Barok
Barok (port. perła) - XVII - połowa XVIII w. - duże anxiety spowodowane rozwojem nauki (kosmos??? bakterie??? prościej było o nich nie wiedzieć) i kryzysem demokracji (chyba wszędzie oprócz Polszy obalano królow itd.). Poza tym kontrreformacja - chęć reformy KK i walki z niekatolikami, a dzięki niej - nietolerancja religijna. Elementem kontrreformacji był kościelny Indeks Ksiąg Zakazanych.
Symbole baroku:
- Kirke (metamorfoza)
- martwa natura, kwiaty (piękno, nietrwałość i przemijanie)
- labirynt (ciężko jest)
- paw (splendor materialnego świata)
- zegary, klepsydry - upływ czasu, memento mori, vanitas (marność)
- antynomie - sprzeczności, np. poznawanie Boga rozumem
Nurty poezji baroku
- metafizyczna (o życiu, śmierci), np. Mikołaj Sęp Szarzyński
- światowych rozkoszy (o materialnych rzeczach)
- mieszczańsko-plebejska
- ziemiańska
- dworska, np. Daniel Naborowski i J.A. Morsztyn
Marinizm - styl poetycki stworzony przez Gianbattista Marino, polegający na tworzeniu efektownych form utworów, używając wielu środków stylistycznych, np. metafor, hiperboli. Stylu używali np. J.A. Morsztyn
Sarmatyzm - ideologia szlachty polskiej polegająca na wierze, że Polacy pochodzą od starożytnych sarmatów, a Polska jest najlepszym krajem, oazą złotej wolności szlacheckiej.
Sztuka - motywy mitologiczne, biblijne, święci, martwa natura itp.
(Kokiety Rubensa, Ekstaza św. Teresy, Narcyz)
Filozofia baroku
Blaise Pascal - autor "Myśli" (1669 r.) - łączenie irracjonalizmu (temat) i racjonalizmu (metoda), apologia (obrona) chrześcijaństwa, człowiek jest marną trzciną, ale trzciną myślącą; chrześcijaństwo - dramatyczny wybór człowieka; antynomie (brzydki człowiek stworzony na podobieństwo Boga, Biblia źródłem pocieszenia i strapienia).
Kartezjusz (Rene' Descartes) - cogito ergo sum (myślę więc jestem), dualizm duszy i ciała (współistnieją, ale nie pasują do siebie).
Baruch Spinoza - antynomie ducha i materii, panteizm - Bóg, czyli przyroda. Używał matematyki do filozofii, nie wiem jak ale brawo.
Gottfried Wilhelm Leibniz - racjonalizm, antynomie: jednostka vs wielość, jedność świata vs mnogość świadomości. Też matematyk.
Poezja
"Rytmy abo Wiersze polskie" Mikołaj Sęp Szarzyński
(wydane pośmiertnie 1601 r. - otwierają barok w PL) poezja metafizyczna
Sonet IV. O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem
inwersja - szyk przestawny wyrazów
elipsa - pominięcie w zdaniu np. orzeczenia
peryfraza - omówienie (o nasz możny Panie = Boże)
podmiot zbiorowy (my, ludzie)
życie na ziemi to walka (ze swoim zepsuciem)
podmiot jednoosobowy (w 2 połowie sonetu)
człowiek i jego życie są marne, narażone na niebezpieczeństwa
jeśli człowiek zaufa Bogu to z jego łaską na spokojnie wygra życie
Sonet V. O nietrwałej miłości rzeczy świata tego
I nie miłować ciężko, i miłować | nędzna pociecha - paradoks i przerzutnia
czy jest ktoś na tyle bogaty, że się cieszy i niczego nie boi?
miłość - sens życia
ciało - zdradliwe, materialne
dusza - potrzebuje Boga, to on jest miłością
antyteza - walka duszy i ciała
jak nie masz Boga w swoim życiu to przeminiesz marnie - motyw vanitas
Daniel Naborowski
"Na oczy królewny angielskiej, która była za Fryderykiem, falcgrafem reńskim, obranym królem czeskim"
poezja dworska
Panegiryk - utwór pochwalny skierowany do danej osoby, zazwyczaj z okazji ślubu, narodzin dziecka, pogrzebu. Albo propaganda mecenasa. Pierwowzór prasy.
pochwała Elżbiety Stuart - księżniczka angielska, a jako żona Fryderyka V: falcgrafowa reńska i królowa Czech
cały wiersz mówi o tym że jest piękna jak nie wiem
antropomorfizacja
gradacja (stopniowanie) - jej oczy są po kolei jak: pochodnie, słońca, gwiazdy, niebo, bogowie.
komplement
koncept ("niezwykły pomysł poetycki oparty na skojarzeniach i pozornie niezależnych zjawiskach, oddanie harmonii zgodnej niezgodności i niezgodnej zdolności") tu chyba chodzi o to porównanie kolejno do różnych źródeł światła
sceptycyzm
"Krótkość żywota"
motyw czasu, przemijania
jaki jest sens życia? jakie jest przeciwieństwo przemijania?
