia.Pojawia się Romeo, dochodzi do walki Merkucja i Tybalta. Merkucjo śmiertelnie ranny. Romeo w złości walczy z Tybaltem i zabija go.
Romeo ucieka, Książę za zabójstwo skazuje go na wygnanie.
Marta mówi Julii, że Romeo zabił Tybalta. Julia, Marta i Ojciec aranżują nocną schadzkę kochanków.
Kapulet oddaje Parysowi rękę córki. Ślub ma się odbyć w czwartek.
Romeo i Julia spędzają razem noc, nad ranem Romeo oddala się do Mantui.
Pani Kapulet oznajmia Julii "radosną" nowinę o ślubie. Kapulet nie chce słyszeć o odmowie Julii, każe jej wyjść za Parysa choćby siłą, matka nie chce jej pomóc w przełożeniu ślubu.Marta mówi Julii, że powinna wyjść za Parysa.
Julia idzie pod pretekstem spowiedzi do Ojca Laurentego prosić o pomoc; chce się targnąć na swoje życie.Ojciec Laurenty daje Julii napój usypiający i zdradza plan uśpienia dziewczyny (rzekomej śmierci) i uprowadzenia jej po przebudzeniu z grobowca przez Romea.
Julia wraca do domu i zgadza się na ślub. W nocy wypija napój. Rano Marta znajduje Julię, przyjęcie weselne zamienia się w stypę.
Romeo zrozpaczony kupuje u aptekarza truciznę i udaje się do grobowca Julii.
Nie udało się go powiadomić o planie.
Na cmentarz przyjeżdżają Parys i Romeo, biją się i ginie hrabia.
Romeo składa jego ciało w grobowcu.
Romeo prosi Tybalta o przebaczenie i żegna się z Julią. Wypija truciznę i umiera u boku ukochanej.
Na cmentarz przybywa Ojciec Laurenty i odkrywa ciała Parysa i Romea.
Julia się budzi, nie chce uciekać, Laurenty oddala się, słysząc wartę. Julia zabija się sztyletem Romea.
Wartownicy odkrywają zwłoki mężczyzn i Julii. Dowódca prowadzi śledztwo.
Na cmentarz przybywa Kapulet, Pani Kapulet, Monteki i Książę. Ojciec Laurenty opowiada o tajnym ślubie i podstępie.
Monteki i Kapulet godzą się i chcą postawić pomnik Romea i Julii w centrum Werony.
"Makbet"
"Hamlet"
.
Miłość
Sonety Francesco Petrarka
W skrócie: podmiot jest zakochany w Laurze do szaleństwa, wydaje mu się że od zawsze i na zawsze, miłość do Laury jest najlepszą rzeczą ever ale też przynosi ból, ale cierpienie dla Laury do przyjemność. Laura jest jego inspiracją.
W sumie 366 utworów, w tym 317 sonetów: 263 ku czci Laury żywej, a 103 umarłej
Gatunek: sonet - kunsztowna kompozycja poetyckiego utworu literackiego, składa się z części opisowej i refleksyjnej (??? Sprawdzi to bo z pamięci), najczęściej rymowana w formacie abba abba cdc dcd
Erotyk - wiersz miłosny, skierowany do ukochanej kobiety
Petrarkizm - miłość to uczucie duchowe, jest idealna, rodzi cierpienie, ale ono doskonali kochanka, napięcie. Gościu ciut szaleje z miłości bo jest horny ale tego nie może przyznać
Sonet 61
Podmiot wspomina jak pierwszy raz spojrzał w oczy Laury. Został tak porażony ich pięknem, że stracił wolną wolę. Miłość w utworze to potężna siła, która przejmuje kontrolę nad życiem zakochanego człowieka. Osoba mówiąca docenia każdy jej aspekt, nawet jeśli jest trudny. Rodzące się z miłości troski są błogosławione. Nawiązania mitologiczne: zakochanie to trafienie strzałą z łuku Amora. Nie może sprzeciwić się miłości, ponieważ jest to siła boska, z którą człowiek nie ma szans zwyciężyć. Mimo, że jego życie nieodwracalnie się zmieniło, podmiot liryczny błogosławi dzień, w którym pierwszy raz zobaczył Laurę i każdą chwilę, która nastąpiła po tym wydarzeniu.
W drugiej części sonetu, podmiot liryczny mówi o funkcji poezji w sławieniu miłości. Laura zdaje się być doskonalszą istotą niż zwyczajny śmiertelnik. Każda pieśń poświęcona kobiecie staje się błogosławiona. Osoba mówiąca w swoich utworach opisuje szczęśliwe i bolesne strony miłości. Laura jest jednak warta każdego cierpienia. Od momentu pierwszego spotkania, wszystkie działania i refleksje osoby mówiącej są podporządkowane Laurze. Kobieta jest najwspanialszą inspiracją, która pozwala osobie mówiącej osiągnąć poetycką doskonałość.