czas cykliczny 🔃 - uroboros - zatacza koło, powtarza się cyklicznie
czas wertykalny ↗️ - zmierza do wieczności
paradoks
"Na toż"
dopełnienie wiersza "Krótkość żywota"
czas
w sumie nie wiem o co chodzi, mówi o czasie jak poprzedni
wniosek: czas jednak jest wertykalny, jeśli chcesz się odrodzić to musisz wierzyć
"Marność"
motyw vanitas
ciesz się życiem póki możesz, ale tak z umiarem, religijnie
jak będziesz bać się Boga to nie będziesz bać się śmierci 📈📈📈
Jan Andrzej Morsztyn
"Cuda miłości. Sonet"
poezja dworska
są 2 jego sonety o takim tytule 👍
w podr jest ten "karmię frasunkiem miłość i myśleniem"
cały wiersz jest zbudowany z podobnych zdań że coś czymś karmi
gościu chyba marzy o babie
gradacja/stopniowanie bo karmi różne rzeczy
puenta: jest głodny
wiem że brzmię nieprofesjonalnie bo już mam dość ale no tak naprawdę napisał
sam przy tej wszytkiej głód ponoszę strawie
szyk przestawny
pewnie chodzi o to że miłość jest super ale przynosi cierpienie
"Niestatek"
ale jesteś piękna (oczy=ogień, czoło=zwierciadło, ząb=perła)
no chyba że się ze mną nie zgodzisz i się pokłócimy
wtedy jesteś brzydka (oczy=popiół, czoło=maglownica, ząb=szkapia kość)
gradacja
ekspresywizmy - słownictwo nacechowane emocjonalnie
"Do trupa"
podmiot liryczny i adresat są martwi, jeden trafiony strzałą śmierci, a drugi - miłości
słuchaj stary wiem że nie żyjesz ale ja jestem zakochany więc mam gorzej
"Pamiętniki" Jan Chryzostom Pasek
Powstanie: ~1691-95 r., wydane w 1836 r. stały się must readem wszystkich polskich romantyków (ich winą jest m.in. Pan Tadeusz)
Sarmatyzm: mit pochodzeniowy, ideologia i styl życia szlachty; wszyscy myśleli, że złota wolność szlachecka to ustrój idealny, skąd narodziło się przywiązanie do tradycji, konserwatyzm, megalomania (przeświadczenie o własnej wielkości) i ksenofobia (niechęć do obcych), a nawet mesjanizm (Polska zbawi Europę).
Gatunek: pamiętnik - utwór epicki, prozatorski, w kt. autor spisuje wydarzenia ze swojego życia po jakimś czasie. Przez to często są niewiarygodnymi źródłami, za to dobrze przekazują indywidualność pamiętnikarza.
Fabuła: Pasek opowiada jakie to były wojny i jak raz pojechał do Danii a tam wszyscy się nienormalnie zachowywali
Prawdziwy Sarmata (Zagłoba dla przykładu):
"Skąpiec" Molier
Powstanie: 1668 r., Francja
Gatunek: komedia - jej celem jest rozbawienie odbiorcy. Tu: komedia charakterów (postaci) ale istnieje też komedia intrygi ("Zemsta")
Komizm - właściwość sytuacji, wypowiedzi lub postaci wywołująca śmiech.
Rodzaje komizmu:
- komizm postaci (charakterów) - z zazwyczaj wyolbrzymionych cech lub postaw bohaterów
- komizm słowny - gry językowe, aluzje, anegdoty
- komizm sytuacyjny - mniej wyszukany, wynika z nieoczekiwanego przebiegu zdarzeń, spiętrzenia się zabawnych okoliczności i zachowań.
0. Paryż, dom Harpagona (skąpy, chciwy, brzydki, stary wdowiec, ojciec Kleanta i Elizy).
Eliza x Walery (nie jest bogaty)
Kleant x Marianna (nie jest bogata i ma chorą matkę)
Harpagon ma skarb zakopany w ogrodzie
Swatka Frozyna swata Harpagona i Mariannę
Poza tym Elizę i Anzelma, bo jest bogaty
Harpagon jest lichwiarzem czy coś
Przygotowanie kolacji z okazji narzeczeństw (budget edition)
Kłótnia ojca i syna o Mariannę
Kradzież skarbu (to na pewno nie jeden ze służących)
Policja oskarża Walerego
Przybywa Anzelm, który okazuje się być zaginionym na morzu ojcem Walerego i Marianny - jest bogaty, więc rozwiązuje wszystkie problemy
Kleant mówi staremu że dostanie swój skarb jeśli odda mu Mariannę
Będzie podwójny ślub!
Prawdopodobnie przydałoby się wymienić jakieś zabawne sytuacje
komizm sytuacyjny
scena, w której główny bohater zaleca służbie, by, podając posiłki na uroczystej kolacji, poruszali się w taki sposób, aby nie było widać dziur w ich strojach.
zachowanie Harpagona, gdy Frozyna prawi komplementy jego urodzie, by mu się przypodobać
sceny, w których widzimy tytułowego skąpca jako zalotnika walczącego o względy pięknej Marianny.
komizm postaci -
Krewki sześćdziesięciolatek zalecający się do pięknej dziewczyny, podejrzewający wszystkich dookoła, że czają się na jego majątek, wydający komiczne rozkazy mające na celu zaoszczędzenie niewielkich kwot pieniędzy, niemalże we wszystkim co robi wywołuje uśmiech na twarzy czytelnika.
komizm słowny - wszystko co mówi Harpagon
„Ach, pięknie powiedziane! To najpiękniejsza sentencja, jaką słyszałem w życiu: Po to się je, aby żyć, nie zaś po to się żyje, aby jeść”
vanitas, marność
czas, przemijanie
poezja metafizyczna
poezja dworska
poezja o materialnych dobrach
4 notes
·
View notes