Sonet 85
Sonet należy do liryki bezpośredniej, Świadczy o tym zastosowanie czasowników w pierwszej osobie l.p. i odpowiednich zaimków („kochałem”, „wraca za mną”, „serce moje”, „zginąłbym”). Osoba mówiąca to mężczyzna zakochany w pięknej kobiecie - Laurze. Ma wrażenie, że kocha ją od zawsze, nawet nie pamięta swojego życia przed poznaniem jej. Jest pewien, że jego miłość do Laury nigdy nie osłabnie ani nie przeminie. Zakochanie jest warte wszystkich poświęceń, miłość to wielka siła, przejmująca kontrolę nad życiem człowieka, gnębi serce i wywołuje płacz, ale podmiot liryczny nie narzeka, ponieważ Laura znajduje się dla niego na pierwszym miejscu. Osoba mówiaca nie ma już czasu na zamartwianie się z powodu błahych problemów. Poznanie Laury całkowicie zmieniło życie podmiotu lirycznego. Jest ona dla niego najwięk��szą inspiracją, która motywuje go do działania i tworzenia coraz doskonalszej poezji.
Przed znalezieniem swojej prawdziwej miłości, osoba mówiąca nie wiedziała, że jest zdolna do tak wielkich uczuć. Teraz cierpi, ale jednocześnie odczuwa szczęście. Laura zmieniła spokojną egzystencję w życie pełne emocji. Podmiot liryczny czuje ból, ale nawet on nie jest zjawiskiem jednoznacznie negatywnym. Cierpienie paradoksalnie ma zdolność leczenia ran, ponieważ pochodzi od miłości. Osoba mówiąca posiada niesamowitą siłę, której nie miała przez poznaniem ukochanej Laury. To miłość zmienia człowieka w wyjątkową, potężną jednostkę. Podmiot liryczny żyje nadzieją na zaznanie szczęścia u boku Laury. Gdyby nie te marzenia, nie dałby rady dalej funkcjonować. Osoba mówiąca nie chce umierać w momencie, gdy pierwszy raz czuje, że naprawdę żyje. Zakochany człowiek jest w stanie czerpać siłę z miłości, jeśli wciąż ma nadzieję na odwzajemnienie uczuć.
"Sokół" Giovanni Boccaccio
Gatunek: nowela - niewielkich rozmiarów utwór epicki pisany prozą, o zwartej kompozycji oraz jednolitej i jednowątkowej fabule, charakteryzuje się dramatyczną akcją zmierzającą do punktu kulminacyjnego, w którym rozstrzygają się losy bohaterów i który poprzedza puentę, czyli zakończenie utworu podsumowujące go.
Ekspozycja - rozwinięcie akcji - punkt kulminacyjny - perypetia - puenta
Powstanie: 1348-53r. 10 florentczyków przez 10 dni opowiada sobie historie o miłości, przyjemności, zaradności i humorze.
Fabuła:
Nieszczęśliwa miłość Federigo, szlachcica do Monny Giovanny.
Pragnienie zdobycia serca kobiety przez hazard i wyścigi.
Wyjście kobiety za mąż.
Utrata majątku przez szlachcica, pozostawienie domku i sokoła do polowania.
Śmierć męża Giovanny, przepisanie majątku na syna.
Zamieszkanie w okresie letnim w posiadłości niedaleko Federigo.
Przyjaźń chłopca i Federigo, fascynacja sokołem.
Choroba syna Giovanny, strach o dziecko.
Pragnienie sokoła przez syna, wahanie kobiety z zasadnością prośby.
Zaproszenie Monny na obiad.
Brak odpowiedniego dania dla ugoszczenia damy z powodu biedy.
Przyrządzenie dania z ukochanego sokoła.
Prośba kobiety o podarowanie jej synowi ptaka.
Żal Federigo.
Wyjawienie powodu niemożności podarowania sokoła.
Zganienie mężczyzny z powodu zabicia ptaka dla niej.
Odejście Giovanny do dziecka.
Śmierć chłopca.
Chęć wydania kobiety za mąż przez braci.
Wskazanie przez Monnę Federigo.
Ślub pary i zarządzanie majątkiem żony przez szlachcica.
Antropocentryzm i humanizm
Mirandola,
"Treny", "Pieśni"
Stoicyzm
"Treny", Pieśń o cnocie, Pieśń świętojańska o Sobótce, Chcemy być sobie radzi
Epikureizm
Chcemy być sobie radzi, Pieśń świętojańska o Sobótce, Chcemy być sobie radzi
Klasycyzm i horacjanizm (nawiązania do antycznego Horacego, dialog z jego twórczością; topos poety natchnionego, nauczyciela, moralności, patriotyzmu, stoicyzm i epikureizm)
Niezwykłym i nie leda piórem opatrzony..., Pieśń świętojańska o Sobótce, Chcemy być sobie radzi
Miłość
"Sonety do Laury" F. Petrarka
"Tragedia Romea i Julii" W. Szekspir
"Sokół" G. Boccaccio
Pareneza
"Żywot człowieka poczciwego" M. Rej
Państwo, patriotyzm i polityka
"Odprawa posłów greckich", "Pieśń o spustoszeniu Podola", Pieśń o dobrej sławie, Pieśń o cnocie
"O poprawie Rzeczypospolitej" A.F. Modrzewski,
"Kazania sejmowe" P. Skarga,
"Książę" Machiavelli
"Utopia" T. Moore
6 notes
·
View notes